Legenda mówi że tutejsze źródła miały zostać odkryte w 1175 roku przez księcia Bolesława Wysokiego w czasie pogoni za jeleniem podczas polowania. Zranione zwierzę wskoczyło do gorących źródeł, ozdrowiało, a książę miał wybudować w tym miejscu dworek myśliwski. Jego prawnuk, książę Bolesław II Rogatka, dla zagospodarowania tego zakątka, sprowadził do niego w 1261 roku z Wrocławia augustianów. Nową osadę nazwano wówczas Clarus Fons. Augustianie zapewne nie potrafili rozwinąć potencjału tego miejsca, bowiem syn Bolesława, Bernard Lwówecki, 18 marca 1281 roku darował miejscowość Calidus Fons (Ciepłe źródła) joannitom ze Strzegomia. Szpitalnicy bardziej nadawali się na opiekunów leczniczych źródeł i to zapewne oni wznieśli tu pierwsze budynki mieszkalne, a także świątynię – kościół św. Jana Chrzciciela. Wzmianki o nim pojawiły się w 1318 roku. Cieplice zostały już wówczas zapisane pod słowiańską nazwą Cheplevode. Po 1290 roku, zapewne jednak dopiero w XIV wieku, w bliżej nieznanych okolicznościach również i oni opuścili jednak Cieplice. Dopiero kolejny zakon – cystersi, którzy pojawili się tu na początku XV wieku – pozostał w Cieplicach przez cztery następne stulecia, aż do sekularyzacji. Od połowy XIV wieku do 1945 roku Cieplice stanowiły własność rodziny Schaffgotschów, którzy od XVII wieku, to jest od spalenia się zamku Chojnik, posiadali w tutejszym pałacu (wielokrotnie przebudowywanym) główną rezydencję rodu. 9 lipca 1403 roku Gotsche Schoff II sprowadził tu z Krzeszowa cystersów i oddał im tutejszy klasztor, źródło ciepłej wody oraz mieszkańców. Już rok później cystersi otworzyli w Cieplicach szkołę. Mnisi gospodarzyli tu do sekularyzacji w roku 1810. W 1741 Cieplice zostały zaliczone do osad targowych. W 1891 roku do Cieplic dotarła kolej, a w 1897 roku – tramwaj. W 1836 roku powstał teatr zdrojowy, w którym występowali zarówno artyści, jak i goście uzdrowiskowi, a nawet członkowie rodu Schaffgotschów. Z czasem teatr połączono z galerią, która od 1800 roku była miejscem spotkań i rozrywek kulturalno-towarzyskich. W 1902 roku zaczęła działać Szkoła Snycerska, funkcjonująca do 1945 roku, a od 1946 roku do dziś pod innymi nazwami i ze zmienionym profilem (obecnie jako Zespół Szkół Rzemiosł Artystycznych im. Stanisława Wyspiańskiego). W 1931 roku powstał nowoczesny dom zdrojowy, w 1935 roku Cieplice uzyskały prawa miejskie. Od schyłku października 1944 do kwietnia 1945 roku w miejscowości znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Gross-Rosen, stworzona dla obsługi fabryki Dorries-Füllner, wytwarzającej w tym okresie artylerię i pociski do niej. W obozie więziono około 700 Żydów, w większości węgierskich oraz polskich, z których zmarło ponad 300. Pozostałych więźniów skierowano w kwietniu 1945 roku do budowy kompleksu Riese w rejonie Gór Sowich.

W 1945 roku miasto zostało włączone do Polski, a pozostałych w nim mieszkańców wysiedlono do Niemiec. W 1946 roku wprowadzono urzędowo nazwę Cieplice Śląskie Zdrój, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Bad Warmbrunn. Nazwa z dywizem Cieplice Śląskie-Zdrój została zatwierdzona urzędowo przez MSWiA. 2 lipca 1976 roku Cieplice zostały włączone do Jeleniej Góry.

28 maja 2013 roku władze Jeleniej Góry podpisały umowę z firmą Castellum, która za kwotę ponad 22 mln zł zobowiązała się do zakończenia rozpoczętej w III kwartale 2010 roku budowy Term Cieplickich – kompleksu basenów z gejzerami, dziką rzeką i zewnętrznym basenem. Uroczyste otwarcie kompleksu nastąpiło 24 marca 2014 roku. W czasach nowożytnych osada stała się znana na Śląsku i poza nim dzięki występującym tu wodom leczniczym, osiągającym temperaturę do 86 stopni Celsjusza (najwyższa w Polsce). Szczelinowe źródła geotermalne początkowo obudowywano drewnem. Powstawały przy nich gospody dla gości. W Cieplicach były dwa źródła – jedno należało do cystersów, drugie do Schaffgotschów. Do tutejszych wód leczniczych zjeżdżało wielu znanych ludzi, m.in.: John Quincy Adams (późniejszy prezydent Stanów Zjednoczonych), Johann Wolfgang Goethe,  królowa polska Marysieńka (1687), księżna Izabela Czartoryska, książę Stanisław Poniatowski (bratanek króla), Józef Wybicki, Hugo Kołłątaj, poeta Wincent Pol i wielu innych. Na terenie uzdrowiska znajdują się: 4 szpitale uzdrowiskowe, 6 sanatoriów, 2 zakłady przyrodolecznicze, przychodnia uzdrowiskowa. Najciekawsze obiekty Cieplic to:

– Zespół pałacowy Schaffgotschów z lat 1784–1809, pl. Piastowski 25/27 (osobny artykuł).

