W okresie imperium Rzymskiego Pruszcz był jednym z kluczowych portów przy dawnym ujściu Wisły. To właśnie tu kwitło wytwórstwo oraz docierała większość ekspedycji kupieckich, przemierzających od II w. p.n.e. do IV w. n.e. szlak bursztynowy. Podczas prac archeologicznych na stanowiskach zlokalizowanych na obszarze miasta archeolodzy odnaleźli groby, urny pogrzebowe, wyroby z brązu, szkła czy bursztynu, a także rzymskie i arabskie monety. Okres wędrówek ludów, trwający od IV do VII wieku, był okresem schyłkowym funkcjonowania ośrodka handlowego na terenie Pruszcza, co spowodowane było upadkiem Imperium Rzymu, oraz cofaniem się wybrzeża morskiego na skutek którego funkcje portowe u ujścia Wisły przejął powstały później Gdańsk.
18 października 1367 roku na mocy dokumentu wydanego przez komtura gdańskiego Ludwiga von Essen nastąpiła lokacja wsi na prawie niemieckim, co w przypadku Pruszcza oznaczało przeorganizowanie istniejącej tu wcześniej osady. W okresie świetności zakonu krzyżackiego poczyniono szereg inwestycji, stwarzając z pruszczańskiej wsi zaplecze dla warownego Gdańska. Krzyżacy nadali też Pruszczowi znaczące przywileje. W czasie wojny trzynastoletniej w Pruszczu stacjonowały wojska polskie, a po skończonej wojnie miejscowość weszła w skład gdańskiego patrymonium miejskiego. Pruszcz przez cały czas należał do Gdańska i z tego tytułu m.in. płacił daniny na rzecz miasta.
Po rozbiorach Pruszcz znalazł się w zaborze pruskim. W kronikach miasta zachowały się wzmianki o wielkim pożarze w 1801 roku. W 1807 roku w pruszczańskim kościele żołnierze francuscy urządzili magazyn prochu. Stąd też marszałek Lefebvre kierował zdobywaniem Gdańska. Od 1807 roku miasto znalazło się w granicach Wolnego Miasta Gdańska. W 1812 roku przez Pruszcz Gdański przechodził Napoleon. Po klęsce Napoleona, Pruszcz powrócił pod panowanie pruskie. W 1831 roku w mieście znalazło się jedno z ognisk epidemii cholery – zmarło ok. 80 osób. Od 1818 roku Pruszcz wchodził w skład powiatu Danzig. Od 1887 roku miasto znajdowało się w granicach powiatu Danziger Hohe. W latach 1879–81 z inicjatywy doktora Hermanna Wiedemanna powstała w Pruszczu cukrownia, a w latach 1892–94 wybudowano szpital, nazywany od nazwiska inicjatora oraz pierwszego ordynatora Szpitalem Wiedemanna. Po zakończeniu I wojny światowej Pruszcz znalazł się w granicach utworzonego w 1920 roku Wolnego Miasta Gdańska. Od maja 1933 roku, czyli wygranej nazistów w wyborach do Volkstagu, hitlerowcy pojawili się także w pruszczańskiej administracji.
Już od połowy sierpnia 1939 Niemcy zaczęli aresztować przedstawicieli mniejszości polskiej w Pruszczu i okolicach. Łącznie represjom poddano 200 osób, część z nich trafiła do hitlerowskich obozów zagłady. Administracja nazistowska utworzyła tu podobóz kobiecy Praust obozu koncentracyjnego KL Stutthof, znajdujący się na terenie powstałego wtedy lotniska. W styczniu 1945 roku przez Pruszcz przeszła część więźniów z tzw. marszu śmierci z ewakuowanego obozu koncentracyjnego Stutthof. 20–25 marca w walkach o zdobycie miasta brały udział wojska sowieckie, które 24 marca 1945 roku ostatecznie przełamały obronę niemiecką na Raduni i zdobyły Pruszcz.
Już 30 marca 1945 przy ulicy Dworcowej 4 pracę rozpoczął – jako pierwsza polska instytucja – Urząd Pocztowy, którego naczelnikiem został przybyły z Bydgoszczy naczelnik Sergiusz Czerniaków. Miasto zostało włączone do Polski, a zamieszkującą go ludność niemiecką wysiedlono. Po zakończeniu II wojny światowej wszystkie akty urzędowe władz okupacyjnych zostały uznane za niebyłe i Pruszcz ponownie stał się samoistną jednostką administracyjną. Jak dotąd nie udało się znaleźć dokumentu urzędowego nadającego Pruszczowi status miasta. Natomiast począwszy od 1945 roku zaczyna się pojawiać regularnie na wykazach urzędowych miast.
