Monachium (niem. München) zostało lokowane w 1158 roku, przez Henryka Lwa – księcia bawarskiego. Książę nadał jednocześnie benedyktynom przywilej organizowania targów. Miasto powstało przy zamku i klasztorze, stąd nazwa bei den Mönchen – przy mnichach. Dogodna lokalizacja na szlaku handlu solą i most na Izarze zadecydowały o szybkim rozwoju miasta. Od połowy XIII wieku Monachium stało się siedzibą von Wittelsbachów, którzy w 1255 roku przenieśli tu swoją rezydencję książęcą. W latach 1327 i 1429 miały miejsce wielkie pożary miasta. W latach 1468–88 wzniesiono główną świątynię miasta – Katedrę NMP. W okresie wojny trzydziestoletniej, w 1632, miasto zajęte zostało przez Szwedów pod wodzą Gustawa Adolfa. W 1759 roku została założona Bawarska Akademia Nauk. W 1806 roku, podczas wojen napoleońskich, miasto zostało stolicą nowo utworzonego Królestwa Bawarii. Maksymilian I – pierwszy król – zdobył środki na wzniesienie klasycznych budowli. Został zbudowany Teatr Narodowy i Odeonsplatz. Syn i następca Maksymiliana I – król Ludwik I, miłośnik kultury antycznej i włoskiego renesansu – sprowadził architektów, rzeźbiarzy i malarzy. Zlecił budowę nowej siedziby dla uniwersytetu z Landshut, Starej Pinakoteki, Gliptoteki, monumentalnej bramy-pomnika Propylejów, Dzielnicy Muzeów (Kunstareal), Portyku Marszałków i gigantycznego posągu Bavarii. Monachium stało się jednym z najważniejszych ośrodków kultury europejskiej, tworzył tu m.in. kompozytor Richard Wagner. W 1852 roku został ukończony łuk Triumfalny Brama Zwycięstwa (Siegestor), w 1874 roku monumentalny gmach Maximilianeum, a w 1909 roku monumentalny Nowy Ratusz. W 1919 roku powstała w Monachium Bawarska Republika Rad.

W okresie Republiki Weimarskiej miasto stanowiło ośrodek ruchu nazistowskiego. To tutaj powstała nazistowska partia NSDAP. I to na ulicach Monachium w 1923 roku miał miejsce “pucz monachijski”, podczas którego partia nazistowska siłą próbowała przejąć władzę. Najbardziej krwawe sceny miały miejsce na słynnym Odeonsplatz, gdzie siły rządowe spotkały się z puczystami – podczas wymiany ognia zginęło około 20 osób z obu stron. Wiele spotkań członków partii nazistowskiej odbywało się w hali piwnej Hofbräuhaus. Dzisiaj w mieście ciężko zobaczyć ślady mrocznych lat, jeśli jednak chcemy dowiedzieć się więcej o tym okresie możemy udać się do muzeum NS Dokuzentrum poświęconemu czasom wojennym i zbrodniom partii nazistowskiej.

Monachijskie stare miasto zostało zniszczone w niemal 90% w trakcie bombardowań podczas II wojny światowej. Po zakończeniu działań wojennych władze miejskie przygotowując plany odbudowy zdecydowały się zachować historyczny układ miejski. Dzięki tej decyzji spacerując dziś po historycznej części stolicy Bawarii możemy poczuć klimat średniowiecznego miasta nawet pomimo braku oryginalnych historycznych fasad i zabudowy.

W 1972 roku w Monachium odbyły się Igrzyska Olimpijskie. W tym celu 5 km na północ od centrum miasta zbudowano Park Olimpijski. W 1974 roku odbyły się tu również Mistrzostwa Świata w piłce nożnej. Dziś park jest otwarty dla mieszkańców, a jego dwoma największymi atrakcjami są Stadion Olimpijski oraz Wieża Olimpijska. Obie atrakcje możemy odwiedzić – są jednak biletowane. Stadion Olimpijski do 2005 roku był także obiektem domowym Bayernu, odbywały się tu mecze oraz finały europejskich pucharów. Do dzisiaj odbywają się tu koncerty, imprezy oraz rozgrywki sportowe inne niż piłka nożna. Na szczycie wieży znajduje się restauracja obracająca się o 360 stopni w przeciągu około 60 minut.

