Twierdza Zamość – fortyfikacje otaczające miasto zostały zbudowane w latach 1579–1618 na zlecenie Jana Zamojskiego. Wielokrotnie przebudowywane, w tym najbardziej kompleksowo w latach 20-tych XIX wieku. Była to jedna z największych twierdz Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a następnie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego.
W swojej historii przeszła pięć oblężeń. Pierwszym z nich była obrona przed wojskami kozacko-tatarskimi w czasie powstania Chmielnickiego. Drugie, to oblężenie szwedzkie z 1656 roku, trzecie było oblężenie wojsk Księstwa Warszawskiego, mające na celu odbicie Zamościa z rąk austriackich w 1809 roku. Najdłuższym, zarazem czwartym oblężeniem trwającym aż 10 miesięcy, było rosyjskie oblężenie w 1813 roku. Po raz ostatni, czyli piątym, Zamość bronił się w czasie powstania listopadowego, kiedy to jako ostatni punkt oporu w ogóle w swej historii uległ Rosjanom. Zaś szturmem Forteca została zdobyta tylko raz, i to przez wojska polskie, w 1809 roku.
Zlikwidowana została w 1866 roku. Wśród pozostałości fortyfikacji zamojskiej twierdzy są:
– bastion VII (ul.Waleriana Łukasińskiego) – jedyny zachowany z siedmiu bastionów, które powstały w XVI wieku, w stylu nowowłoskim z uszami;
– dwa nadszańce (ul. Waleriana Łukasińskiego) – powstały przy modernizacji twierdzy w okresie zaborów – I połowa XIX wieku;
– furta wodna z poterną (południowa linia murów, ul. B. Moranda);
– kojec w parku miejskim koło starej Bramy Lubelskiej, jedyny zachowany;
– prochownia koło Arsenału (ul. Zamkowa);
– kazamata koło kościoła św. Mikołaja (ul. Bazyliańska);
– Rotunda Zamojska – ważny, zabytkowy obiekt na południe od Starego Miasta, związany m.in. z rozbudową twierdzy w XIX wieku, gdzie obecnie mieści się muzeum. Podczas II wojny światowej Niemcy stworzyli tu początkowo przejściowy obóz dla ludności aresztowanej, m. in. grupy inteligencji, ludzi związanych z ruchem oporu. Później, w roku 1942, obiekt ten stanowił także miejsce licznych, masowych egzekucji, jakie obejmowały do roku 1943 ludność Zamojszczyzny, w tym również dzieci. Podobnie jak w wielu innych miejscach, Niemcy również tu zacierali ślady dokonanych zbrodni; prochy spalonych ofiar zrzucano do fosy-rzeczki biegnącej wokół Rotundy. Szacuje się, że pozbawiono tu życia ok. 8 tysięcy ludzi. Już po zakończeniu działań wojennych i wyzwoleniu miasta spod okupacji niemieckiej w 1944 roku, utworzono tu cmentarz z grobami ofiar Rotundy wokół jej murów na zewnątrz oraz groby innych ofiar po obu stronach drogi prowadzącej od północy do jej dziedzińca (uporządkowanych w połowie lat 50-tych): żołnierzy Armii Krajowej, partyzantów sowieckich i żołnierzy Armii Czerwonej, a także ludności cywilnej, m. in. Żydów. Jest tu wiele grobów bezimiennych, symbolicznych, można też zauważyć groby zbiorowe, ale upamiętniające tragiczne wydarzenia;
– stara Brama Lubelska (ul. Akademicka i ul. Królowej Jadwigi) – pierwsza brama Zamościa, zamurowana najprawdopodobniej na początku XVII wieku na pamiątkę wprowadzenia przez założyciela miasta, Jana Zamoyskiego arcyksięcia austriackiego Maksymiliana, jeńca z bitwy pod Byczyną, ale także w celu wzmocnienia ówczesnej twierdzy;
– nowa Brama Lubelska (ul. Waleriana Łukasińskiego) – powstała przy modernizacji Twierdzy Zamość w okresie zaborów; I połowa XIX wieku;
– stara Brama Lwowska (ul. Waleriana Łukasińskiego i ul. Partyzantów – manierystyczna, koniec XVI wieku;
– nowa Brama Lwowska (ul. Okopowa i ul. Partyzantów) – wybudowana również podczas modernizacji Twierdzy Zamość w okresie zaborów, ostatecznie zamurowana (z dobudowanym później obecnym przejściem); I połowa XIX wieku;
– Brama Szczebrzeska (ul. Szczebrzeska) – z początku XVII wieku, przebudowana w XVIII i XIX wieku, ostatecznie zamurowana.
Zamość jest położony 76 km na południowy-wschód od Lublina, przy drodze nr 17 do Tomaszowa Lubelskiego.
Zdjęcia wykonano w sierpniu 2017 roku.