Tereny, na których leży dzisiejszy Mediolan, były zamieszkałe już w czasach prehistorycznych. W 222 roku p.n.e. osadę leżącą w miejscu dzisiejszego Mediolanu zdobyli Rzymianie, nadając jej nazwę Mediolanum. W 286 roku, po tym, jak cesarz rzymski Dioklecjan podzielił się władzą z Maksymianem, przekazując mu zarządzanie zachodnimi prowincjami Cesarstwa Rzymskiego, Mediolan stał się głównym miastem tej części imperium i siedzibą Maksymiana, który zbudował tu kompleks pałaców cesarskich (po którym pozostały do dziś tylko resztki fundamentów) i inne budynki podkreślające znaczenie miasta. W 313 roku, po pokonaniu Maksencjusza, syna Maksymiana, cesarz Konstantyn I (wspólnie z Licyniuszem, zarządzającym wschodnią częścią Cesarstwa) ogłosił w Mediolanie edykt gwarantujący wolność wyznania w całym Cesarstwie Rzymskim i w szczególności oznaczający zaprzestanie prześladowań chrześcijan. W 374 roku, gdy biskupem Mediolanu został św. Ambroży, miasto było już jednym z najsilniejszych ośrodków chrześcijaństwa w zachodniej części Cesarstwa – tu nawrócił się św. Augustyn i tu został przez św. Ambrożego ochrzczony. Po 402 roku, gdy po oblężeniu Mediolanu przez Wizygotów stolica zachodniej części Cesarstwa została przeniesiona do Ravenny, miasto zaczęło tracić na znaczeniu. W 569 roku Mediolan, po długim okresie wojen toczonych przez Rzym w schyłkowym okresie Cesarstwa, znalazł się w rękach Longobardów, a nieco ponad dwa wieki później, w 774 roku, przeszedł pod panowanie Franków. W średniowieczu miasto prosperowało jako ośrodek handlowy, próbując zachować możliwie dużą niezależność od władców Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Po tym, jak w 1158 roku odmówiło posłuszeństwa Fryderykowi Barbarsossie, zostało cztery lata później przez wojska Barbarossy zdobyte i zniszczone; później jednak odegrało kluczową rolę w tworzeniu Ligi Lombardzkiej i ostatecznie, po bitwie pod Legnano w 1176 roku i po zawarciu pokoju w Konstancji w 1183 roku odzyskało znaczny stopnień autonomii, by w 1395 roku stać się stolicą księstwa (Ducato di Milano), które przetrwało do czasów napoleońskich. Początkowo, za panowania rodu Viscontich, a potem Sforzów, Księstwo Mediolanu pozostawało formalnie częścią Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Później znalazło się pod panowaniem francuskim, potem hiszpańskim, wreszcie austriackim. W 1796 roku Lombardia została zajęta przez wojska Napoleona, który w 1797 roku utworzył tzw. Republikę Cisalpińską ze stolicą w Mediolanie, a w 1805 roku koronował się w Mediolanie na króla Włoch. Po Kongresie Wiedeńskim Lombardia, jako część Królestwa Lombardzo-Weneckiego, znalazła się ponownie pod panowaniem Habsburgów austriackich, by ostatecznie w 1861 roku stać się prowincją zjednoczonych Włoch.

– Najważniejszym zabytkiem Mediolanu jest gotycka z elementami renesansowymi i barokowymi, katedra Santa Maria Nascente (Duomo di Milano) położona na Piazza del Duomo (osobny artykuł).

– Przed katedrą stoi pomnik konny Vittorio Emanuele II, zwrócony ku fasadzie. Z południowo-zachodniego narożnika placu wybiega na północny zachód ulica Via Orefici, prowadząca do Piazza Cordusio, Via Dante, placu Largo Cairoli i Castello Sforzesco, dawnego pałacu Sforzów, za którym rozciąga się jeden z ważniejszych parków Mediolanu, Parco Sempione z łukiem triumfalnym znanym jako Arco della Pace, wzniesionym dla uczczenia zwycięstwa Napoleona. Od placu Largo Cairoli, ulica Luca Beltrami doprowadza do rejonu Castello Sforzesca, z fontanną Piazza Castello Springbrunnen i nieco dalej główną wieżą bramną, najwyższym elementem całego kompleksu zamkowego.

– Zamek Sforzów (Castello Sfrorzesco), to ceglana budowla z połowy XV wieku (osobny artykuł).

– Na północnym boku Piazza del Duomo znajduje się  Galleria Vittorio Emanuele II (osobny artykuł).

– Północne wyjście z galerii,  wyprowadza na Piazza della Scala z Teatro alla Scala (osobny artykuł).

– Na środku placu stoi pomnik Leonarda da Vinci, dzieło rzeźbiarza Pietra Magniego pochodzący z 1872 roku.

– Około 1 km na zachód od Piazza del Duomo stoi słynny XV-wieczny kościół i klasztor dominikanów Santa Maria delle Grazie (osobny artykuł).

– Na południe od katedry stoją Palazzo Reale, dawny pałac królewski, oraz budynek, w którym mieści się jedno z ważniejszych muzeów mediolańskich, Museo del Novecento. Palazzo Reale w Średniowieczu pełnił przez pewien czas funkcję siedziby władz miasta (nosił wówczas nazwę „Palazzo del Broletto Vecchio”), a później przez wiele stuleci był siedzibą kolejnych władców Mediolanu. Pałac był wielokrotnie przebudowywany.

