Kościół pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pańskiego (obecnie św. Józefa i św. Nikodema) w Wilnie, na Górze Zbawienia został wzniesiony w latach 1695-1730 z inicjatywy księży misjonarzy. Niestety nie znamy projektanta ani budowniczego budowli. W latach 1751-56 nastąpiła generalna przebudowa świątyni, zwłaszcza jeśli chodzi o jej wystrój zewnętrzny. Autorstwo przebudowy przypisywane jest najwybitniejszemu wileńskiemu architektowi tamtych czasów – Janowi Krzysztofowi Glaubitzowi. Wraz z kościołem powstał monumentalny gmach klasztorny i inne budynki.

Po przebudowie bryła świątyni uzyskała postać trójnawowej bazyliki, z jednonawowym prezbiterium, z niepowtarzalnym, rokokowym wystrojem elewacji. Najbardziej godna uwagi jest fasada świątyni, ze smukłymi, pięciokondygnacyjnymi wieżami o delikatnej, ażurowej konstrukcji. Wejście do świątyni prowadzi przez zbudowaną w 1756 roku małą kruchtę w kształcie tamburu, nakrytą płaską kopułą. Świątynia posiada sklepienia żaglowe, a wnętrze jest obwiedzione toskańskimi pilastrami. Wnętrze kościoła utrzymane w duchu rokoka, nie dorównuje jednak wspaniałością wystrojowi zewnętrznemu. W ołtarzu głównym znajdował się obraz ze sceną Czterdziestnicy. Rokokowy wystrój miał też prospekt organowy i jeden z bocznych ołtarzy, poświęcony twórcy zgromadzenia misjonarzy – św. Wincentemu à Paulo. Kaplica Zwiastowania, mieszcząca się w bocznej nawie, posiadała stary portret fundatorki Sióstr Miłosiernych, Ludwiki de Grass. Na ścianach zakrystii wisiały m.i.n portrety fundatora kościoła, Teofila Platera, wizytatora ks. Andrzeja Pohla, Stanisława Konarskiego. W 1772 roku w konwencie żyło 34 księży, kleryków i braci. Księża prowadzili dwa seminaria, liczne misje, szkołę i drukarnie. W 1800 roku do kościoła Wniebowstąpienia Pańskiego przeniesiono parafię św. Józefa i św. Nikodema dla południowo-wschodnich przedmieść Wilna.

W 1812 roku świątynia została zarekwirowana i zdewastowana przez wojska francuskie maszerujące na Moskwę. Po powstaniu listopadowym dokonano kasaty zgromadzenia. W gmachach początkowo mieściło się więzienie a następnie koszary. W latach 1842-62 kościół był zamknięty a część jego wyposażenia (ołtarz, ambona) przewieziono do kościoła w Ejszyszkach. W 1862 roku kościół został otwarty ale jego wnętrza już nigdy nie udało się przywrócić do dawnej świetności. W 1919 roku, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, księża misjonarze powrócili do swojego klasztoru. Przez cały okres międzywojenny prowadzili gimnazjum męskie. Po wojnie w gmachu klasztornym urządzono szpital a kościół został zamknięty i przez lata niszczał. Mimo, iż kościół przekazano w 1993 roku kurii wileńskiej, do dziś (2010) jest zamknięty i nie spełnia funkcji sakralnych.         

Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego i klasztor Misjonarzy znajduje się przy ulicy Subaćiaus 28.

Zdjęcia wykonano w kwietniu 2010 roku.

  • Fasada świątyni

  • Widok z Góry Zamkowej