Pruszcz Gdański jest położony 10 km na południe od centrum Gdańska, przy drodze nr 91 do Tczewa.
Najważniejsze zabytki miasta to:
– Pierwotny, murowany kościół został wzniesiony przed rokiem 1367 jako kościół rzymskokatolicki. Świątynia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego była dwukrotnie podpalana: w 1433 roku przez husytów i w 1460 roku przez Krzyżaków, kiedy to zostały zniszczone dachy i wnętrze budowli. Po 1466 roku świątynia została odbudowana.
Powstała wówczas niezmieniona do dziś gotycka bazylika ceglana, złożona z prezbiterium, trójnawowego korpusu i czworobocznej wieży od zachodu. Najstarszą częścią pochodzącą jeszcze z końca XIV wieku jest prezbiterium, nakryte sklepieniem krzyżowym wspartym na bogato rzeźbionych konsolach odlewanych w sztucznym kamieniu. Czteroprzęsłowy korpus nawowy w nawie głównej kryty był najprawdopodobniej pułapem, o czym świadczy uskok muru nad łukiem tęczowym, wyznaczający pierwotną wysokość budowli. Masywne arkady cięte w całej grubości muru, otwierają się do naw bocznych nakrytych sklepieniami z pierwszej połowy XV wieku. Zapewne w drugiej połowie tegoż stulecia dokonano podwyższenia nawy głównej, która zmieniła kościół na budowlę bazylikową oświetlając nawę bezpośrednio przez wprowadzenie pod samym sklepieniem ciągu niewielkich otworów okiennych. Dawna budowla od zachodu oświetlona była jednym dużym oknem w nawie głównej, które zakryła dostawiona w drugiej połowie XV wieku masywna czworoboczna wieża, przechodząca w czwartej kondygnacji w ośmiobok. W tym też czasie dostawiono od południa kruchtę, a od północy, w narożniku prezbiterium i nawy zakrystię.
Przed głównym wejściem do kościoła znajduje się wzniesiona w 1648 roku murowana brama cmentarna z kamiennym detalem w postaci czaszki z piszczelami, kryta dwuspadowym daszkiem pokrytym dachówką. Brama pozostała jako jedyny element dawnego ogrodzenia otaczającego kościół. Służyła ona niegdyś do specyficznego celu: po jej obu stronach znajdował się łańcuch od pręgierza, do którego przykuwano na pośmiewisko ludzi odpowiedzialnych za drobne przestępstwa.
Wnętrze świątyni z gwiaździstym sklepieniem, kryje bogate, rzeźbione z drewna i polichromowane wyposażenie, m.in. renesansową ambonę z 1578 roku, galerię i barokowy prospekt organowy. Cennym zabytkiem pochodzącym z kościoła jest XIV-wieczny antwerpski ołtarz, przypisywany warsztatowi Colijna de Cotera z Brukseli, który od 1945 roku znajduje się w posiadaniu Muzeum Narodowego w Warszawie. Od ponad 30 lat parafia stara się o odzyskanie swojej własności, do dzisiaj bezskutecznie.Kolejny raz kościół spłonął w 1577 roku podczas walk Gdańska z królem Stefanem Batorym. W czasach reformacji, około 1585 roku, budowla została przejęta został przez ewangelików. W latach 1742 i 1831 świątynia była remontowana. Podczas tego ostatniego remontu został umieszczony zegar na wieży, który w 1936 roku został poddany gruntownej renowacji. Ewangelicy odprawiali nabożeństwa w świątyni do 1944 roku. W 1945 roku budowla powróciła do katolików. W 2016 roku przeprowadzono remont wieży kościoła.
Świątynia znajduje się w centrum Pruszcza Gdańskiego przy ul. Wojska Polskiego.
Nowe zdjęcia kościoła wykonano w czerwcu 2024 roku.
