Pierwszą osadą położoną mniej więcej w tym samym miejscu co dzisiejszy Kair, był rzymski fort Babilon, założony w 150 roku n.e. Wokół fortu urosło małe miasto – Fustat, zamieszkane przez Koptów. W 642 roku arabskie wojska zdobyły twierdzę i umocniły ją. Miasto zaczęło się szybko rozwijać. Powoli mała osada przeobraziła się w duże miasto. W 969 roku dynastia Fatymidów podbiła Egipt i to właśnie oni utworzyli na tym obszarze swoją siedzibę i nadali mu nazwę Al-Qahira – Kair, która funkcjonuje do dziś. W języku arabskim literackim Kair określa się mianem „al-Qahira”, które nawiązuje do arabskiej nazwy planety Mars – Qahir al-Falak, i dosłownie tłumaczy się „zwycięska” (słowo „miasto” w języku arabskim jest rodzaju żeńskiego). Nazwa Al-Qahira została zniekształcona przez Wenecjan, którzy prowadzili tu w średniowieczu swoje interesy, i w takiej formie trafiła m.in. do języka polskiego. W dialekcie kairskim nazwa miasta (a także całego Egiptu) to „Masr”.

Od 973 roku Kair był stolicą kalifatu Fatymidzkiego. W tym samym roku został założony meczet Al-Azhar. Miasto szybko stało się centrum filozofii i nauki. Uniwersytet Al-Azhar stał się centrum nauczania teologii islamskiej. Następni władcy rozbudowali uniwersytet. W 1517 roku Kair został opanowany przez imperium osmańskie. W 1798 roku Egipt został podbity przez wojska Napoleona. Chociaż okupacja francuska trwała niespełna trzy lata, zaowocowała  upowszechnieniem się wzorców zachodnich. Najbardziej jaskrawymi przejawami tego był rozwój infrastruktury miasta (powstanie linii kolejowej łączącej Kair z Aleksandrią czy też budowa Kanału Sueskiego). Miasto zawsze stanowiło nieprzeciętną atrakcję dla turystów, których przyciąga niesamowitą atmosferą wielokulturowości, a także cennymi zabytkami. Kiedy otwarto Kanał Sueski w 1869 roku, coraz więcej zagranicznych turystów gościło w Kairze. w czasie okupacji wojsk brytyjskich i późniejszej kolonizacji trwała budowa nowych dzielnic. Skonstruowano nowoczesny kanał i dzielnice mogły powstawać również na terenach pustynnych. Zaludnienie miasta szybko wzrastało.

W XIX wieku Kair stał się światowym centrum turystycznym. Bliskość znanych na całym świecie zabytków i duża liczba muzeów sprawiają, że turyści często odwiedzają to miasto. Miasto jest pełne kontrastów od bogatych dzielnic mieszkaniowych, dzielnic biznesowych, poprzez zabytkowe dzielnice islamskie i koptyjskie, dzielnice handlowe do dzielnic biedoty, których jest w aglomeracji ponad 170. Na terytorium dawnego cmentarza Starego Kairu mieści się dzielnica biedoty – Miasto Umarłych, która początkowo zajmowała stare, nieużywane grobowce. Z czasem jednak zaczęto tu wznosić proste, najczęściej jednoizbowe domostwa, które rozwinęły się w olbrzymią dzielnicę. Szacuje się, że mieszka tu od 2 do 3 mln osób, czyli przeszło 10 proc. całej populacji Kairu. Obecnie stolica Egiptu liczy sobie ponad 20 milionów mieszkańców.

Zdjęcia wykonano w grudniu 2022 roku. Najważniejsze zabytki miasta to:

– Piramidy i Sfinks w Gizie – obecnie dzielnicy Kairu (osobny artykuł).

  • Piramidy

  • Sfinks i piramidy

  • Sfinks

  • Muzeum Egipskie

  • Mumia

– Cytadela Kairska położona na wzgórzu Mukattam zbudowana została w latach 1176-83 na polecenie Saladyna z dynastii Ajjubidów, przede wszystkim w celu ochrony przed krzyżowcami. Zaledwie kilka lat po upadku Kalifatu Fatymidów Saladyn zobowiązał się do budowy muru, który otaczałby zarówno Kair, jak i Fustat (obecnie dzielnica Kairu). Cytadela miała być centralną częścią fortyfikacji, co czyniło ją bezpieczną i niemal niemożliwą do zaatakowania. Kiedy budowa cytadeli została ukończona na przełomie 1183-84 roku, mur był w budowie jeszcze w 1238 roku, długo po śmierci Saladyna. Aby zapewnić jej dostęp do wody, zbudowane zostały akwedukty oraz studnia (zwana Studnią Józefa) o głębokości ok. 85 m. Aż do śmierci Muhammada Alego w 1849 roku, czyli przez prawie 700 lat, cytadela była siedzibą władców Egiptu. Z cytadeli rozciąga się wspaniała panorama Egiptu.

