Założenie klasztorne zakonu kanoników laterańskich w Mstowie (a właściwie w Wancerzowie) został prawdopodobnie założony przez biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża w 1218 roku. W wyniku prac archeologicznych prowadzonych od 2010 roku odkryto resztki fundamentów niepasujące do zachowanych fragmentów świątyni gotyckiej, co pozwala założyć, że pierwsza świątynia pw Wniebowstąpienia NMP była kościołem murowanym w stylu romańskim. Mstów był ważnym ośrodkiem na północy ziemi krakowskiej i w XIII i XIV wieku wielokrotnie stawał się celem wypraw grabieżczych. W związku z tym założenie obwarowano za pomocą drewnianych umocnień. W pierwszej połowie XV wieku w miejscu starego kościoła wzniesiono nowy, w stylu gotyckim, który w 1441 roku na synodzie w Łęczycy otrzymał rangę kolegiaty, a kilkadziesiąt lat później dostawiono nowe zabudowania klasztorne. Budynki klasztorne wielokrotnie przebudowywano, m.in. na początku XVII wieku fortyfikacje zastąpiono nowymi, kamienno-ceglanymi, które jednak nie obroniły klasztoru w 1655 roku przed Szwedami, którzy po kilkudniowym oblężeniu spalili miasto i klasztor. Klasztor gościł królów Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego, Władysława Jagiełłę (1391), Kazimierza Jagiellończyka (1474), Jana Kazimierza (1665). Po pożarze kościoła w 1702 roku podjęto decyzję o budowie nowego, który ukończono w 1742 roku. Powstała wówczas barokowa, trójnawowa świątynia z dwiema wieżami, podwyższonymi na przełomie XIX i XX wieku. W latach 1776, 1800 i 1879 założenie ulegało pożarom, ponadto zniszczeń dokonały wojska rosyjskie w 1709 i 1768 roku oraz pruskie w 1789 i 1793 roku. Za każdym razem kościół odbudowywano. W 1798 lub 1819 roku dobra klasztorne zostały skasowane i przeszły na własność państwa, a w 1823 roku skasowano klasztor, przekazując go księżom parafialnym. W 1914 roku w pomieszczeniach dawnego klasztoru wojska niemieckie broniły się przed Rosjanami, którzy zbombardowali niemieckie pozycje, częściowo burząc zabudowania. W latach 1925–36 obiekty klasztorne zostały odnowione i zrekonstruowano również mury obronne z basztami, przywracając im XVII-wieczną formę. W 1990 roku klasztor został ponownie przekazany kanonikom laterańskim.

         Obecne wyposażenie wnętrza kościoła pochodzi głównie z XVIII wieku i jest późnobarokowe. Znajduje się w nim łącznie jedenaście ołtarzy. Szczególnie wyróżniają się spośród nich późnobarokowy ołtarz główny, wzorowany na jasnogórskim, i dwa boczne, rokokowe. W stylu rokokowym wykonany jest także chór muzyczny. Szczególnym kultem otaczany jest słynący łaskami obraz Matki Boskiej Miłosierdzia, zwany Matką Boską Mstowską.Od północy do kościoła przylega trójskrzydłowy klasztor. Powstał on w okresie lokacji kościoła w XIII wieku, ale w XV i XVII wieku oraz w latach 1763–1791 był znacznie przebudowany. Jednopiętrowe południowo-wschodnie skrzydło jest późnogotyckie z nielicznymi fragmentami romańskimi. W środkowym skrzydle znajduje się późnogotycki portal z początków XVI wieku. Zespół klasztorny otoczono w XVII wieku kamiennymi murami z dziesięcioma basztami, kordegardą oraz dwiema bramami. Przed murami utworzono wały ziemne z fosą, które zostały zniwelowane pod koniec XVII wieku. Do dziś zachował się zrekonstruowany w okresie międzywojennym mur z dziewięcioma basztami i południową bramą główną, która obecnie, po zamurowaniu przepustu bramnego, stanowi dzwonnicę. W południowo-wschodnim narożu znajduje się ceglany budynek dawnej wartowni (kordegardy) w stylu barokowym z zamurowaną bramą gospodarczą. Obecnie na teren kompleksu można dostać się nową, zachodnią bramą, którą wzniesiono w XVIII wieku w stylu późnobarokowym.

         Mstów jest położony 12 km na wschód od Częstochowy przy drodze nr 786 do Świętej Anny. Zespół klasztorny znajduje się w Wancerzowie graniczącym od północy z Mstowem.

         Zdjęcia wykonano w lipcu 2015 roku.

  • Obecna brama wejściowa

  • Elewacja frontowa

  • Główne wejście

  • Nawa główna

  • Ołtarz główny

  • Elewacja frontowa

  • Klasztor

  • Elewacja północna

  • Elewacja południowa

  • Elewacja południowa

  • Park wewnątrz murów

  • Dzwonnica - dawna brama wjazdowa

  • Baszta i mur obronny

  • Basztay i mur obronny

  • Dawna brama i mur obronny

  • Dawna brama i mur obronny

  • Baszta i mur obronny

  • Baszta i mur obronny

  • Baszta i mur obronny