– Na południe od osi Via Meravigli-Corso Magenta znajdują się dwa inne ważne mediolańskie kościoły: Basilica San Lorenzo (z zachowaną kolumnadą z czasów rzymskich) oraz kościół św. Ambrożego (Sant’Ambrogio), uważany za drugi pod względem ważności (po katedrze) kościół w Mediolanie.

– Z północno-zachodnim narożnikiem Piazza del Duomo łączy się Piazza dei Mercanti, średniowieczne centrum miasta, z zachowanym broletto, siedzibą władz miejskich, znanym dziś jako Palazzo della Ragione.

– Z północno-wschodniego narożnika Piazza del Duomo wybiega na północny wschód, w stronę Piazza San Babila, piesza ulica Corso Vittorio Emanuele II, jedna z ważniejszych ulic handlowych Mediolanu, zabudowana domami z XVIII i XIX wieku, biegnąca znanym już w czasach rzymskich szlakiem z centrum ówczesnego miasta do jednej z jego bram wschodnich.

– Po północnej stronie ulicy, niedaleko Piazza San Babila, stoi neoklasycystyczny kościół San Carlo z pierwszej połowy XIX wieku, z ogromną kopułą i najwyższą w Mediolanie, wysoką na 84 m dzwonnicą. Przy Piazza San Babila stoi mały romański kościół San Babila, wzniesiony w obecnej postaci w końcu XI wieku w pobliżu dawnych murów miasta, później parokrotnie restaurowany, biorący swą nazwę od imienia męczennika, biskupa Antiochii, który zginął w 250 roku, za panowania cesarza Decjusza.

– W odległości ok. 500 m na południowy wschód od Piazza del Duomo znajdują się dwa godne uwagi kościoły. Jednym z nich jest Basilica dei Santi Apostoli e Nazzaro Maggiore – kompleks sakralny składający się z pierwszego kościoła zbudowanego na zachodzie Europy na planie krzyża łacińskiego zamiast greckiego, konsekrowanego przez św. Ambrożego w 386 roku. Drugim z tych kościołów jest kościół Sant’Antonio Abate, którego początki sięgają 1272 roku. Obecny budynek powstał w wyniku gruntownej przebudowy wcześniejszej świątyni w końcu XVI wieku w stylu manierystycznym.

– Bliżej Piazza del Duomo stoi zaprojektowany przez Bramantego kościół Chiesa di Santa Maria presso San Satiro, uważany za jedną z najpiękniejszych renesansowych budowli w Mediolanie. Trzynawowy kościół z transeptem i kopułą na na skrzyżowaniu nawy głównej i transeptu został zbudowany w drugiej połowie XV wieku (dzwonnica jest wcześniejsza, zaś fasada została ukończona dopiero w XIX wieku); obejmuje jednak znacznie wcześniejsze, IX-wieczne sanktuarium, zbudowane przez ówczesnego biskupa Mediolanu, Ansperto (Anspertus), i poświęconego bratu św. Ambrożego, św. Satyrusa (San Satiro).

– Na południowy zachód od kościoła Santa Maria presso San Satiro, nieco dalej od Piazza del Duomo, stoją dwa inne ważne mediolańskie kościoły: San Lorenzo Maggiore i Basilica di Sant Eustargio. Pierwszy z nich, San Lorenzo Maggiore – to bazylika zbudowana na przełomie IV i V wieku (według niektórych źródeł nawet wcześniej, na początku drugiej połowy IV wieku), jeden z najstarszych kościołów Mediolanu, rozbudowany w XII i XVI wieku. Do pierwotnej konstrukcji należała kolumnada (Colonne di San Lorenzo) z III wieku, pierwotnie stanowiąca część którejś z budowli wzniesionych przez Maksymiana, później przeniesiona na obecne miejsce. Szczególną uwagę należy zwrócić na jedną z kaplic, znaną jako Cappella di Sant’Aquilino, z mozaikami z IV wieku i dwoma wczesnochrześcijańskimi grobowcami, a także na pozostałości z czasów rzymskich w krypcie pod kaplicą.

– Drugim ze wspomnianych kościołów jest Basilica di Sant’Eustorgio, której początki sięgają także IV wieku (choć ukończona została w XVI wieku). W Średniowieczu pielgrzymi przybywali tu, by zatrzymać się przy sarkofagu, w którym przechowywane były, jak wierzono, szczątki Trzech Króli, przywiezione z Konstantynopola. Od XIII wieku świątynia była głównym kościołem dominikanów, którzy przebudowali ją zachowując ze średniowiecznego romańskiego kościoła tylko część apsydy, pod którą zachowały się też resztki kościoła wczesnochrześcijańskiego.

Mediolan jest stolicą regionu Lombardia, położoną w północnych Włoszech, na północno-zachodnim skraju Niziny Padańskiej,  570 km na północny-zachód od Rzymu, 270 km na zachód od Wenecji. Mediolan jest drugim (po Rzymie) pod względem liczby ludności miastem Włoch, najważniejszym włoskim centrum przemysłowym i finansowy.

Zdjęcia wykonano w lipcu 2019 roku.