Twierdza jest czasem nazywana cytadelą Muhammada Alego, gdyż znajduje się w niej meczet jego imienia, zbudowany w latach 1824–48. Meczet (nazywany „najbardziej tureckim w Kairze”) został zbudowany ku pamięci Tusuna Paszy, jednego z synów Muhammada, który zmarł w 1816 roku. Meczet Muhammada Alego, znany także jako Meczet Alabastrowy, wzniesiono w typowym stylu osmańskim. Wieńczy go jedna duża kopuła, otoczona przez kilka pół-kopuł. Średnica centralnej kopuły wynosi 21 m, a wysokość 52 m. Plan meczetu jest kwadratowy (41 x 41 m). Budynek otoczony jest dwoma 82-metrowymi minaretami każdy z 2 balkonami. Mihrab znajduje się na południowo-wschodniej ścianie, otoczony półkolistą niszą. Wnętrze oświetlają żyrandole i kuliste lampy. Są tu dwa minbary- jeden ozdobiony alabastrem, a drugi w stylu secesji. Wokół dziedzińca wznosi się arkada ozdobiona alabastrem. W meczecie, na prawo od wejścia głównego znajduje się grobowiec Muhammada Alego.

  • Cytadela

  • Mury cytadeli

  • Były pałac sułtański

  • Więzienie

  • Meczet Muhammeda Alego

  • Dziedziniec meczetu

  • Studnia do ablucji

  • Mihrab

  • Minbar

  • Minbar

  • Grób Muhammada Alego

Zwiedzając Kair, koniecznie trzeba zajrzeć do dzielnicy koptyjskiej, zwanej Stary Kair, która mieści się na południowych rubieżach miasta. To tereny dawnej antycznej rzymskiej twierdzy Babilon. Ze źródeł historycznych wiadomo, że rzymska forteca stała nad brzegiem Nilu, a jej port archeolodzy odkopali 6 m pod obecną powierzchnią ziemi.  Babilon, który posiadał kanał łączący go z Morzem Czerwonym, był ważnym ośrodkiem handlowym aż do końca I tysiąclecia n.e. Zachowane częściowo do naszych czasów fortyfikacje wzniósł w latach 98-117 n.e. cesarz Trajan, przebudowując twierdzę z czasów cesarza Augusta. Ponownie przebudował ją bizantyjski cesarz Arkadiusz (395-408 r.). W 642 roku Rzymianie opuścili Babilon oddając go zwycięskim Arabom.

  • Ruiny twierdzy Babilon

Koptowie, stanowiący ok. 10 proc. całej populacji Egiptu, to potomkowie ludów zamieszkujących ten kraj przed podbojem muzułmańskim. W odróżnieniu od muzułmańskiej większości są wyznawcami chrześcijaństwa.

Najciekawszym zabytkiem tej dzielnicy Kairu jest kościół Najświętszej Marii Panny, którego historia sięga końca III wieku. Świątynia nazywana jest często Kościołem Zawieszonym, gdyż znajduje się nad bramą, usytuowana przy ulicy prowadzącej niegdyś do starej części miasta. Przyjmuje się, że kościół Zawieszony jest pierwszą świątynią koptyjską zbudowaną w formie bazyliki za patriarchatu koptyjskiego papieża Izaaka z Aleksandrii (689-692). Jest siedzibą papieża Aleksandrii, przywódcy duchowego chrześcijan koptyjskich. Wejście prowadzi po schodach do przedsionka, wzniesionego w XIX wieku. Nad korytarzem zlokalizowane są pomieszczenia dla mnichów. Nawa główna oddzielona jest kolumnami od naw bocznych, które dawniej zdobiły wizerunki świętych. Za XIII-wieczną marmurową amboną znajdują się trzy prezbiteria. Przed amboną wznosi się trzynaście kolumn, reprezentujących Jezusa i dwunastu apostołów. Typowy dla kościołów koptyjskich jest fakt, że jedna z kolumn, reprezentująca Judasza, jest czarna, zaś inna (reprezentująca św. Tomasza) jest szara.

  • Kościół Zawieszony

  • Narteks

  • Przed kościołem

  • Mnisi koptyjscy

  • Nawa

  • Obecny patriarcha

Kościół Abu Sagra, św. Sergiusza i Bachusa, rzymskich żołnierzy zakatowanych za wiarę w 303 roku, jest jedną z najstarszych świątyń kairskich, datowaną na IV lub V wiek. Zgodnie z tradycją zbudowany jest na miejscu przebywania Świętej Rodziny w czasie pobytu w Egipcie. Ma o nim świadczyć krypta zlokalizowana w dolnej części kościoła, która miała być miejscem ich zamieszkiwania.