Najważniejsze zabytkowe budowle miasta to:

– Katedra Najświętszej Marii Panny (niem. Frauenkirche) pochodząca z XV wieku. Obecna ceglana świątynia, trzecia na tym miejscu, powstała na miejscu XIII-wiecznej kaplicy i romańskiej bazyliki. Późnogotycka hala wzniesiona została w latach 1468-88, a jej wnętrze w ciągu pięciu wieków wielokrotnie zmieniano. Znaczna część historycznego wyposażenia zachowała się do dziś. Są to dzieła znanych artystów działających w Bawarii m.in. stalle z rzeźbami Erasmusa Grassera, liczne ołtarze, w tym z dziełami malarskimi Jana Polaka i rzeźby m.in. Hansa Leinbergera. Od 1821 roku pełni funkcje kościoła katedralnego arcybiskupstwa Monachium i Fryzyngi. Mieści się na monachijskim Starym Mieście, w pobliżu Marienplatz. Wieże o wysokości 99 metrów nakryte są charakterystycznymi renesansowymi cebulastymi hełmami. W najwyższej kondygnacji rozpościera się widok na całe miasto i okolice. W świątyni, podobnie jak w kościele św. Michała i kościele teatynów, pochowani są władcy i książęta z dynastii Wittelsbachów oraz ich małżonki Jest najbardziej znaną świątynią w Monachium.

– Nowy Ratusz (niem. Neues Rathaus) to bogato zdobiona budowla pochodząca z końca XIX wieku w stylu neogotyckim znajdująca się na Marienplatz. Aby go zbudować rozebrano 24 kamienice, by zrobić miejsce dla nowej budowli. Budynek zaprojektował Georg von Hauberrisser, a budowa trwała od 1867 do 1909 roku. Monumentalny budynek posiada sześć dziedzińców. Bogato zdobiona elewacja, jest pełna ozdób przedstawiających historię Bawarii. Na wieży znajdują się 43 dzwony i mechanizm zegarowy, będący czwartym pod względem wielkości tego typu na świecie. Monumentalny budynek o prawie 100 metrowej fasadzie posiada powierzchnię 7115 m². Na prawo od dziedzińca ratuszowego stoi gotycka wieża Starego Ratysza (Altes Rathaus), będąca rekonstrukcją XV-wiecznej budowli, która spłonęła od uderzenia pioruna.

– Kościół Teatynów pw. św. Kajetana (niem. Theatinerkirche), barokowy z XVII wieku. Budowa świątyni w stylu włoskiego baroku została rozpoczęta 29 kwietnia 1663 roku z inicjatywy elektora Bawarii Ferdynanda i jego małżonki Henrietty Adelajdy, według projektu Agostino Barelliego. Nawa została zasklepiona w 1672 roku. W latach 1676-78 posadowiono kopułę według projektu Enrico Zuccalliego. Wewnętrzną dekorację stiukową wykonał C. B. Moretti. W 1679 roku został wybudowany grobowiec rodziny elektorskiej. Pierwszą część budowy zakończyło w 1690 roku wzniesienie dwóch wież, flankujących fasadę kościoła. Świątynia jest budowlą jednonawową, z transeptem i systemem bocznych kaplic. Nad skrzyżowaniem nawy i transeptu wznosi się kopuła na wysokim bębnie. Rokokowa fasada zwieńczona jest trójkątnym szczytem, z kartuszem herbowym Bawarii i Rzeczpospolitej. Flankują go dwie czworoboczne wieże z zegarami, przykryte wysokimi hełmami. Wyjątkowe wrażenie robi śnieżnobiałe wnętrze świątyni, ozdobione stiukami. W krypcie pod kościołem, podobnie jak w kościele św. Mikołaja i katedrze NMP, znajdują się groby wielu członków rodu Wittelsbachów i ich małżonek. Kościół Teatynów znajduje się przy Odeonsplatz.

