Pierwsze wzmianki o Gniewie w źródłach pisanych pochodzą z 1. połowy XIII wieku. Jeden z dokumentów określa tę okolicę nazwą Wansca (Wońsk), ale równorzędnie istniała nazwa Gymeu (ordinis terram Gymeu cum tota Wansca – 1229 rok). Po podziale kraju przez Bolesława Krzywoustego gród wchodził w skład kasztelanii starogardzkiej. Później ziemie te przypadły książętom Świecia, a w 1229 roku od Sambora i Świętopełka otrzymało je oliwskie opactwo cysterskie. W drugiej połowie XIII wieku Sambor odebrał Gniew cystersom i w 1276 roku przekazał krzyżakom w zamian za pomoc w walce ze Świętopełkiem. Zakon, dla którego była to pierwsza posiadłość na lewym brzegu Wisły, przejął gród ostatecznie w 1282 roku. Ważne położenie strategiczne zdecydowało o budowie tu zamku. Po zbudowaniu warowni w 1297 roku Krzyżacy w miejscu wcześniejszej słowiańskiej osady istniejącej wokół kościoła parafialnego, lokowali miasto na prawie chełmińskim i rozpoczęli akcję osadniczą. Od grudnia 1306 roku i hołdu książąt pomorskich w Byszewie ziemie, na których leżał Gniew wchodziły w skład terenów kontrolowanych przez Władysława Łokietka, do czasu zbrojnego opanowania Pomorza Gdańskiego przez Zakon Krzyżacki w latach 1308–09.

Miasto kilkakrotnie przechodziło z rąk do rąk w latach 1410–1466, w 1440 roku przystąpiło do Związku Pruskiego, by po pokoju toruńskim stać się częścią państwa polskiego, aż do czasu I rozbioru. W 1464 roku zamek został zdobyty przez wojska polskie dowodzone przez Piotra Dunina. Pierwszym starostą królewskim, w latach 1464-66, został rotmistrz Tomko z Młodkowa. W latach 1466–72 starostą Gniewa był Jakub Kostka, herbu Dąbrowa. Pełnienie tej funkcji potwierdza zezwolenie wydane przez króla Kazimierza Jagiellończyka Pawłowi Jasieńskiemu na wykup dóbr na Żuławach i starostwa gniewskiego. Po nim starostą był Fabian Mgnowski, od grudnia 1472 do marca 1483 roku. A od 1483 do 1503 roku starostą był Sebastian Mgnowski. Kolejnym starostą gniewskim był Czema Achacy(syn) – wojewoda pomorski, starosta gniewski, w latach 1565–72. W latach 1623–67 starostą gniewskim był książę Albrecht St. Radziwiłł. Po nim starostą gniewskim od 16 marca 1667 roku był Jan Sobieski, późniejszy król Polski, który zbudował tu m.in. Pałac Marysieńki dla swojej żony Marii Kazimiery. Następnym starostą gniewskim, po rodzie Sobieskich, od 1699 do 1724 roku został Michał Zdzisław Zamoyski.

W 1626 roku podczas II wojny polsko-szwedzkiej w okolicach Gniewa doszło do starcia między siłami Rzeczypospolitej i Szwecji. Bitwa zakończyła się zwycięstwem wojsk Gustawa Adolfa. Była to druga w historii porażka polskiej husarii. Miasto podupadło na tle ogólnego kryzysu gospodarczego i politycznego Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku. Kiedy wskutek I rozbioru Polski w 1772 roku Gniew wcielony został do Prus, liczył sobie zaledwie 850 mieszkańców. W 1807 roku przez miasto przeszły zmierzające w kierunku Gdańska polskie oddziały generała Dąbrowskiego. W latach 1818–23 wzniesiony został na rynku kościół ewangelicki. W 1905 Gniew liczył 4033 mieszkańców, z czego niemal 43 proc. stanowiła ludność niemiecka. Na mocy traktatu wersalskiego Gniew w 1920 roku wrócił do Polski. W 1921 roku wielki pożar bezpowrotnie spustoszył wnętrza zamku. Od 1929 roku w mieście wydawano codzienną gazetę „Dziennik Gniewski”. W czasie II wojny światowej hitlerowcy urządzili w zamku obóz dla przymusowo wysiedlanej ludności polskiej z Tczewa i okolic. Pod koniec wojny Niemcy zażarcie bronili miasta, aby osłonić drogę odwrotu z Tczewa i Gdańska. Ostateczne wyzwolenie miasta przez wojska sowieckie nastąpiło 7 marca 1945 roku. Najważniejsze zabytki miasta to:

– zamek krzyżacki z końca XIII wieku (osobny artykuł);

– Pałac Marysieńki zbudowany przez Jana Sobieskiego, wcześniejszego starostę gniewskiego, dla żony Marii Kazimiery w 1679 roku. Wbudowany w kompleks zamkowy, jedną stroną zwrócony ku zamkowi, drugą ku Wiśle. Zniszczony przez obsunięcie się skarpy i odbudowany na fundamentach dwóch zabudowań gospodarczych posiada cechy neogotyckie, mieści dziś hotel (osobny artykuł);  

– Stare Miasto o zachowanym średniowiecznym układzie przestrzennym, z szachownicowym układem ulic i centralnie położonym kwadratowym rynkiem (pl. Grunwaldzki). Dominuje niska zabudowa, a kamienice pochodzą z XV–XIX wieku. Pośrodku rynku stoi gotycki ratusz, z przyziemiami z XIII–XIV wieku, pełniący do dziś swoją funkcję;

– Gotycki kościół parafialny pw. św. Mikołaja, położony w południowo-zachodnim narożniku rynku, zbudowany w XIV wieku, zrekonstruowany w XIX wieku (osobny artykuł);

– Nieopodal kościoła pw. św Mikołaja, na frontowej ścianie starej kamienicy stoi niewielka figurka. Powstała ona z inicjatywy księdza Zbigniewa Rutkowskiego. Figurka wysokości 75 cm i wadze 30 kg została wykonana z brązu, jest czarna i przypomina murzynka, ale to nie jest murzynek. Jest to figurka Misia Maciusia, która od 2010 roku jest symbolem i maskotką miasta. Podobno miś ma swoją krawcową, która szyje mu stroje na różne okazje. Misia można zobaczyć ubranego między innymi w strój kibica, kominiarza, lekarza czy strażaka.

– Pozostałości murów obronnych miasta i zespołu zamkowego. 

Gniew jest położony 60 km na południe od Gdańska, przy drodze nr 91 do Nowego. Miasto leży w widłach utworzonych przez Wisłę oraz uchodzącą do niej Wierzycę.

Zdjęcia wykonano w maju 2017 roku.