Budowę kościoła Świętego Ducha w Toruniu rozpoczęto w 1743 roku z inicjatywy burmistrza, Antona Gieringa i księdza Krzysztofa Andrzeja Henryka Gereta wyznania ewangelicko-augsburskiego. Miał on zastąpić odebrany luteranom na mocy wyroku po tumulcie toruńskim w 1724 roku Kościół Mariacki. Projektantem nowej świątyni był drezdeński architekt Andreas Adam zwany Bähr. Prace budowlane szybko jednak zostały przerwane w wyniku niesprzyjającej sytuacji polityczno-społecznej, budowa świątyni poczęła bowiem budzić sprzeciw w szerszych kołach radykalnego obozu katolickiego – katolicy traktowali kwestię powstania nowej świątyni luterańskiej jako złamanie sankcji karnych nałożonych na Toruń po tumulcie. Tym sposobem król August III wydał zakaz budowy kościoła, bojąc się wybuchu nowych starć na tle religijnym.

W 1754 roku królewską decyzją zezwolono na wykorzystanie istniejących już fundamentów świątyni, w celu wzniesienia domu modlitwy. Budynek ten, by nie drażnić katolików, nie mógł jednak przypominać kościoła, a jedynie skromną kamienicę mieszczańską. Jako że twórca poprzedniej koncepcji architektonicznej świątyni już nie żył, powstała potrzeba znalezienia nowego architekta. Został nim młody, wówczas 26-letni, budowniczy,  pochodzący z Torunia Efraim Schroeger. Opracowany przez niego projekt zatwierdzono w 1755 roku, już 18 lipca 1756 roku nastąpiło uroczyste poświęcenie kościoła. Ponieważ w międzyczasie wyczerpały się fundusze, przeprowadzono kwestę w Gdańsku, Elblągu, Malborku i w Grudziądzu, a ponieważ nie wystarczała, na dwuletnią kwestę zagraniczną udał się Samuel Luter Geret.

Długość późnobarokowej świątyni wynosi 46 m, szerokość 23 m, wysokość wnętrza 14 m. Mieścił ok. 1300 osób, w tym 500 na emporach. Oprócz nabożeństw w języku niemieckim, do 1797 roku odbywały się także polskie. W postaci bezwieżowego domu modlitwy budowla dotrwała do schyłku XIX wieku. W 1891 roku Berlińskie Towarzystwo Architektów rozpisało konkurs na budowę wieży, na którym wybrano neobarokowy projekt Hugona Hartunga i Carla Schafera. Ostatecznie wieżę wysokości 64 m wzniesiono w latach 1897-99 wg projektu samego Hartunga.

Do 1945 roku budynek służył jako kościół ewangelicko-augsburski, po czym przeszedł w ręce zakonu jezuitów. Po przejęciu przez Jezuitów wnętrze kościoła uległo niewielkim zmianom (usunięto kilka elementów). Dziś, po pożarze wnętrza i spaleniu się m.in. cennych organów z XVIII wieku w 1989 roku (od 2005 roku organy w odbudowie), podziwiać możemy m.in.:

– baldachimowy ołtarz główny autorstwa Efraima Schroegera, z rzeźbami autorstwa Jana Antoniego Langenhahna Starszego,

– dwa późnobarokowe intarsjowane portale dębowe do zakrystii (1756),

– ambonę z bogato dekorowanym baldachimem (1759),

– obraz Chrystus na jeziorze Genezaret, zdobiący podniebienie empory organowej, autorstwa J. S. Neudecka (1759),

– zegar szafkowy (XVIII wiek),

– rokokowe intarsjowane szafki ścienne,

– chrzcielnica marmurowa – obecnie kropielnica (1689),

– późnobarokowe retabulum ołtarzowe, dawniej w zakrystii, być może z prowizorycznej kaplicy w Dworze Artusa,

– freski wokół ambony, który ciągnie się od podstawy filaru aż po samo sklepienie, oraz wokół portalu dębowego do zakrystii,

– neobarokowa balustrada komunijna,

– neobarokowa mensa ołtarzowa,

– ołtarze boczne, m.in. Niepokalanego Poczęcia NMP, ufundowany przez toruńskie cechy rzemieślnicze w 1945 roku (Ignacy Zelek) i Świętej Rodziny z 1969 roku (Hanna Brzuszkiewicz).

Obecnie świątynia jest siedzibą prowadzonego przez jezuitów toruńskiego duszpasterstwa akademickiego.

Toruń jest położony nad Wisłą przy drodze nr 91 z Gdańska do Łodzi. Kościół Świętego Ducha jest położony przy zachodniej pierzeji Rynku Staromiejskiego.

Zdjęcia wykonano w sierpniu 2014 roku.