Najstarsza wzmianka o Zgorzelcu pojawia się dokumencie wystawionym przez cesarza Henryka IV w 1071 roku. Kolejne wzmianki o miejscowości pochodzą z okresu panowania księcia Sobiesława – kronika czeska podaje, że w roku 1126 i 1131 książę kazał wznieść strażnice nad brzegiem Nysy. Wpływ na powstanie i rozwój miasta miało korzystne położenie komunikacyjne. To właśnie tutaj krzyżowały się najważniejsze szlaki ówczesnej Europy: Via Regia (Droga Królewska) oraz trakt z Pragi do portów bałtyckich. Stąd w XII wieku na lewym brzegu Nysy powstała osada kupiecka oraz kościół św. Mikołaja. Około 1220 roku, dzięki akcji kolonizacyjnej Zgorzelec uzyskał prawa miejskie, rozszerzone w 1303 roku (miasto relokowano na prawie magdeburskim). W latach 50. XIII wieku w Zgorzelcu osiedliła się duża liczba flamandzkich sukienników – konieczna była rozbudowa miasta i utworzenie drugiego, Nowego Rynku – produkcja sukna rozsławiła szeroko gród nad Nysą. W latach 1253-1319 Zgorzelec wraz z Łużycami był pod panowaniem Askańczyków – jednak po śmierci margrabiego Waldemara Wielkiego przechodzi w panowanie Henryka I, księcia jaworskiego z rodu Piastów. W 1329 roku miasto powraca pod panowanie czeskie – następuje wyraźne wzmocnienie gospodarcze miasta, Zgorzelec uzyskuje cały szereg znaczących przywilejów m.in. wolność od cła w krajach Korony Czeskiej. W 1346 roku Zgorzelec był jednym ze współzałożycieli Związku Sześciu Miast – konfederacji skupiającej królewskie miasta Górnych Łużyc. Szczyt potęgi miasta przypadł na II połowę XV i pierwszą połowę XVI wieku, co zbiega się z czasem panowania dynastii Jagiellonów na tronie czeskim. Pierwszym poważnym ciosem dla miasta było orzeczenie Ferdynanda I Habsburga o cofnięciu przywilejów i konfiskacie posiadłości ziemskich. Utracone wskutek tego prerogatywy i dobra z czasem odzyskano, ale kosztem olbrzymich wydatków. Ponadregionalnego znaczenia sprzed 1547 roku miasto już nie odzyskało. Bardzo tragicznie w dziejach miasta zapisała się również wojna trzydziestoletnia – miasto było nieustannie zajmowane przez walczące ze sobą strony. Podczas tego wieloletniego konfliktu zbrojnego w Zgorzelcu miały miejsce ważne dla Łużyc wydarzenia polityczne – w 1635 roku ostatecznie zakończyło się władztwo czeskie na Górnych Łużycach i niemal w całości przeszły w dziedziczne posiadanie saskich Wettynów. W II połowie XVII wieku miasto powoli dźwigało się ze zniszczeń wojennych – ponownie rozwija się miejscowy handel i rzemiosło. Niestety w XVIII wieku hamująco na rozwój miasta zaczynają działać liczne wojny. Najazd szwedzki oraz wojny śląskie kosztują miasto ogromne sumy wydawane na kontrybucje oraz przymusowe dostawy żywności dla wojsk. Początek XIX wieku był również mało pomyślny dla miasta z uwagi na prowadzone wówczas wojny napoleońskie – przyniosły one miastu olbrzymie straty materialne i finansowe. Na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego włączono Zgorzelec do państwa pruskiego. W połowie XIX stulecia miasto szybko wkracza na drogę industrializacji – rozwija się przemysł tekstylny, maszynowy, optyczny, ceramiczny i chemiczny. Duży wkład w ożywienie gospodarcze ma budowa nowych linii kolejowych. 8 maja 1945 roku miasto opanowują jednostki radzieckie. Latem 1945 roku w Poczdamie zadecydowano o przyłączeniu wschodniej, prawobrzeżnej części miasta do Polski. 6 lipca 1950 roku w gmachu zgorzeleckiego domu kultury podpisano układ pomiędzy PRL a NRD o wytyczeniu „Granicy Pokoju i Przyjaźni na Nysie Łużyckiej” – z czasem układ ten stał się znany właśnie jako Układ Zgorzelecki. Wieloletnie kontakty miasta z Görlitz zaowocowały proklamowaniem Europamiasta w dniu 5 maja 1998 roku – w przyszłości ma powstać jeden organizm miejski, leżący po obu brzegach Nysy Łużyckiej. Najciekawsze zabytki miasta:

– Przedmieście Nyskie – zespół architektoniczny – najstarsza część Zgorzelca od XVII wieku.

– Zespół dawnego młyna. Budynek młyna zlokalizowany jest na wschodnim brzegu granicznej rzeki Nysy Łużyckiej tuż przy moście Staromiejskim. Na przeciwległym brzegu rzeki znajduje się „Młyn czterokołowy”. Dawniej w tym miejscu rzeka przepływała przez dwa młyny a potem wpadała z powrotem do koryta. Młyn jest położony przy ul. Wrocławskiej 2.

– Plac Pocztowy – W roku 2000 rozpoczęły się prace przygotowawcze do odbudowy. Cztery lata później gotowa była już koncepcja odbudowy kamienic, a w 2009 roku ruszyły prace budowlane. W 2012 roku powstały pierwsze budynki i choć wszyscy trzymali kciuki za inwestycję, powodów do radości nie ma. Plany były ambitne, a miejsce miało służyć mieszkańcom i turystom. W pustej wyrwie miało powstać miejsce, które będzie czymś w rodzaju rynku w Zgorzelcu z urokliwymi kamienicami, kawiarniami i usługami. Budynki miały być wzorowane na tych historycznych, ale nie miały być stuprocentową rekonstrukcją zabudowy. Łącznie powstało 13 kamienic, a na placu miała stanąć również mała architektura oraz elementy zieleni. Niestety ostateczny wygląd Placu Pocztowego nie został udostępniony turystom i mieszkańcom. Inwestycja, choć z zewnątrz wygląda na ukończoną, ogrodzona jest blachami, a terenu pilnuje stróż. W okiennicach nadal widać folie, a nieużywane budynki niszczeją.

– Neobarokowy Miejski Dom Kultury – Budynek w zamyśle powstawał jako pomnik patriotyzmu i pamięci dwóch niemieckich cesarzy – Wilhelma I i Fryderyka III . Budynek postanowiono nazwać „Górnołużycką Halą Chwały”, ale używano też nazwy „Górnołużycka Hala Pamięci”. Projektantem, a zarazem budowniczym zabytku był mieszkający w Gorlitz architekt Hugo Behr. Kamień węgielny został położony 18 października 1898 roku. 6 lipca 1950 roku podpisano tam układ zgorzelecki dotyczący wytyczenia ustalonej już granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Gmach znajduje się przy ul. Parkowej 1. (brak zdjęcia)

Zgorzelec jest położony nad Nysą Łużycką, około 55 km na południowy-zachód od Bolesławca.

Zdjęcia wykonano w maju 2023 roku.