– Kościół św. Jana Chrzciciela wzmiankowany był już w 1318 roku. Obecna barokowa świątynia pochodzi z 1714 roku. Jest to jednonawowa prostokątna budowla nakryta sklepieniem kolebkowym, z bocznymi kaplicami i emporami. Posiada bogate, barokowe wyposażenie wnętrze z lat 1714–93. Najcenniejszymi zabytkami w kościele są: obraz Najświętszej Marii Panny pędzla Michała Willmanna z 1687 roku zdobiący ołtarz główny, który jest flankowany rzeźbami św. św. Piotra, Jana Chrzciciela, Jana Ewangelisty i Pawła. Znajdują się tam również trzy płótna Johanna Franza Hoffmanna (ucznia Willmanna), zatytułowane Modlitwa w Ogrójcu, Opłakiwanie i Chrystus w Otchłani. Ambona z płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z życia patronów kościoła, ołtarz 14 Orędowników z 1716–17. Między filarami w emporach znajduje się 12 obrazów przypisywanych Willmannowi, rokokowy portal zewnętrzny z 1779 roku. W podziemiach znajduje się krypta rodowa Schaffgotschów. We wnękach fasady stoją figury św. Gotarda i św. Placyda. Zabytkowe organy w 1908 roku zostały przebudowane przez firmę Schlag & Söhne. Na dziedzińcu przykościelnym znajduje się wolno stojąca dzwonnica z 1710 roku i barokowa kolumna wotywna ozdobiona rzeźbą św. Floriana z 1713 roku. W wewnętrznej części przykościelnego muru umieszczono płyty nagrobne rodziny Schaffgotschów z lat 1579-1624 przeniesione w 1849 roku z kościoła w Radomierzu. Portal bramy ogrodowej wieńczy rokokowa rzeźba Adoracji Najświętszego Sakramentu przez św. Bernarda i św. Juliannę z 1781 roku. Na północnym dziedzińcu  znajduje się barokowa figura Trójcy Świętej z 1724 roku flankowana figurami św. Huberta i św. Sebastiana. Do kościoła przylega od zachodu dawny klasztor cystersów, (obecnie pijarów), z 1550 roku, przebudowany w 1671 roku i na przełomie XIX/XX wieku. Część klasztoru stanowi obecnie siedzibę Muzeum Przyrodniczego oraz Wirtualnego Muzeum Barokowych Fresków na Dolnym Śląsku. Odkryte w czasie remontu barokowe freski wykonane zostały przez lokalnych artystów i nawiązują do reguły zakonnej cystersów. Kościół i klasztor znajdują się przy ul. Cieplickiej 9/11.

–  Dawny klasztorny dom kuracyjny „Długi Dom”, z lat 1689–93, zbudowany przez cystersów na bazie wcześniejszej budowli z 1537 roku. W 1810 roku przejęty przez Schaffgotschów i zamieniony na bibliotekę oraz ekspozycję zbiorów broni, sztuki, okazów przyrodniczych i mineralogicznych, po 1945 roku pełnił funkcje budynku administracyjnego Uzdrowiska Cieplice. Jest to historycznie pierwszy budynek zdrojowy w Cieplicach. W podwórzu znajduje się źródło „Marysieńka”, nakryte kopułą. Obecnie pełni funkcje hotelowe. Budowla znajduje się przy ul. Ściegiennego 5.

– Ewangelicko-augsburski Kościół Zbawiciela. Jest to  barokowa świątynia wzniesiona w latach 1774–77 według projektu Demusa z Jeleniej Góry. Budowla z wieżą-dzwonnicą jest jednonawowa i posiada empory. Nakrywa ją łamany czterospadowy dach. Charakteryzuje się barokowo-klasycystycznym wyposażeniem wnętrza. W okresie letnim w kościele odbywają się koncerty organowe. Kościół znajduje się przy placu Piastowskim 18.

– Park Zdrojowy (dawny pałacowy), z XVIII–XX wieku. W parku znajduję się: pawilon zdrojowy z końca XVIII wieku; teatr zdrojowy powstały w 1836 roku z inicjatywy Schaffgotschów, obecnie Zdrojowy Teatr Animacji; pawilon spacerowy „Kursaal”, obecnie dom zdrojowy „Edward”.

Cieplice Śląskie-Zdrój to obecnie dzielnica Jeleniej Góry, położona 5 km na południowy-zachód od centrum.

Zdjęcia wykonano we wrześniu 2023 roku.