Pierwsze wzmianki o Brodnicy pochodzą z drugiej połowy XIII wieku. W 1303 roku książę kujawski Leszek oddał ziemie wokół grodu Krzyżakom w zastaw za uzyskaną pożyczkę, a w 1317 roku Krzyżacy ostatecznie wykupili je od książąt kujawskich. W 1305 roku Krzyżacy rozpoczęli budowę zamku, pierwszą fazę jego budowy zakończono około 1339 roku. Natomiast pierwsza wzmianka dotycząca budowy kościoła św. Katarzyny pochodzi z 1310 roku. Prawa miejskie Brodnica uzyskała na prawie niemieckim około 1317 roku. W 1320 roku rozpoczęto budowę podwójnego pasa murów otaczających miasto, realizacja ich została zakończona wraz z budową głównych bram miejskich: Mazurskiej i Chełmińskiej, w 1370 roku. Początkowo władzę w mieście sprawował wójt. Około 1343 roku powołana została rada miejska wraz z burmistrzem. W 1380 roku zbudowano szpital i kościół św. Ducha w pobliżu bramy Grudziądzkiej. Pod koniec wieku wzniesiono ratusz, częściowo rozebrany w 1868 roku, którego pozostałości przy trójkątnym rynku zachowały się do dzisiaj. W 1466 roku Brodnica wraz z Prusami Królewskimi weszła w skład Polski. W 1481 roku starostwo brodnickie od Kazimierza Jagiellończyka za 4500 guldenów otrzymał Franciszek Gliwicz szlachcic małopolski herbu Starykoń. Miasto zostało zniszczone podczas pożarów w 1553 i 1661 roku. Od 1772 Brodnica leżała w granicach Prus, a w latach 1806-15 należała do Księstwa Warszawskiego, następnie znów do Prus i Prus Zachodnich. Do Polski powróciła po okresie zaborów w 1920 roku na mocy traktatu wersalskiego. We wrześniu 1939 roku Brodnica znalazła się pod okupacją niemiecką. Miesiąc później miasto wraz z całym powiatem zostały wcielone do Rzeszy. W latach 1939-45 Niemcy zamordowali ok. 650 mieszkańców powiatu brodnickiego. Najwięcej ofiar pochłonęła tzw. akcja politycznego oczyszczania terytorium przeprowadzona jesienią 1939 roku. Niemcy aresztowali wówczas ok. 450-500 mieszkańców Brodnicy i okolicznych miejscowości, których następnie rozstrzelano lesie koło majątku Birkenek (Brzezinki) w gminie Zbiczno. Okupację niemiecką zakończyła ofensywa Armii Czerwonej, której oddziały zajęły Brodnicę w dniu 23 stycznia 1945. Żołnierze sowieccy dopuścili się w mieście szeregu rabunków i zniszczeń. Wiosną 1945 z miasta i powiatu aresztowano, a następnie deportowano do łagrów blisko 700 osób – w tym licznych Polaków zmuszonych do podpisania volkslisty oraz zatrzymanych przez NKWD przedstawicieli inteligencji. Obecnie miasto położone po obu stronach rzeki Drwęcy, jest siedzibą powiatu w województwie kujawsko-pomorskim. Najważniejsze zabytki to:

– gotycki kościół farny pw. św. Katarzyny budowany od ok. 1285 ( budowa prezbiterium ukończona w 1320 roku ) do ok. 1370 roku budowa korpusu nawowego i zasklepienie wnętrza. Z zewnątrz wyróżnia się bogato ozdobiony wschodni szczyt prezbiterium i masywna, kwadratowa wieża, jedna z dwóch zaplanowanych, wybudowana w 1370 roku, podwyższona około 1485 roku. Bazylikowa fara ma 56 m długości i 27m szerokości. Posiada trzy nawy o układzie halowym. W nawie głównej i prezbiterium znajdują się sklepienia gwiaździste z rzeźbionymi zwornikami, w nawach bocznych umieszczone są sklepienia krzyżowe. Najważniejsze zabytki kościoła farnego to: zespół rzeźb 12 apostołów wykonane w XIV wieku z drewna lipowego, Grupa Ukrzyżowania z XVI stulecia, kamienna chrzcielnica z XVII stulecia. W latach 1554-1598 świątynię posiadali luteranie.

– ruiny zamku krzyżackiego (osobny artykuł) z XIV wieku, rozbudowywanego w 4 ćw. XIV wieku i 1415 i rozbieranego od 1785 do 1842 r.; zachowała się wysoka ośmioboczna wieża i dolne partie murów.