– Plebania ewangelicka kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego została wzniesiona w 1755 roku. Jest to parterowa budowla wzniesiona na rzucie prostokąta, nakryta dwuspadowym dachem. W osi budynku, w partii dachu znajduje się dwuosiowa wystawka, zwieńczona trójkątnym szczytem. Przed budynkiem stoją dwa granitowe słupki w typie gdańskich przedproży z datą 1651. Po 1945 roku budynek pełnił funkcje mieszkalne. Od 1962 roku parter, a od 1990 roku całość budynku zajmuje biblioteka. Wewnątrz budynku zachowały się XVIII-wieczne polichromie (odkryte na piętrze budynku w 2010 roku), wyposażenie (zabytkowy żyrandol, szafy, stolik do gry w karty) oraz oryginalne futryny i drzwi z okuciami. Zamurowane piwnice według miejskiej legendy kryć mają podziemne przejście do kościoła.
Plebania znajduje się w centrum Pruszcza Gdańskiego przy ul. Wojska Polskiego, naprzeciwko kościoła.
– Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Pruszczu Gdańskim został zbudowany w latach 1923-28. Komitet budowy kościoła został powołany w 1921 roku. Grunt pod budowlę został przekazany przez dwóch mieszkańców ówczesnej wsi Praust pod warunkiem zachowania otaczającego go parku. Kamień węgielny został położony w 1923 roku, natomiast prace budowlane zostały zakończone w 1928 roku. Budowa była prowadzona pod kierunkiem m.in. pruszczańskiego mistrza budowlanego Johannesa Schulza. W dniu 1 kwietnia 1929 roku została erygowana parafia pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Jest to jednonawowa świątynia nakryta dwuspadowym dachem z niewielką wieżyczką nad kruchtą. W czasie działań wojennych w 1945 roku, został zniszczony dach świątyni, budowla straciła również dwa dzwony. Kościół został odbudowany pod koniec lat 50-tych XX wieku. Z oryginalnego wyposażenia dotrwały do dnia dzisiejszego m.in. organy wybudowane w 1925 roku, oraz dwa witraże autorstwa Theo Landamanna, przedstawiające chóry anielskie. W otoczeniu kościoła znajduje się ogród botaniczny ze ścieżką edukacyjną z opisanymi gatunkami. Jest to jedyny przykład architektury sakralnej okresu Wolnego Miasta Gdańska w Pruszczu Gdańskim.
Kościół znajduje się w centrum miasta przy ul Chopina 3.
– Dom Wiedemanna o konstrukcji szkieletowej, z charakterystycznym podcieniem, został wybudowany na przełomie XVIII i XIX wieku. Budynek, do roku 1855, należał do rodziny Schlentherów. Tego roku dom stał się własnością rodu Wiedemann i przez dziesięciolecia pozostawał własnością rodziny. Po śmierci Hermanna i Hugo Wiedemanno budynek został przekazany gminie, pełniąc różne funkcje publiczne, m.in. szkoła. W latach 30-tych XX wieku znajdował się tu zakład fryzjerski, prowadzony przez Polaka Robalewskiego. Działania wojenne oszczędziły budynek. W ostatnich dziesięcioleciach w budynku mieściły się mieszkania komunalne. Ze względu na specyfikę wnętrz budynku funkcja mieszkaniowa nie spełniała zmieniających się standardów.
Stąd też właściciel budynku, miasto Pruszcz Gdański, postanowił przeznaczyć budynek na cele wystawiennicze, edukacyjne i szeroko pojęte kulturalne, ogólnie dostępne dla mieszkańców miasta. W 2017 roku rozpoczął się remont kapitalny obiektu, ukończony w 2021 roku. Część budynku przeznaczono na działalność gastronomiczną, która wedle koncepcji uzupełniać ma kulturalny charakter przestrzeni publicznej. W budynku gromadzone są artefakty związane z przeszłością miasta, np. kronika i pamiątki po pruszczańskim kole PTTK, ołowiane plomby pocztowe i towarowe z napisem „Praust”, bilety kolejowe, przedwojenna plomba, którą zabezpieczało się worki z cukrem w Cukrowni Pruszcz, listy mieszkańców, pamiątki po ks. Józefie Walągu czy tablice z nazwami urzędów i instytucji. W kwietniu 2021 zbiory wzbogacił dźwig zbudowany na przełomie lat 20. i 30. XX wieku w firmie J. Zimmermann Maschinenfabrik & Eisengiesserei przy Steindamm 4/7, czyli współczesnej Kamiennej Grobli w Gdańsku, z wykorzystaniem elementów produkcji wytwórni urządzeń dźwigowych firmy Schindler z Karlsruhe, z kompletem oznaczeń i tabliczek znamionowych, używany dawniej jako winda do transportu posiłków w dzisiejszym Domu Pomocy Społecznej w Zaskoczynie.
Dom znajduje się w centrum miasta przy ulicy Krótkiej 6.