– Kościół jezuitów św. Michała (niem. Michaelskirche). Późnorenesansową świątynię zaczęto wznosić w 1583 roku z inicjatywy księcia bawarskiego Wilhelma V Pobożnego. Projektant kościoła pozostaje nieznany. Monumentalne sklepienie kolebkowe, do dziś drugie pod względem wysokości wolno wznoszące się sklepienie kolebkowe na świecie zostało ukończone na przełomie 1587-88. Pomimo ówczesnych pesymistycznych głosów co do jego wytrzymałości, sklepienie dotrwało aż do naszych czasów, do 1944, kiedy to runęło w wyniku bombardowań. Mniej wytrzymała okazała się za to wieża, wzniesiona od strony wschodniej między nawą a prezbiterium, która runęła w 1590, niszcząc przy tym prezbiterium. 6 lipca 1597 roku świątynia została konsekrowana. Jezuici prowadzili kościół i kolegium aż do kasaty zakonu w 1773 roku. W tym samym roku kościół św. Michała zyskał status kościoła dworskiego, tj. podporządkowanego władzy świeckiej. Dopiero w 1921 roku jezuici powrócili do kościoła. Podczas II wojny światowej, a zwłaszcza 22 listopada 1944 roku kościół św. Michała został mocno zniszczony. W latach 1946-48 świątynię odbudowano. Pod prezbiterium znajduje się krypta grobowa, w której, podobnie jak w katedrze NMP i kościele Teatynów, znajdują się groby książąt i królów bawarskich. Kościół św. Michała jest położony na Starym Mieście przy Neuhauser Str. 6.

– Kościół św. Piotra (niem. Peterskirche) położony w pobliżu Marienplatz, jest najstarszym kościołem w Monachium, jego historia sięga połowy XII wieku, kiedy to powstała tu pierwsza romańska świątynia murowana, o trzech nawach i dwóch wieżach. Prawdopodobnie w 1181 roku Otton I Bawarski kazał tę świątynię powiększyć, a tę w 1190 roku poświęcił biskup Otto II von Berg. W II połowie XIII wieku dobudowano czwartą nawę od północy, a następnie przebudowano kościół w stylu gotyckim. Konsekrowany ponownie w 1294 roku, spłonął jednak w wielkim pożarze miasta 14 lutego 1327 roku. Odbudowa trwała wiele lat, w 1386 roku dwie zniszczone pożarem wieże boczne zastąpiła centralnie umieszczona między nimi dzwonnica. W 1495 roku zainstalowano nowy gotycki ołtarz główny, dzieło Erasmusa Gassera, do którego sześć malowideł wykonał pochodzący z Krakowa Jan Polak. W XVII wieku przebudowano wnętrza kościoła w stylu barokowym. Dzwonnicę zwieńczył strzelisty hełm z iglicą sięgającą wysokości 92 m. W latach 1730-34 zainstalowano w kościele nowy ołtarz, zaś w latach 1753-56 Johann Baptist Zimmermann wykonał nową, rokokową dekorację wnętrz, obejmującą m.in. dekoracje stiukowe oraz freski przedstawiające sceny z życia apostoła Piotra. W lutym 1945 roku kościół został prawie całkowicie zniszczony na skutek bombardowania. Odbudowa murów zakończyła się posadowieniem nowego krzyża na hełmie wieży 8 września 1951 roku. 27 czerwca 1954 roku poświęcono odbudowany ołtarz główny, jednak całość prac przy rekonstrukcji wnętrz zakończono dopiero w 2000 roku. Kościół znajduje się przy Rindermarkt 1, parę metrów na południe od Marienplatz.

