Najstarszym znanym dokumentem opisującym ziemie, na których położone są Skarszewy jest nadanie księcia pomorskiego Grzymisława wystawione 11 listopada 1198 roku w Świeciu. Dokument ten dotyczy przekazania zakonowi joannitów ziem, których obszar wyznaczały miejscowości: Starogard Gdański (Starigrod), Kamierowo (Camerou) i Pogódki (Pogodcou). W dokumencie pojawiają się też: Szczodrowo (Scedrou), Czarnocin (Cernotino), Jaroszewy (Jarosou) i Reueninov.  Zapewne wówczas Joannici nazwali to miejsce pięknym zakątkiem – Schöneck i przystąpili do budowy kamienno – drewnianej warowni obronnej i kościółka. Reliktów tych obiektów możemy doszukiwać się na miejscu dzisiejszego zamku i kościoła pod wezwaniem św. Michała Archanioła.

Śladem obecności rycerzy spod znaku maltańskiego krzyża jest herb miasta przedstawiający głowę ich patrona św. Jana Chrzciciela. Pierwsza wzmianka o Skarszewach (w pisowni „Schönegk”) znajduje się w odpisie dokumentu z datą roczną 1305 (oryginał nie zachował się), w którym skarszewski komtur Johannes von Borchfelde (Borgfelde) nadał wsi Obozin 60 włók ziemi. Z treści drugiego przywileju lokacyjnego Skarszew z 2 lutego 1341 roku wynika, że miasto lokowano ok. 1320 roku. Pierwszy przywilej lokacyjny nie jest znany. W 1323 roku w Skarszewach była już komturia joannitów, a przeniesienie ich  siedziby z Lubiszewa do Skarszew nastąpiło między 1321 a 1323 rokiem. W 1370 roku joannici sprzedali Skarszewy Krzyżakom za przeszło 10 tysięcy grzywien pruskich. Polska nazwa miasta po raz pierwszy pojawia się 19 października 1466 roku, w dokumencie II pokoju toruńskiego. W traktacie polską nazwę miejscowości Skarszewy identyfikuje się z niemieckojęzyczną Schöneck (Schöneck alias Scharschewo).

Ówczesne Skarszewy były otoczone murem z bramami, zaś w ich północno-zachodniej części znajdował się zespół zamkowy, składający się z zabudowań gospodarczych oraz piętrowego, wzmocnionego dwiema wieżami zamku w stylu gotyckim, stojących na cyplu stromego wzgórza schodzącego do Wietcisy. Od strony miasta wjazdu strzegła brama i sucha fosa. Poniżej zamkowego wzgórza, na wyspie, znajdowało się podzamcze. W wyniku wojen polsko-krzyżackich miasto zostało zdobyte i złupione przez husytów w 1433 roku oraz dwukrotnie zdobyte, ograbione i częściowo spalone – w 1455 przez Krzyżaków i w 1462 roku przez Polaków. Ostatecznie w 1466 roku, na mocy II pokoju toruńskiego, Skarszewy przeszły pod polskie panowanie. W 1613 roku połączono funkcję starosty skarszewskiego i wojewody pomorskiego, w efekcie czego Skarszewy stały się stolicą województwa pomorskiego. Na tutejszym zamku rezydował wojewoda, tu też zbierał się sąd ziemski. Ze względu na wysoki procent ludności niemieckojęzycznej już w XVI wieku rozpowszechnił się tu luteranizm. W 1594 roku miasto gościło króla Zygmunta III Wazę. 23 lutego 1629 roku Szwedzi ograbili i spalili znaczną część zabudowy Skarszew wraz z zamkiem (odbudowano go dopiero na przełomie XVII i XVIII wieku).

Wyrazem napięć religijnych w dawnej Rzeczypospolitej były wydarzenia z 1741 roku. W pierwsze święto wielkanocne w skarszewskim zborze luterańskim, wskutek pękania drewnianej konstrukcji empor, doszło do paniki – zginęło kilku wiernych, a wielu zostało rannych. Zbór został zamknięty i zakazano odprawiania w nim nabożeństw. W tej sytuacji, z obawy przed przeszkodami, które mogła stwarzać strona katolicka, przygotowano potajemnie w Gdańsku elementy budowlane i przewieziono je do Skarszew na 131 wozach, w eskorcie setki udających robotników gdańskich żołnierzy i licznej rzeszy rzemieśliników. Po dotarciu na miejsce, mimo blokad i protestów, w ciągu 24 godzin, z 14 na 15 września 1741 roku, rozebrano stary zbór i wybudowano nowy z tzw. „muru pruskiego”.

W latach 1762-65 w miejscowym sądzie grodzkim praktykował Józef Wybicki. W wyniku I rozbioru Polski, w 1772 roku miasto zostało przyłączone do Prus. W nocy z 28 na 29 stycznia 1807 roku doszło w Skarszewach do starcia wojsk pruskich z liczącym kilkuset jeźdźców oddziałem żołnierzy polskich w służbie Napoleona, pod dowództwem majora Ulatowskiego. Atak Prusaków zakończył się zdobyciem miasta.

