Powstanie Nowej Soli związane jest z utworzeniem tu ponad 450 lat temu warzelni soli i osady Neusalz (1563). Zadaniem funkcjonującego do początków XVIII stulecia zakładu było dostarczanie na rynek Śląska soli jadalnej, którą sprowadzano w postaci soli morskiej i uzdatniano do spożycia. Okres prosperity solnej skończył się jednak dla miasta zaraz po wojnie trzydziestoletniej, kiedy to warzelnia została zamknięta, na co bezpośredni wpływ miało zamknięcie przez Szwedów portu szczecińskiego w 1710 roku. Nadodrzańskie położenie osady sprawiło, że po zamknięciu warzelni jej mieszkańcy mogli się utrzymać z zajęć, które dawała im rzeka, tj. rybołówstwa, szkutnictwa i przewoźnictwa rzecznego. Prawa miejskie miasto otrzymało dopiero w roku 1743. W 1774 roku powstała manufaktura lniarska założona przez braci czeskich. Po okresie stagnacji, od XIX wieku, Nowa Sól znów stała się miejscem, gdzie dynamicznie rozwijał się przemysł, powstały fabryki nici, kleju, okres rozwoju dotyczył także przemysłu ciężkiego – nowo powstałej huty żelaza. U progu XX wieku uruchomiono tu także dużą stocznię rzeczną, a wraz z nią port przeładunkowy. W tym samym czasie miasto otrzymało połączenie kolejowe z Wrocławiem i Zieloną Górą. Od 1815 roku miasto leżało w granicach rejencji legnickiej w prowincji Śląsk. Od 1871 roku stanowiło część Niemiec. W czasie II wojny światowej Niemcy wykorzystali miasto jako dogodny punkt przy tworzeniu kilku obozów pracy przymusowej, w tym filii Gross-Rosen. Miasto zostało zdobyte 14 lutego 1945 roku przez oddziały Armii sowieckiej. W wyniku rozpętanej i przegranej przez Niemców II wojny światowej miasto przyłączono do Polski, zaś jego niemiecką ludność wysiedlono w nowe granice Niemiec. Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są:

– Renesansowo-barokowy kościół pw. św. Michała Archanioła wzniesiony w latach 1591-97. Jest to najstarszy, bo 400-letni zabytek sakralny w mieście, z bardzo cennym wystrojem barokowym wnętrza. Początkowo świątynia miała być przeznaczona dla ewangelików, pracujących w tutejszej – nieistniejącej już – warzelni soli. Poświęcenie świątyni nastąpiło 27 maja 1597 roku przez pastora z Rakowa i diakona Abrahama Cremerusa. W 1654 roku kościół przejęli katolicy, którzy prawie sto lat później, w 1731 roku, erygowali nową parafię. Świątynia była pierwotnie jednonawowa. W roku 1688 dobudowano kaplicę, chór oraz nawy boczne nadając budowli kształt litery T. Kościół murowany z cegły i kamienia, posiada cechy stylowe renesansu i baroku. Wieża prezentowała się najwspanialej w XVII wieku w wysokim, barokowym hełmie. Odbudowana w skromniejszej formie po pożarze w roku 1736, w 1945 roku spłonęła po raz kolejny. Przy odbudowie w 1956 roku otrzymała dach wieżowy. W 1956 roku również odnowiono fasadę i absydę.  Wnętrze kościoła ma wystrój barokowy. Rzeźby pochodzą z XVIII wieku, chrzcielnica jest rokokowa. W XVIII wieku również zbudowano ołtarze dotychczas istniejące: główny św. Michała Archanioła i boczne: Matki Boskiej, św. Józefa, Pana Jezusa w Ogrójcu oraz wykonano rzeźby św. Anny i św. Jana Chrzciciela. W latach 60-tych rozpoczęto malowanie wnętrza według projektu i pod kierownictwem prof. Adama Stalony-Dobrzańskiego. W tym samym czasie z okazji Milenium urządzono kaplicę Matki Bożej Częstochowskiej fundując kopię obrazu MB Częstochowskiej pędzla prof. Jana Molgi z Warszawy oraz podest z marmuru i witraże. Kościół znajduje się przy ul. Kościelnej 2.