– Kościół Świętego Ducha (niem. Heiliggeistkirche). Pierwotnie gotycki kościół został wzniesiony pod koniec XIV wieku na miejscu romańskiej kaplicy zniszczonej przez pożar w 1327 roku. W latach 1724-30 został on całkowicie przebudowany, uzyskując barokowy wystrój. W latach 1885-88 kościół został powiększony, a w 1895 roku zakończono przebudowę jego fasady. Świątynia była znacznie zniszczona przez bombardowania pod koniec II wojny światowej, a jej odbudowa, zaczęta w 1946 roku, dotychczas się nie zakończyła. Większość wyposażenia została odtworzona, reszta pieczołowicie odrestaurowana. Wnętrze kościoła przedstawia dziś mieszaninę gotyku i baroku. Kościół znajduje się w historycznym centrum miasta, tuż za kościołem św. Piotra, jest jedną z najstarszych świątyń w stolicy Bawarii.

– Kościół św. Jana Nepomucena (niem. Asamkirche). Świątynia została wzniesiona w stylu barokowym przez braci Asamów w latach 1733-46. Powstał z prywatnej inicjatywy, z własnych środków i na prywatnym gruncie Egida Quirina Asama, by służyć braciom jako prywatna kaplica. Niewielką, jednonawową budowlę wzniesiono tak, by jej fasada znalazła się w linii zabudowy ulicy. Na sąsiednich parcelach dobudowano do świątyni dom mieszkalny Egida Quirina Asama (po lewej) i plebanię (po prawej). Dom i kościół były połączone bezpośrednim przejściem, a z sypialni właściciela był widok przez wewnętrzne okno wprost na główny ołtarz.  Niewielkie wnętrze o wymiarach 22 na 8 metrów zadziwia ogromnym bogactwem form i kolorów. Podzielone ozdobnym gankiem emporowym ze „ślepą” balustradą na dwie kondygnacje, jest szczelnie wypełnione drobnymi formami architektonicznymi, rzeźbami i malowidłami. Utrzymane w tonacjach złota, brązów, zieleni oraz bladego błękitu i prawie zupełnie pozbawione naturalnego oświetlenia stwarza specyficzny nastrój i stanowi wyjątkowy przykład sztuki rokoka. Kościół znajduje się przy Sendlinger Str.

– Kościół Świętej Trójcy (niem. Dreifaltigkeitskirche). Powstał jako ofiara wotywna trzech stanów: mieszczaństwa, arystokracji i kleru, złożona z nadzieją na zażegnanie niebezpieczeństw, które groziły miastu w czasie trwającej od 1701 roku wojny o sukcesję hiszpańską. Budowę barokowej świątyni, rozpoczętą w 1711 roku, prowadził, jako główny architekt dworu bawarskiego, projektant świątyni – Viscardi. Kościół konsekrowano w 1718 roku. Do chwili obecnej jest kościołem konwentualnym monachijskiego zakonu karmelitów. Kościół znajduje się przy Pacellistrasse w historycznym centrum miasta, niedaleko katedry NMP.

– Kościół Bürgersaal (niem. Bürgersaalkirche). Dwukondygnacyjną budowlę, pierwotnie barokową, wzniesiono w latach 1709-10 jako oratorium i salę zgromadzeń dla miejscowej męskiej Kongregacji Mariańskiej, według projektu G. A. Viscardiego. W 1778 roku budowlę przekształcono na kościół. Obie kondygnacje fasady zaznaczone są wydatnymi gzymsami i podzielona na trzy pola, ograniczone czterema parami pilastrów. Zwieńczony półokrągło, niewielki szczyt z okrągłym okulusem flankują cztery wydatne pinakle, ustawione na linii ślepej balustrady. Dolny kościół ma formę niskiej, trójnawowej hali, o sklepieniach wspartych na dwóch szeregach masywnych filarów. Górny kościół, do którego wiodą wewnętrzne dwubiegowe schody, o jednoprzestrzennym wnętrzu przykrytym sklepieniem zwierciadlanym z lunetami, przebudowany został w latach 1773-74 w stylu rokokowym. W czasie II wojny światowej kościół został poważnie uszkodzony, a po wojnie odbudowany. W krypcie znajduje się grób przedwojennego proboszcza tutejszej parafii – Ruperta Mayera. Był to jeden z głównych monachijskich oponentów Adolfa Hitlera, więziony w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen (ostatecznie wypuszczony pod naciskiem opinii publicznej). Mayer przeżył wojnę i zmarł wkrótce po jej zakończeniu. W krypcie, oprócz skromnej płyty grobowej, mieści się stała wystawa poświęcona postaci Mayera oraz paramentom związanym z Bürgersaal. Obejrzeć można m.in. pamiątki wiążące się z wizytą w świątyni papieża Jana Pawła II. Kościół znajduje się przy Neuhauser Str. 14.

