Wiele to wieś kaszubska położona w województwie pomorskim, w powiecie kościerskim, w gminie Karsin na południowym krańcu Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego nad jeziorem Wielewskim. Pierwszy zapis nazwy Wiele pochodzi z 1352 roku, z przywileju nadania wsi Górki Wangeriszowi z Cisewia.

We wsi znajduje się neobarokowy kościół z 1906 roku pod wezwaniem św. Mikołaja, zbudowany na miejscu dawnej, drewnianej, XVII-wiecznej świątyni. Główną atrakcją wsi jest położona na wzgórzach otaczających jezioro Wielewskie, Kalwaria Wielewska, założona w latach 1915-27. Pierwsze plany powstały w 1905 roku, zaś pozwolenie na budowę parafia uzyskała dopiero w 1915 roku. Fundatorami byli: ks. Józef Szydzik, oraz miejscowy gospodarz – Durajewski, który przekazał grunty pod budowę kalwarii. Projekt powstał w Monachium w pracowni Theodora Mayra. Po przejściu księdza Szydzika w 1924 roku do Chełmży, budowę do 1927 roku kontynuował ks. Józef Wrycza. Kalwaria powstawała dzięki datkom parafian i sympatyków. W skład kalwarii wchodzą 22 obiekty, m.in.:

– Kapliczka nad Cedronem, zbudowana w 1916 roku, ozdobiona rzeźbami „anioła”, „lwa”, ‚orła” i „wołu”, symbolizującymi czterech ewangelistów.

– Święte Schody, zbudowane w latach 1916-34, w których liczba stopni równa jest liczbie zdrowasiek różańca.

– Kaplica Dom Kajfasza, zbudowana w 1916 roku, na planie ośmioboku, gdzie za kratami widać figurę Chrystusa.

– Kaplica biczowania powstała w 1923 roku, poświęcona 28 maja 1924 roku przez ks. Szydzika.

– Kaplica Pałac Piłata – I stacja Drogi Krzyżowej – zbudowana w 1922 roku, poświęcona 28 maja 1924 roku przez ks. Szydzika, będąca największym obiektem kalwarii, obudowana dwoma skrzydłami portyków, na balkonie znajduje się rzeźba Ecce homo (Oto człowiek) Wojciecha Durka; wewnątrz-Chrystus, Żyd i żołnierz trzymający zwój z napisem „Reus est moris” („Winien jest śmierci”), przed siedzącym Piłatem. Od tej kaplicy w dół do jeziora zasadzono napis „1914-1918” – dziś już niewidoczny.

– Pan Jezus bierze krzyż na ramiona – II stacja Drogi Krzyżowej – rzeźba wykonana w 1927 roku przez Ignacego Zelka.

– Pierwszy upadek Pana Jezusa – III stacja Drogi Krzyżowej – rzeźba wykonana w 1927 roku przez Ignacego Zelka.

– Pan Jezus spotyka Matkę swoją – IV stacja Drogi Krzyżowej – dłuta Wojciecha Durka; postacie noszą rysy wielewian: Matka – Anna Durajewska, Żyd klęczący – Michał Durajewski (fundatorzy ziemi pod Kalwarię), żołnierz z dzidą – ks.Józef Wrycza.

– Szymon z Cyreny pomaga nieść krzyż Panu Jezusowi- V stacja Drogi Krzyżowej – dzieło Wojciecha Durka, cyrenejczyk nosi rysy Józefa Durajewskiego.

– Kaplica św.Weroniki- VI stacja Drogi Krzyżowej – zbudowana w 1916 roku, poświęcona 26 sierpnia przez ks.Dzięgelewskiego; na frontowej ścianie mieści się jedyny na Kalwarii krzyż papieski, na drugim szczycie – krzyż łaciński z zawieszoną chustą; wewnątrz rzeźba polichromowana Franza Hubera i witraże Franza Zettlera. 

– Kaplica drugiego upadku – Stacja VII – Jezus po raz drugi upada pod krzyżem. „Zbudowana w 1917 roku na planie krzyża łacińskiego, z prezbiterium od strony południowej i kruchtą… z podcieniem w części północnej. Wewnątrz kaplicy znajduje się ołtarz z polichromowaną… rzeźbą Chrystusa upadają…cego pod krzyżem.” Obok kaplicy spoczywa ofiarodawca drewna na dach. Kaplica ta nazywana jest „Bruską”, ponieważ parafia Brusy złożyła znaczniejszą… ofiarę na jej budowę. 

– Kaplica płaczących Niewiast – Stacja VIII – Jezus spotyka płaczące niewiasty. Powstała „w 1924 roku na planie kwadratu, z wejściami z trzech stron.” Wewnątrz płaskorzeźba w sztucznym kamieniu, przedstawiająca Chrystusa. Dzieło Wojciecha Durka. 

– Kaplica trzeciego upadku – Stacja IX – Jezus upada po raz trzeci. Położona w dolinie, zbudowana „w latach 1923-24, na planie krzyża greckiego z trzema kruchtami i absydą.” 

– Rzeźba – Stacja X – Pan Jezus z szat obnażony. Stacja w formie kapliczki „z odlaną w betonie płaskorzeźbą” … autorstwa Wojciecha Durka. – Rzeźba – Stacja XI – Pan Jezus do krzyża przybity. „Rzeźba z betonu wykonana przez Ignacego Zelka w 1925 roku, prawdopodobnie wg projektu Ottona Koppa.” 

– Kaplica Ukrzyżowania – Stacja XII – Pan Jezus na krzyżu umiera. Kaplica zwana kościółkiem, powstała w 1916 roku. Jest to najokazalszy i najpiękniejszy obiekt Kalwarii. Wzniesiona „na planie podkowy, z centralnie usytuowaną… kaplicą na planie koła o średnicy10 m. Dwa skrzydła krużganków mają długość 20,5 m. Kaplica posiada prostokątną kruchtę. Przykrywa ją dach kopułowy z wysoką latarnią. Wewnątrz kaplicy znajduje się drewniany ołtarz i polichromowane rzeźby.” Warte uwagi są także „najciekawsze na Kalwarii witraże wykonane w 1916 r. przez Hansa Bockhorniego z Monachium wg projektu Theodora Baierla.” 

– Kaplica grobu – Stacja XIII i XIV. Położona u podnóża Białej Góry, zbudowana w 1922 roku. Wzniesiona na planie krzyża łacińskiego, z absydą od strony zachodniej. Wnętrze kaplicy jest trzypoziomowe: część górna przedstawia zdjęcie z krzyża, część dolna stanowi Grób Pański, środek zaś balustrada.

– Ambona, zbudowana w 1946 roku, w kształcie łodzi, kończąca cykl kaplic.

Do kalwarii zalicza się również tzw. Pustelnię, czyli budynek, który przez lata służył za mieszkanie dla opiekunów kalwarii. Na Kalwarii Wielewskiej odbywają się dwa odpusty: „wielki” (w Święto Wniebowstąpienia Pana Jezusa) i „mały” (Matki Bożej Pocieszenia).

Kalwaria Wielewska znajduje się w południowej części Wiela, nad jeziorem wielewskim około 1km od kościoła. Wiele jest położone około 30 km na południe od Kościerzyny.

Zdjęcia wykonano w czerwcu 2013 roku.