Pod władzą Prus Skarszewy znajdowały się do 1920 roku. Miasto zostało ponownie przyznane Polsce na mocy traktatu wersalskiego i zajęte przez wojsko polskie 30.01.1920 roku. W okresie międzywojennym ludność niemiecka, choć zdegradowana do roli mniejszości, nadal odgrywała istotną rolę w życiu miasta, co w napiętej sytuacji politycznej końca lat 30. doprowadzało do zaogniających się konfliktów na tle narodowościowym.3 września 1939 roku miasto zostało zajęte przez oddziały niemieckie. W czasie okupacji okolice Skarszew były największym miejscem kaźni obywateli polskich. Największe nasilenie egzekucji miało miejsce w październiku 1939 roku, gdy hitlerowcy wymordowali ok. 360 Polaków. Mimo że wojsko niemieckie w 1945 roku nie podejmowało obrony Skarszew, sowieckie samoloty kilkakrotnie zbombardowały miasto. Spowodowało to, razem ze skutkami celowych podpaleń przez czerwonoarmistów po zajęciu miasta 8 marca 1945 roku, zniszczenie Skarszew sięgające 40% zabudowy. 14 września 2013 roku, na pamiątkę wydarzeń z 1741 roku, nieopodal poewangelickiego kościoła w ciągu niespełna 24 godzin wybudowano replikę zboru ewangelickiego z XVIII wieku. Centrum miasta zachowało zabytkowy, średniowieczny układ przestrzenny w postaci wydłużonego prostokąta obrysu murów miejskich, opartego o dolinę Wietcisy i z nietypowo, bo peryferyjnie usytuowanym, kwadratowym rynkiem. Najważniejsze obiekty zabytkowe:

– Rynek z XVII-wiecznym ratuszem oraz dwiema zabytkowymi kamieniczkami.

– XIV-wieczny kościół farny pw św. Michała Archanioła.  Jest to trzynawowa, ceglana świątynia gotycka wzniesiona, zapewne przez zakon joannitów, następnie wielokrotnie odbudowywana po zniszczeniach. W latach 1551-94 kościół znajdował się w rękach protestantów. W 1712 roku w wyniku pożaru zawaliło się gotyckie sklepienie i pierwotna gotycka wieża kościoła, którą odbudowano w 1714 roku. Ponowna konsekracja świątyni nastąpiła 18 czerwca 1758 roku. Była połączona przejściem podziemnym z zamkiem joannitów. Wyposażenie wnętrza reprezentuje style: barok i rokoko i pochodzi z XVII i XVIII stulecia, do niego należy m.in. ambona zwieńczona figurą św. Michała Archanioła, osiem ołtarzy, chrzcielnica, kilka obrazów sygnowanych herbem fundatora Józefa Wybickiego i monstrancja. Za kościołem znajduje się dzwonnica z dwoma dzwonami: mniejszy nosi imię Glaube (niem. Wiara), a większy Hoffung (niem. Nadzieja). Oba dzwony odlane zostały w 1926 roku.

–  Pozostałości gotyckiego zamku z przełomu XIV i XV wieku (osobny artykuł).

– Znaczne fragmenty murów miejskich z XIV/XV od strony południowej miasta z basztami Skazańców, Wysoką i Szkolną z wbudowanym w nią osiemnastowiecznym budynkiem i fragmenty baszt przy ulicy Rzecznej.

– Neogotycki kościół pw. św. Maksymiliana Kolbe zbudowany w 1881 roku na miejscu legendarnego kościoła postawionego przez gdańszczan w ciągu 24 godzin w 1741 roku. Budowa ceglanej świątyni przeznaczonej dla parafii ewangelickiej rozpoczęła się w 1879 roku. Prace budowlane zakończyły się w 1881 roku. W okresie II Rzeczypospolitej obiekt był we władaniu parafii należącej do ewangelików i należał do niej do 1945 roku. Po zakończeniu II wojny światowej w kościele mieścił się magazyn zbożowy. W latach 1981-87 zostały przeprowadzone prace remontowe. 15 września 1987 roku kościół został przejęty przez parafię rzymskokatolicką. 28 sierpnia 1988 roku w kościele została odprawiona po raz pierwszy katolicka msza święta. Świątynię poświęcił biskup i nadał jej wezwanie św. Maksymiliana Marii Kolbego. Jednonawowy kościół zbudowany z cegły posiada wysoką wieżę od wschodu. Na dachu zakrystii znajdują się chorągiewki wiatrowe zborów wybudowanych w 1635 i 1741 roku.Wystrój wnętrza z emporami jest neogotycki.

Skarszewy są położone około 12 km na północ od Starogardu Gdańskiego.

Zdjęcia wykonano w lipcu 2022 roku.

  • Ratusz

  • Fontanna na Rynku

  • Rynek

  • Ratusz

  • Rynek

  • Kościół farny

  • Data renowacji

  • Figura św. Jana Nepomucena

  • Nawa

  • Ołtarz boczny

  • Zamek

  • Replika kościoła zbudowana w 24 godziny

  • Neogotycki kościół pw. św. Maksymiliana Kolbe

  • Relikwie

  • Mury i baszty obronne

  • Mury i baszty obronne