Archikatedra św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Lublinie powstała w XVI wieku, z fundacji Bernarda Maciejowskiego na ziemiach należących do Andrzeja Tęczyńskiego, który sprowadził do miasta zakon jezuitów. Budowę rozpoczęto w 1586 według projektów Jana Marii Bernardoniego i Jozefa Bricca. Ukończono ją w 1625 roku. Generalnie świątynia została zbudowana w barokowym stylu, mimo to w pewnych miejscach można się doszukać detali renesansowych. Jezuici postanowili wybudować kompleks budynków dla szkoły i kolegium, które postanowili prowadzić. Budynki usytuowane były wzdłuż ulicy Jezuickiej oraz wokół dzisiejszego placu Katedralnego. Stykały się z gmachem katedry, przez co wewnątrz utworzył się dziedziniec. Całość wkomponowana była w mury obronne, przez co okna katedry musiały znajdować się powyżej linii murów z powodów bezpieczeństwa. W tym okresie była to świątynia jednonawowa z ołtarzami bocznymi. Po pożarze w 1752 kościół został odbudowany w stylu barokowym. W 1757 roku wnętrze świątyni pokryto iluzjonistycznymi freskami namalowanymi przez Józefa Meyera, nadwornego malarza Augusta III Sasa.

Po kasacji zakonu jezuitów w 1773 roku kościół i klasztor przejęli ojcowie trynitarze. Nie mieli oni jednak żadnych pieniędzy na utrzymanie świątyni, przez co kościół oraz dawne zabudowanie kolegium jezuickiego popadały w ruinę. W 1797 roku świątynia pełniła funkcję magazynu na zboże. W 1805 roku utworzono diecezję lubelską, a na jej siedzibę wybrano dawny kościół jezuitów. W 1815 rozpoczęto wyburzanie gmachów kolegium jezuickiego. Gmachy znajdujące się przy ul. Jezuickiej oraz graniczące z furtą klasztorną, przeznaczono na szkołę wojewódzką. Furtę klasztorną, która już w 1627 roku została podwyższona, przebudowano w stylu neogotyckim i nazwano Wieżą Trynitarską i umieszczono na niej dzwony (obecnie w Wieży Trynitarskiej znajduje się Muzeum Archidiecezjalne). W 1821 roku Antonio Corazzi zaprojektował nową fasadę katedry, utrzymaną w klasycystycznym stylu z sześciokolumnowym portykiem z balkonem.

Kolejna przebudowa nastąpiła w 1878 roku. Odnowiono wtedy wnętrze kościoła a sześciokolumnowy portyk zmieniono na czterokolumnowy, natomiast balkon zastąpiono frontonem. W wyniku zniszczeń podczas II wojny światowej budynki dawnego kolegium ostatecznie przestały pełnić funkcje oświatowe i przez wiele lat stały puste. Obecnie znajduje się tam Archiwum Państwowe. Sama katedra straciła jedną z wież. Z inicjatywy kardynała lubelskiego Stefana Wyszyńskiego, katedrę odbudowano z sześciokolumnowym portykiem i balkonem. Na froncie świątyni umieszczono sgraffito z biskupim wezwaniem Stefana Wyszyńskiego – Soli Deo (Bogu jedynemu).

Na początku XXI wieku rozpoczęto renowację wnętrza archikatedry. Wnętrze naw pokryte jest freskami wykonanymi głównie przez Jana Meyera. W prezbiterium znajduje się XVII-wieczny ołtarz wykonany z czarnej gruszki libańskiej, obecnie w swoim oryginalnym hebanowym kolorze, znajdują się w nim złote rzeźby świętych. W prezbiterium wiszą również dwa barokowe obrazy, Ostatnia wieczerza i Uczta Heroda. W kaplicach bocznych oprócz fresków możemy zobaczyć figury świętych. W ołtarzu bocznym przy lewej nawie wisi obraz Matki Boskiej Płaczącej. 3 lipca 1949 roku obraz płakał krwawymi łzami, które zostały zebrane i umieszczone w jednym z kamieni w koronie Maryi. W kaplicy Najświętszego Sakramentu znajduje się cudowny Krzyż Trybunalski, znajdujący się pierwotnie w kościele św. Michała Archanioła.

W Zakrystii Akustycznej oraz w sąsiednim skarbcu eksponowane są cenne zbiory przedmiotów liturgicznych. W obydwu pomieszczeniach znajdują się iluzjonistyczne freski Meyera, przedstawiające tryumf wiary nad herezją oraz jeźdźca Apokalipsy. Stojąc w rogu Zakrystii Akustycznej można usłyszeć szept osoby znajdującej się w innym rogu pomieszczenia. W archikatedrze znajduje się wiele przedmiotów przeniesionych do niej w XIX w. z kościoła św. Michała. Oprócz Krzyża Trybunalskiego, jest także chrzcielnica z XIV wieku, tablice epitafijne, m.in. Sebastiana Klonowica, monstrancje itd. Otwarte są dla zwiedzających krypty. Leżą tam zmarli biskupi lubelscy. Można oglądać ubrania zmarłych, portrety nagrobne, przedmioty z którymi chowani byli zmarli. Wejście do krypt znajduje się we wnętrzu katedry.

Archikatedra znajduje się w południowej części Starego Miasta, przy ul. Jezuickiej. Lublin – stolica woj. lubelskiego – jest położony 152 km na południowy-wschód od Warszawy, przy drodze nr 17 do Zamościa.

Zdjęcia wykonano w sierpniu 2017.