Założenie pałacowo-parkowe „Stawowie” w Sopocie zostało zbudowane po 1856 roku z inicjatywy kupca i przemysłowca gdańskiego – Heinricha Theodora Behrendta.

Fundator, wykorzystując naturalne ukształtowanie terenu, istniejące stawy oraz kotlinę, z której wypływa potok Gdynia, założył park, do którego włączono część terenu leśnego. Na szczycie najwyższego wzgórza w parku wzniesiono tzw. belweder z tarasami widokowymi oraz założono staw zasilany wodą wypływającą z pobliskiego źródła. W skład systemu wodnego wchodziły jeszcze dwa stawy, leżące na wschód i na północ od planowanego pałacu. Na stawie dolnym zainstalowano fontannę, działającą na zasadzie różnicy poziomów. Prawdopodobnie nazwa „Stawowie” wywodzi się od wspomnianych wyżej stawów; w przekazach łacińskich stosowana była nazwa Aquae altae (Wysoka woda), z czego najprawdopodobniej wywodzi się niemiecka nazwa tego urokliwego miejsca Hochwasser.

W głębi parku, na skraju lasu wzniesiono zaprojektowany  w stylu renesansowych włoskich willi piętrowy pałacyk z wieżą, na której szczyt prowadziło 97 stopni. Budynek zbudowany na rzucie prostokąta nakryto niskim dachem czterospadowym. W elewacji frontowej znajdował się duży balkon podtrzymywany dwiema kolumienkami oraz dwiema smukłymi kariatydami. Jego balustrada (obecnie z kraty) wykonana była z płaskorzeźbionych płyt kamiennych. Drzwi balkonowe i sąsiadujące z nimi obydwa okna miały po bokach pilastry zwieńczone pięknymi kompozytowymi głowicami. Podtrzymywały dekoracyjne nadproże w postaci fryzu obramowanego profilowanymi gzymsami. Powyżej biegł wzdłuż całej elewacji frontowej, tuż pod gzymsem wieńczącym szeroki fryz, rozczłonkowany tryglifami. Do południowej ściany budynku przytykała duża kryta weranda z tarasem nad nią. Rok po rozpoczęciu budowy pałacu zaplanowano budowę muru z kamieni polnych ciosanych, podtrzymującego taras pałacowy.

W 1863 roku majątek kupił na licytacji za 27 000 talarów właściciel ziemski von Koltzenburg, który po 15 miesiącach odsprzedał go za 70 000 talarów Starenowi. Kolejnym właścicielem został Rosenheim. W 1867 roku rezydencję kupił właściciel browaru w Gdańsku-Nowym Porcie –  Richard Fischer. Po jego śmierci we wrześniu 1888 roku pałac przeszedł w ręce handlarza win Brandta. W 1889 roku kolejnym właścicielem Stawowia został von Schmichow. Natomiast w 1893 roku Stawowie trafiło w ręce przemysłowca Dittricha. W roku 1905 założenie kupiła armia pruska, planując zorganizowanie tu ośrodka dla rekonwalescentów. Po I wojnie światowej pałac pełnił funkcje szpitalne – działał tu oddział ozdrowieńczy. Nie do końca rozpoznane są sprawy własności Stawowia po I wojnie światowej. Z księgi gruntowej wynika, że w listopadzie 1919 roku majątek był własnością berlińskiej spółki o nazwie Norddeutsche Gütergesellschaft m.b.H. Po dwóch miesiącach, w styczniu 1920 roku, kolejnym właściciel Stawowia był już Robert Dreweck, który zadłużył Stawowie na kwotę 200 000 guldenów. W listopadzie 1928 roku w wyniku postępowania upadłościowego część jego długów przejęła panna Jenny Spaer z Gdańska, której pełnomocnicy w grudniu 1931 roku, wydzierżawili nieruchomość Szpitalowi Mariackiemu w Gdańsku za 77 000 gdańskich guldenów. W roku 1933 miała miejsce pierwsza znacząca przebudowa pałacu; od południa dobudowano piętrowe skrzydło z tarasem na dachu i przeprowadzono szereg zmian we wnętrzu budynku. Ponadto przed budynkiem urządzono taras, wsparty od strony ogrodu na murze z ciosów granitowych i wykończony balustradą, pochodzącą z czasów Behrenda. Balustradę zdobiły, zachowane do dziś, choć nieco podniszczone, wykute z piaskowca wazony. W środkowej części muru zbudowano zejście z tarasu do parku z podwójnym biegiem schodów, odchodzących od półokrągłej platformy. Wspomniana przebudowa zmieniła co prawda proporcje budynku, ale nie odebrała mu charakteru pałacowego; stało się tak dopiero podczas przeprowadzonej w roku 1975 przebudowy, gdy dobudowano nieproporcjonalnie niską trzecią kondygnację, przykrytą płaskim dachem, zniszczono polichromię Bermanna, a także część sztukaterii, rozkradziono mozaikowe posadzki, elementy kominka i kute balustrady klatki schodowej. Po II wojnie światowej do 1946 roku majątek okupowali Sowieci. Do 1954 roku mieścił się tu Państwowy Dom Dziecka, a później do 1961 roku Szpital Położniczo-ginekologiczny. Ostatnio w pałacu funkcjonował szpital przeciwgruźliczy. Od 2003 roku obiekt był własnością Urzędu Marszałkowskiego w Gdańsku i stał pusty. 3 września 2008 roku został sprzedany powstałej kilka miesięcy wcześniej spółce Baltic Apartaments ze Świecia. Nowy właściciel informuje – na banerze zawieszonym na ogrodzeniu – o planach uruchomienia na Stawowiu kompleksu hotelowego wraz ze SPA.

Założenie jest położone w południowej części Sopotu w miejscu gdzie ul.Niepodległości krzyżuje się z ul. Czyżewskiego, na granicy z Gdańskiem.

Zdjęcia wykonano w marcu 2011 roku.

  • Widok ogólny

  • Elewacja parkowa

  • Elewacja parkowa

  • Elewacja frontowa

  • Wieża

  • Główne wejście

  • Widok z dolnego parku

  • Staw z fontanną

  • Staw z fontanną