Hierapolis to starożytne miasto-uzdrowisko położone na zboczu góry Cokelez, powyżej wapiennych tarasów Pamukkale, około 15 km na wschód od Denizli w południowo zachodniej Turcji. Miasto zostało założone najprawdopodobniej przez króla Pergamonu Eumenesa II na początku II wieku p.n.e.. Nazwa miasta wiązana jest z imieniem Hiery, żony Telefosa, króla Myzji, któremu oddawano w Pergamonie cześć jako herosowi. W 133 roku p.n.e., po śmierci ostatniego króla Pergamonu, Hierapolis przeszło pod panowanie Rzymian. W 17 roku p.n.e. silne trzęsienie ziemi zniszczyło całe miasto.

Odbudowane już jako miasto rzymskie ponownie zostało zniszczone przez silny wstrząs w 60 roku, za panowania Nerona. Swój złoty okres przeżyło podczas sprawowania władzy przez Septymiusza Sewera i Karakallę. Po podziale Cesarstwa rzymskiego w 395 roku przeszło pod panowanie Bizancjum. Za panowania Konstantyna Wielkiego było stolicą Frygii i ważnym ośrodkiem chrześcijaństwa. W tym czasie miasto otoczono murem obronnym. Czas wojny Bizancjum z Seldżukami w XI wieku oraz późniejsza ekspansja osadników na terenie Anatolii przyczyniła się do stopniowego upadku miasta. W 1354 roku kolejne silne trzęsienie ziemi ponownie zniszczyło miasto a jego mieszkańcy opuścili je na zawsze.

Pierwsze prace badawcze ruin Hierapolis zostały rozpoczęte w 1887 roku przez Carla Humanna, odkrywcę pergameńskiego ołtarza. Od 1957 roku badania prowadził zespół kierowany przez Paolo Verzone, który w 1973 roku zapoczątkował odbudowę miasta. Odnalezione przez włoski zespół zabytki, pochodzące przede wszystkim z okresu rzymskiego i wczesnochrześcijańskiego, są eksponowane w Muzeum Hierapolis. W 1988 roku Hierapolis zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Prowadzone badania archeologiczne ujawniły zarysy miasta zbudowanego początkowo na planie prostokąta o wymiarach 1000 x 800 m. Miasto na dwie części dzieliła ulica szerokości 13,5 m, wzdłuż której zbudowano portyk. W czasach panowania Nerona obszar miasta został powiększony o dwa kolejne kwartały. Z tego okresu pochodzi też system kanalizacyjny. Wiele z budowli zniszczonych podczas trzęsienia ziemi w 60 roku zostało odbudowanych w okresie późniejszym. W okresie wczesnochrześcijańskim niektóre z nich zostały zamienione na kościoły. Na terenie Hierapolis, zachowały się następujące obiekty:

  • Wielkie Łaźnie – termy wybudowano w II wieku. Oprócz budynku łaźni z pomieszczeniami z basenami na zimną i gorąca wodę, salami do wypoczynku, w skład kompleksu wchodził także duży (36,0 x 52,0 m), budynek (tzw. palestra), w którym znajdowały się dwie sale do ćwiczeń gimnastycznych. Jedna z sal służyła cesarzowi a druga miejscowej elicie. Obecnie w północnej części kompleksu znajduje się Muzeum Hierapolis.
  • Święta sadzawka, nazywana niekiedy Basenem Kleopatry to basen z wodą termalną w Motelu Pamukkale, jedynym hotelu pozostawionym na terenie Hierapolis. Święta sadzawka znajduje się pomiędzy budynkiem Wielkich Łaźni a Nimfeum. Woda z gorących źródeł, o wysokiej zawartości związków mineralnych ma podobno właściwości odmładzające. W basenie, w krystalicznie czystej wodzie, zatopione są antyczne kolumny, które są dodatkową atrakcją tego miejsca.
  • Świątynia Apolla istniała w Hierapolis już w okresie hellenistycznym. Budowlę zniszczoną podczas trzęsienia ziemi w 60 roku odbudowano. Zachowane ruiny pochodzą z III wieku. Była to budowla wzniesiona na planie prostokąta o wymiarach 20,0 x 15,0 m, z trzech stron otoczoną perystazą z doryckimi kolumnami.
  • Plutonium – najstarsze, znane miejsce kultu w starożytnym Hierapolis. Położone poniżej świątyni Apolla, na wschód od kompleksu Wielkich Łaźni, w miejscu nazywanym Jaskinią Demonów. W położonej na zboczu góry jaskini wydobywa się trujący gaz, który zabijał ofiarne zwierzęta i śmiałków, którzy odważyli się wejść do jaskimi. Tylko kapłani, którzy opanowali sztukę wstrzymywania oddechu na dłuższy czas potrafili przebywać w jaskini, dowodząc w ten sposób swoich nadprzyrodzonych mocy, pozwalających im uzdrawiać chorych i przepowiadać przyszłość. Opary wiązano z działaniem boga podziemi Plutona. Jaskinią, jak podaje Strabon, opiekowali się kapłani bogini Kybele. Możliwe, że korzystali z niej także kapłani Apolla z pobliskiej świątyni.
  • Nimfeum znajduje się w pobliżu świątyni Apolla. Był to dwukondygnacyjny budynek na planie litery U zbudowany w II wieku z wielkich, kamiennych bloków. Nisze w ścianach zdobiły posągi a basen z wodą połączony był systemem rur z domami mieszkańców Hierapolis. Podczas prac wykopaliskowych znaleziono liczne epitafia pokrywające kolumny i ściany budowli. Z budowli zachowała się tylko boczna ściana i fragment ściany tylnej.
  • Teatr Rzymski to jeden z najlepiej zachowanych na terenie Hierapolis obiektów. Zbudowany w II wieku na polecenie cesarza Hadriana. Na początku IIII wieku, na polecenie Septymiusza Sewera przebudowano scenę i widownię. Widownia teatru wkomponowana w zbocze góry, została podzielona diazomatą na dwie części, z których wyższa miała 20 rzędów a niższa 25. Siedem biegnących promieniście przejść dzieliło cała widownię na sektory. Na wprost sceny znajdowała się loża honorowa. Teatr mógł pomieścić około 10 tysięcy widzów. Z dwupiętrowej ściany sceny zachował się tylko niższy poziom. Scenę zdobiły liczne płaskorzeźby, posągi umieszczone w niszach w ścianie i pomiędzy drzwiami.
  • Martyrium św. Filipa zostało zbudowane na przełomie IV i V wieku. Miasto pod panowaniem Bizancjum stało się ważnym ośrodkiem chrześcijaństwa, siedzibą biskupów. Odwiedził je św. Paweł. W 80 roku męczeńską śmierć poniósł tu apostoł Filip. Martyrium wzniesiono tuż za murami miasta, na wzgórzu, po lewej stronie teatru, według tradycji chrześcijańskiej dokładnie w miejscu śmierci apostoła. Była to centralna budowla, na planie ośmiokąta o przekątnej ok. 20,0 m z wąskim obejściem wokół i dwoma portykami z zewnątrz. Do bryły kościoła przylegało osiem kapliczek. Budynek, jak wynika z badań archeologicznych, przykrywała kopuła wykonana z drewna i ołowiu. Większość ścian martyrium zachowała się w dobrym stanie, przetrwały także łuki obejścia i mury kaplic. Na łukach nadal widnieją krzyże a podczas prac wykopaliskowych odkryto naczynia liturgiczne.
  • Kościoły. Na terenie Hierapolis zachowały się ruiny kilku kościołów. Najczęściej odwiedzane przez turystów są ruiny dwóch z nich. Pierwszy, w centralnej części miasta, trójnawowy z poprzedzającym go od strony głównej ulicy narteksem i przylegającym do niego basenem chrzcielnym; drugi, położony także w centrum, zbudowany na planie prostokąta z przylegającym do niego atrium.
  • Ulica Fortiniusa, główna ulica miasta o długości ok. 1,0 km, dzieliła miasto na dwie części. Była to ulica handlowa, wzdłuż której mieściły się oprócz domostw i sklepów ważne dla miasta budynki, których fragmenty, podobnie jak utwardzający nawierzchnię ulicy bruk, zachowały się do dzisiaj. W okresie hellenistycznym zdobił ją portyk, z którego zachowały się liczne fragmenty kolumnady i łączącego kolumny architrawu. W nawiązaniu do zachowanych kolumn, ulica bywa nazywana także Kolumnową.
  • Na krańcach ulicy znajdują się dwie bramy zbudowane w okresie cesarstwa rzymskiego. Brama na północnym jej krańcu, zbudowana w latach 84–86 przez Juliusa Frontiniusa, w czasach panowania Domicjana, nazywana jest Bramą Domicjana lub Bramą Frontiniusa. Flankują ją dwie wieże. Pomiędzy nimi trójłukowa arkada umożliwiająca wjazd do miasta. Po stronie południowej, ulicę kończy Brama Bizantyjska, zbudowana w IV wieku w pobliżu murów obronnych.
  • W pobliżu Bramy Domicjana zachowały się pozostałości budynku mieszczącego latryny. Bliżej Bramy Bizantyjskiej, na zachód od głównej ulicy widoczne są pozostałości agory z II wieku, obudowanej portykami i przylegającą do niej bazyliką. Po jej wschodniej stronie widoczna jest wysoka, pojedyncza kolumna, w miejscu, gdzie znajdowała się stoa.
  • Łaźnia Rzymska znajduje się za Bramą Domicjana (po jej północnej stronie). Zbudowana została w III wieku. Pomieszczenia przykrywała kopuła a ściany zdobiły marmurowe płyty. W okresie chrześcijaństwa (najprawdopodobniej w V wieku), budynek łaźni przebudowano na kościół.
  • Nekropola. Chorzy tak licznie przybywający do leczniczych źródeł Pamukkale nie zawsze wracali do domów po odbytej kuracji. Część z nich nie odzyskiwała zdrowia a po śmierci ciała ich chowano na miejscowym cmentarzu. Stąd nekropola Hierapolis należy do największych cmentarzy Anatolii. Zmarłych chowano w trzech miejscach: na północ, południe i wschód (w niedalekiej odległości od martyrium św. Filipa) od miasta. W zależności od pozycji zmarłego, obyczajów grupy narodowościowej, do której należał, budowano na terenie cmentarza różne typy grobowców. Są tu masywne budowle na planie koła z komorą w jej wnętrzu, grobowce rodzinne i publiczne oraz pojedyncze, ozdobne sarkofagi. Liczne wstrząsy sejsmiczne zmieniały miejsca wypływu wód termalnych. Z tego powodu, dzisiaj widoczne są osady wapienne wokół części grobowców. Ruiny Hierapolis znajdują się powyżej wapiennych tarasów Pamukkale. 