– Neogotycki kościół pw. św. Antoniego wzniesiony w latach 1835-39. Pierwotnie ewangelicki kościół został wybudowany z charakterystycznej czerwonej cegły, jednonawowy z prezbiterium skierowanym na wschód. Założony na rzucie prostokąta z wydzieloną we wnętrzu półkolistą absydą. Od wschodu przylega pięcioboczna zakrystia a od zachodu ośmioboczna, sześciokondygnacyjną wieża z zegarem. Wnętrze opięte dwukondygnacyjnymi emporami, wspartymi na filarach. Elewacje ze schodkowymi szczytami ozdobione zostały bogatymi Gzymsami. Wnętrze posiada wystrój neogotycki. Olejny obraz Wniebowstąpienia, kopię Antoniego Allegri, ufundował Kronprinz pruski. Organy zbudował prawdopodobnie mistrz organowy Georg Ludwig Hartig. Trzy dzwony odlał w 1839 roku ludwisarz Puchler. Po II wojnie światowej świątynię przejęli oo. kapucyni. Wnętrze świątyni dostosowane zostało do liturgii katolickiej. Kościół pw. św. Antoniego został odmalowany, otrzymał trzy nowe ołtarze, dwa nowe dzwony (wykonane w odlewni Jana Felsztyńskiego w Przemyślu) oraz nowoczesne witraże zaprojektowane przez Marię Powalisz Bardońską z Poznania.

– Przy kościele św. Antoniego Padewskiego w Nowej Soli zobaczyć można pomnik – ławeczkę, na której siedzi starsza, brodata postać. Ową postacią jest kapucyn ojciec Medard (Stanisław Parysz), od 1979 r. związany z Nową Solą, gdzie pełnił funkcję proboszcza parafii św. Antoniego. Ojciec Medard urodził się 17 grudnia 1913 r. w Haczowie, a zmarł w Nowej Soli 20 czerwca 2013 r. W swoim długim życiu pełnił posługę w wielu miejscach Polski. W czasie II wojny światowej był kapelanem Armii Krajowej, w Powstaniu Warszawskim pomagał rannym w szpitalu przy ulicy Długiej. Był barwną postacią, która wśród swoich pasji miała poezję i pszczelarstwo. Władze Nowej Soli nadały mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta. Wspomniana ławeczka autorstwa Wiesława Janasza jest hołdem oddanym przez mieszkańców. Kościół znajduje się w centrum miasta, przy ul Piłsudskiego 16.

– Unikatowy w skali Europy, jedyny na obszarze Polski czynny most podnoszony pionowo, zbudowany w 1927 roku. Była to nowoczesna i nowatorska konstrukcja, która umożliwiła funkcjonowanie portu i przyjmowanie większości odrzańskich jednostek pływających. Przęsło i mechanizm podnoszenia, pierwotnie były napędzane ręcznie – obecnie zaś elektrycznie. Podporami mostu są skrzynie żelbetowe posadowione poniżej lustra wody na palach drewnianych. Konstrukcję mostu stanowią dwa dźwigary stalowe o rozpiętości 12,6 metra, z jazdą dołem. Między dźwigarami znajduje się jezdnia, a po zewnętrznych stronach – chodniki dla pieszych. Na przyczółkach zamontowana została konstrukcja stalowa umożliwiająca podnoszenie mostu. W lutym 1945 roku wycofujące się z miasta jednostki niemieckie dokonały uszkodzenia mostu. Obecnie most jest czynny a jego stan techniczny jest bardzo dobry.Most znajduje się przy al. Wolności.

– Ratusz wzniesiony w latach 1574–75 jako budynek cesarskiego urzędu solnego jest najstarszą budowlą w mieście, funkcję siedziby władz miejskich pełnił od 1820 roku. Wielokrotnie przebudowywany. Najstarsze fragmenty zachowały się w jego północnej fasadzie. Piwnice i pomieszczenia drugiej kondygnacji posiadają pierwotne kolebkowo-krzyżowe sklepienia. Ratusz znajduje się przy ulicy Moniuszki (brak zdjęcia).

Nowa Sól jest położona w południowej części województwa lubuskiego, na lewym brzegu Odry, około 20 km na południowy-wschód od Zielonej Góry.

Zdjęcia wykonano we wrześniu 2022 roku.