Bisztynek założony został jako wieś przez wójta krajowego Brunona Lutra, na prawie chełmińskim w dniu 21 listopada 1346 roku na miejscu wcześniejszej osady pruskiej o nazwie Strowangen. Przez niemieckich kolonistów wieś nazwana została Schöneflys (Piękny Strumień). Lokację potwierdził w 1349 biskup warmiński Herman. W dniu 30 kwietnia 1385 roku miasto ponownie lokował biskup warmiński Henryk Sorbom. W przywileju kolacyjnym uposażono kościół parafialny, konsekrowany w 1400 pw. św. Marty. Prawa miejskie Bisztynka w dniu 26 grudnia 1448 roku potwierdził biskup warmiński Franciszek Kuhschmalz. Nazwa Bisztynek (Bisschofsteyn) po raz pierwszy została wymieniona w dokumencie lokacyjnym z 1448 roku. W wieku XVIII nazwę zapisywano jako Bischoffstein, a w XIX w. – Bischofstein. Polska nazwa Bisztynek powstała w czasie przynależności Warmii do Rzeczypospolitej. Miasto zniszczone zostało w 1414 roku w czasie wojny polsko-krzyżackiej, kolejny raz w latach 1454–66 w wojnie trzynastoletniej i w 1479 w czasie tzw. wojny kleszej. W wyniku pokoju toruńskiego w 1466 roku miasto wraz z całą Warmią weszło w skład Królestwa Polskiego. Zniszczenia powodowały także pożary w latach: 1547, 1589, 1701. W roku 1568 biskup warmiński Stanisław Hozjusz przyznał miastu prawo odbywania dorocznych jarmarków. W roku 1735 Bisztynek zajęły wojska litewskie, opowiadające się za Stanisławem Leszczyńskim, a na miasto nałożono wysokie kontrybucje.

Wskutek I rozbioru Rzeczypospolitej w 1772 roku Bisztynek przeszedł pod władzę Prus. Układ przestrzenny miasta był regularny z prostokątnym rynkiem, centralnie położonym. Prawdopodobnie trzy bramy: Jeziorańską, Lidzbarską i Reszelską wzniesiono przed wybudowaniem murów miejskich. W okresie nowożytnym Bisztynek należał do najlepiej prosperujących miast Warmii, a w niektórych dziedzinach konkurował nawet z Lidzbarkiem. Gotycki ratusz wzmiankowany był w 1568 roku, rozbudowano w stylu barokowym. W XVII wieku przy rynku znajdowały się domy podcieniowe. W XVIII wieku funkcjonował tu warsztat malarski, prowadzony najpierw przez ojca i syna Langhankich, później przez Karola Mosera. W roku 1796 w Bisztynku powstała gmina ewangelicka, która wybudowała sobie kościół w 1888 roku. W czasie wojen napoleońskich do miasta dotarła zaraza, która zdziesiątkowała mieszczan.  Na początku XIX wieku w Bisztynku zaczęli się osiedlać Żydzi. Bisztynek od 1905 roku uzyskał połączenie kolejowe z Kętrzynem. Miasto zostało wyzwolone 30 stycznia 1945 roku. Największe straty Bisztynek poniósł zimą 1945 roku (zniszczenia sięgały 40% budynków mieszkalnych i 80% budynków użyteczności publicznej). Miasto w połowie utraciło historyczną zabudowę, w tym najcenniejsze kamienice wokół rynku. W wyniku konferencji poczdamskiej Bisztynek przekazany został Polsce, zaś jego niemieckojęzyczna ludność wysiedlona.

Nazwa miasta wiąże się z największym głazem narzutowym w województwie warmińsko-mazurskim (niemiecka nazwa Bischofstein oznacza biskupi kamień). Kamień ten nazywany jest Diabelskim Kamieniem.

Obecnie do najważniejszych zabytków w Bisztynku należą:

– Kościół farny pw. św. Macieja Apostoła i Przenajdroższej Krwi Pana Jezusa – pierwotnie kościół farny w Bisztynku miał być pw. św. Marty, ale biskup Sorbom zmienił tytuł przy konsekracji kościoła na św. Macieja Apostoła. W czasie mszy konsekracyjnej podczas podniesienia Hostii miały upaść na ołtarz krople krwi. Od tamtych czasów świątynia jest traktowana jako sanktuarium Krwi Chrystusa. Budowę gotyckiej świątyni uzupełniono wieżą wybudowaną w XVI w. Świątynia została rozbudowana w pierwszej połowie XVII w. Kościół po dobudowie nawy północnej konsekrował ponownie dnia 4 sierpnia 1748 biskup Adam Stanisław Grabowski. Po pożarze kościoła w 1770 roku i późniejszej odbudowie – w formie trójnawowej hali świątynię konsekrował 5 sierpnia 1781 biskup Karol Hohenzollern w obecności biskupa Ignacego Krasickiego. Obecnie świątynia jest barokową, trójnawową halą o ośmiu przęsłach. Ołtarz główny jest w stylu rokokowym, a wykonany został przez Chrystiana Bernarda Schmidta z Reszla. Dziełem tego samego artysty są ołtarze boczne kończące nawę południową i północną oraz ołtarze boczne przy czwartej parze filarów. W kościele znajduje się gotycka rzeźba Madonny z Dzieciątkiem z drugiej połowy XIV wieku. W ścianie północnej kościoła znajduje się kamienna tablica z herbem biskupa Szembeka z datą 1739. Z obrazów w kościele na uwagę zasługuje portret Ignacego Krasickiego oraz dziewięć obrazów Apostołów. Ozdobą obejścia kościelnego są rzeźby postaci (naturalnej wielkości) dwunastu Apostołów ustawione na otaczającym kościół murze.

– Brama Lidzbarska – jest jedyną zachowaną bramą z niegdyś istniejących trzech bram miejskich w Bisztynku. Wybudowana została w latach 1481–1547. Brama ta ok. 1780 została obniżona i przebudowana w stylu barokowym. późnobarokowe szczyty są najprawdopodobniej projektu Ernesta Mazura.

– Kościół cmentarny pw. św. Michała Archanioła z lat 1618–32, z dobudowaną wieżą i zakrystią w 1892 roku. Został wybudowany na planie prostokąta. To prosta, orientowana, murowana, salowa budowla, nakryta dachem dwuspadowym. Dach jest obecnie pokryty blachą, wcześniej była to dachówka ceramiczna. Od strony północnej znajduje się wyżej wymieniona Zakrystia. Wnętrze nakryte jest drewnianym stropem. Wyposażenie świątyni reprezentuje styl barokowy. Ołtarz główny w stylu rokokowym został wykonany w XVIII wieku, znajduje się w nim obraz św. Michała Archanioła. Drugi obraz przedstawia św. Rocha, którego kult rozwiną się w tym kościele. Balustrada i tabernakulum reprezentują styl klasycystyczny.(brak zdjęcia).

Bisztynek jest położony 20 km na południe od Bartoszyc, przy drodze nr 57 do Biskupca.

Zdjęcia wykonano w kwietniu 2023 roku.