Zdjęcia wykonano w lipcu 2011 roku.

  • Plan miasta

  • Brama południowa

  • Brama południowa

  • Brama Frontiniusa

  • Brama Frontiniusa

  • Brama Frontiniusa

  • Nekropola

  • Nekropola

  • Nekropola

  • Nekropola

  • Nekropola

  • Nekropola

  • Nekropola

  • Nekropola

  • Nekropola

  • Łaźnia Rzymska

  • Łaźnia Rzymska

  • Łaźnia Rzymska

  • Agora

  • Brama Frontiniusa

  • Brama Frontiniusa

  • Latryny

  • Latryny

  • Latryny

  • Latryny

  • Ulica Fortiniusa

  • Ulica Fortiniusa

  • Ulica Fortiniusa i Brama Bizantyjska

  • Brama Bizantyjska

  • Nimfeum

  • Nimfeum

  • Teatr

  • Teatr

  • Teatr

  • Teatr

  • Martyrium św. Filipa

  • Martyrium św. Filipa

  • Martyrium św. Filipa

  • Święta sadzawka - Basen Kleopatry

  • Święta sadzawka - Basen Kleopatry

  • Świątynia Apolla

  • Plutonium

  • Muzeum

  • Muzeum

  • Wielkie Łaźnie

  • Wielkie Łaźnie

  • Wielkie Łaźnie

  • Wielkie Łaźnie

  • Wielkie Łaźnie

  • Wielkie Łaźnie