Kościół św. Sergiusza został wzniesiony na rzucie prostokąta, w formie bazyliki z nawą główną i dwiema nawami bocznymi (północną i południową), oraz narteksem. Kościół jest orientowany. Nawa główna pokryta jest dwuspadowym dachem, zaś nawy boczne pokrywają płaskie, poziome zadaszenia. Charakterystyczny dach budowli ma przypominać Arkę Noego. Nawy oddzielają dwa rzędy kolumn – jedenaście jest wykonanych z białego marmuru, a tylko jedna z czerwonego granitu. Powyżej nawy bocznej istnieje galeria z dwiema kapliczkami. Ulokowane we wschodniej części budowli sanktuarium oddziela od nawy głównej drewniany higab, pięknie zdobiony hebanem i kością słoniową. Jego najstarsza część pochodzi z XIII wieku. Drewniany baldachim nad ołtarzem sanktuarium jest wsparty na czterech filarach. Zdobią go sceny biblijne. Absydę za ołtarzem zdobią mozaiki i pasy z marmuru. Zadaszenie nad głównym, centralnym ołtarzem poświęcone Sergiuszowi i Bakchusowi ma formę sklepienia kolebkowego i zwieńczone jest konchą. Boczne sanktuaria – północne (poświęcone Archaniołowi Gabrielowi) i południowe (ku czci Archanioła Michała) są pokryte płytkimi Kopułami. W północno-zachodniej części kościoła ulokowane jest baptysterium. W kościele św. Sergiusza istniał, dobrze zachowany, najstarszy w Egipcie ołtarz. Został on przeniesiony do utworzonego przy kościele Muzeum Koptyjskiego.

  • Drogowskazy

  • Nawa

  • Jedna z kaplic

  • Krypta

  • Nawa

Prawosławna cerkiew św. Jerzego została wzniesiona na miejscu obecnie istniejącej cerkwi na miejscu baszty rzymskiego fortu, według różnych źródeł w 530 lub w 684 roku. Świątynia została niemal całkowicie zniszczona w pożarze na początku XX wieku, jednak została odbudowana, by służyć jako jedna ze świątyń nowo utworzonego klasztoru żeńskiego w jurysdykcji Patriarchatu Aleksandrii. Funkcjonował on do połowy XX wieku, gdy większość Greków, wiernych Patriarchatu, wyjechała z Egiptu. Obecnie (XXI w.) w dawnym monasterze znajduje się jedna z rezydencji patriarchy Aleksandrii, cerkiew zaś jest czynna. W jej wnętrzu znajduje się ikona patronalna w srebrnej koszulce, uważana przez wiernych za cudotwórczą, popiersie patrona świątyni autorstwa Borisa Froedmana-Klüzla oraz kajdany, które według Cerkwi nosił święty Jerzy, gdy był więziony. W podziemiach cerkwi znajdują się kaplice oraz nagrobki prawosławnych patriarchów aleksandryjskich.

  • Cerkiew św. Jerzego

Klasztor Dziewicy Maryi i Św. Szymona Szewca. Po przejściu przez główną bramę zostajemy otoczeni wielobarwny rzeźbami stworzonymi przez polskiego artystę o pseudonimie Mario, który poświęcił swoje życie temu klasztorowi. Stare, wykute w skale jaskinie pokryte malowidłami, tkaninami oraz zastawione zabytkowymi meblami prowadzą do mogącego pomieścić 10 000 ludzi amfiteatru oraz biblioteki, w której znajdują się książki datowane na III wiek. Ta megastruktura obejmuje siedem kościołów, świetnie wyposażoną kawiarnię oraz pokoje do wynajęcia dla zwiedzających.

Klasztor położony jest niedaleko cytadeli, za „Mansheiyet Nasser” — wioską śmieciarzy Zabbalin, której mieszkańcy przebywają tam od 1969 roku

  • Klasztor Dziewicy Maryi i Św. Szymona Szewca

  • Wnętrze jednego z kościołów

Suk Chan al-Chalili, główny bazar starej części egipskiej stolicy jest jedną z podstawowych atrakcji turystycznych Kairu. Jego nazwa wywodzi się od emira Al-Chalili, który w 1382 roku wybudował tu karawanseraj dla podróżnych (inne określenie karawanseraju to właśnie chan). Wokół przybytku z czasem zaczęło rozwijać się targowisko. Współcześnie to tak naprawdę cała dzielnica handlowa pełna sklepów i straganów z najróżniejszym asortymentem. Mieści się tu też wiele restauracji, małych kawiarenek i kramów z żywnością oraz łakociami.

Po sąsiedzku z bazarem usytuowany jest Meczet i Uniwersytet Al Azhar. To najważniejsza uczelnia teologiczna w świecie islamu sunnickiego, której początki sięgają X wieku. Wtedy to z rozkazu fatymidzkiego kalifa Al-Mu’izziego zaczęto budowę świątyni, przy której wkrótce powstała też madrasa, religijna szkoła muzułmańska. Uczelnia pełni obecnie rolę państwowego uniwersytetu, ale zachowała swój religijny charakter – wydawane tu fatwy, czyli opinie uczonych teologów, obowiązują muzułmanów na całym świecie.

  • Suk - bazar

  • Meczet i Uniwersytet Al Azhar

Zdjęcia wykonano w grudniu 2022 roku.

  • Panorama Kairu z cytadeli

  • Nowe Muzeum Egipskie

  • Nowe Muzeum Egipskie

  • Pucybut

  • Pucybut

  • Plac al-Tarhir

  • Kair nocą