–  pałac Anny Wazówny (osobny artykuł) z II połowy XVI wieku, przebudowywany w XVII wieku. Obecnie pałac to siedziba Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej im. Ignacego Łyskowskiego oraz Informacji Turystycznej. Znajduje się w nim również Sala Ślubów USC.

– fragment ratusza z końca XIV wieku. Ratusz w okresie 1598-1646 służył m.in jako siedziba zboru ewangelickiego. W roku 1631 roku w czasie wielkiego pożaru miasta ratusz został częściowo spalony, a następnie sprzedano go. Po częściowym odbudowaniu pełnił funkcje mieszkalne, a następnie w roku 1868 roku został rozebrany, oprócz wieży i części szczytu. Pozostałości gotyckiego ratusza usytuowane są w północnej pierzei trójkątnego rynku, w bloku zabudowy śródrynkowej. Nad całością wnosi się ośmioboczna wieża, na jej najwyższej kondygnacji widnieje tarcza zegarowa. Wieża nakryta jest ośmiopołaciowym dachem namiotowym z czerwonej dachówki, zwieńczonym sterczyną. Wewnątrz wieży są zawieszone dwa dzwony: jeden pochodzi z 1553 roku, a drugi z 1554. Poniżej wieży zachowały się fragmenty gotyckiego szczytu podzielonego lizenami, ozdobionego blendami i wimpergami.

– fragmenty średniowiecznych murów miejskich z XIV i XV wieku, w tym Brama Chełmińska i wieża Bramy Mazurskiej. Od 1973 roku w bramie mieszczą się wystawy muzealne oraz jest siedzibą galerii sztuki współczesnej – galeria „Brama”. Początek budowy Wieży Mazurskiej datuje się na pierwszą połowę XIV wieku. Obecnie mieści się w niej punkt informacji turystycznej oraz siedziba Miejskiego Oddziału PTTK).

– spichlerz barokowy z XVII wieku (obecnie muzeum) przy ul. Św.Jakuba 1.

– barokowy zespół poreformacki: kościół NMP z lat 1752-61 i klasztor. Kościół św. Franciszka, poświęcony 1 sierpnia 1762, wybudowany w stylu barokowym. Świątynia ufundowana w 1751 roku przez starostę brodnickiego Józefa Pląskowskiego i jego małżonkę Rozalię z Czapskich. Budowla ukończona do 1761 roku. Pierwotne budynki klasztorne były najprawdopodobniej drewniane, obecnie murowane zostały wybudowane po pożarze w 1769 roku. Po kasacie zakonu w 1831 roku kościół stał się świątynią cmentarną a klasztor w 1839 roku został zamieniony na więzienie. Dopiero po 1945 roku zespół klasztorny ponownie został objęty przez franciszkanów, którzy odremontowali cały kompleks w latach 1950-52 i 1964-66. Jest to barokowa, jednonawowa świątynia, z orientowanym i prosto zamkniętym prezbiterium (za ołtarzem głównym mieści się zakrystia a nad nią na piętrze znajduje się chór zakonny). Wnętrze nakryte jest sklepieniem kolebkowym z lutenami. Wnętrze w stylu rokokowym z 1761 rok. W prezbiterium z boku na ścianach wiszą obrazy: Matki Bożej Królowej Aniołów w stylu barokowym, oraz naprzeciwko obraz Drzewo genealogiczne św. Franciszka z XVIII wieku, w stylu barokowym, który ufundował Marcin Lasocki kasztelan sochaczewski. Pod obrazem Matki Bożej Królowej Aniołów znajduje się marmurowe epitafium kolatora Józefa Pląskowskiego (zmarłego w 1773 roku) i jego żony Rozalii Czapskiej (zmarłej w 1755 roku) ufundowane w 1791 roku przez ich potomka, księdza Andrzeja Pląskowskiego kanonika chełmińskiego i warmińskiego. Na ścianach bocznych świątyni zostały odkryte niedawno tzw. zacheuszki – malowidła ścienne znajdujące się w miejscach, gdzie kościół został poświęcony, przedstawiające emblematy franciszkańskie skrzyżowanych dłoni. Chór muzyczny jest podparty przez trzy arkady oddzielone półkoliście.Przed prezbiterium znajduje się łuk tęczowy. Zespół poreformacki znajduje się na północny-zachód od zamku, przy ul. Sądowej 5.

– dawny kościół ewangelicki z ok. 1850 roku, według projektu Stanisława Hebanowskiego (obecnie tzw. kościół szkolny pw. MB Królowej Polski), przy ul Kościelnej 2.

Brodnica jest położona 60 km na północny-wschód od Torunia, przy drodze nr 15 do Lubawy.

Zdjęcia wykonano w lipcu 2020 roku.