– Zamek – Alter Hof (Stary Dwór). Prace archeologiczne prowadzone na terenie Starego Dworu wykazały w tym miejscu ciągłość zabudowy od XII wieku. Po pierwszym podziale Bawarii w 1255 roku zamek, usytuowany w północno-wschodniej części ówczesnego miasta, został siedzibą księcia Ludwika II Bawarskiego. Za czasów jego syna, Ludwika IV Bawarskiego dzisiejszy Alter Hof stał się pierwszą stałą siedzibą Świętego Cesarza. Wkrótce Stary Dwór okazał się zespołem zbyt trudnym do obrony i po kilkukrotnym zajęciu go przez wrogów książęta przenieśli się na początku XV wieku do budowanej od podstaw nowej rezydencji. W latach 50-tych XX wieku został odbudowany po zniszczeniach II wojny światowej. W latach 2003-2008 odbudowano skrzydło Lorenzistock. Zespół składa się obecnie z pięciu budowli, zwanych: Burgstock, Zwingerstock, Lorenzistock, Pfisterstock i Brunnenstock. Położona w północnej części kompleksu kaplica pod wezwaniem św. Wawrzyńca (niem. Lorenzikapelle), zburzona w XIX wieku, była przez pewien okres miejscem przechowywania cesarskich insygniów koronnych.

– Rezydencja (niem. Residenz). Pod koniec XIV wieku Wittelsbachowie przenieśli się z zamku Alter Hof, położonego w centrum miasta, do nowej siedziby, która znajdowała się wówczas na północno-wschodnich krańcach Monachium. Pomiędzy 1570 a 1620 rokiem na miejscu pierwotnego zamku wybudowano pałac utrzymany w stylu manierystycznym, zwany później w skrócie „Rezydencją”. Powstały zabudowania wokół dziedzińców Kapellenhof (z kaplicami Hoffkapelle i Reiche Kapelle) oraz długi Brunnenhof, pośrodku którego stoi fontanna poświęcona Wittelsbachom. Przez następne wieki pałac wielokrotnie rozbudowywano, wznosząc m.in. w latach 1751-53 imponujący rokokowy Teatr Cuvilliésa. Zasadnicze zmiany przyniósł XIX wiek, co wiązało się z nową funkcją budowli jako siedziby królewskiej. Architekt Leo von Klenze, tworzący ówczesną przebudowę Monachium, dodał do kompleksu pałacowego od strony południowej rustykalny gmach Königsbau, zwrócony frontem ku Max-Joseph-Platz. Od strony północnej wzniesiono Festsaalbau, z oknami wychodzącymi na ogrody Hofgatten. Renesansową fasadę z czasów elektora Maxymiliana I od strony Residenzstrasse zdobią dwa okazałe Portale i posąg Matki Boskiej w niszy między nimi. Rezydencja, zniszczona podczas II wojny światowej, została w ogromnej większości odbudowana w latach 50 i 60-tych XX wieku, jednak rewaloryzacja poszczególnych pomieszczeń i obiektów trwa do dzisiaj. Rezydencja służy głównie celom muzealnym, kulturalnym i reprezentacyjnym. Zespół muzealny obejmuje łącznie 130 pomieszczeń.

– Portyk Marszałków (niem. Feldherrnhalle) – Monumentalny, wzorowany na Loggia dei Lanzi we Florencji. Został zamówiony w 1841 roku przez króla Ludwika I, aby uczcić tradycję jego armii. W listopadzie 1923 roku portyk był miejscem krótkiej bitwy, która zakończyła pucz monachijski. W czasach nazistowskich służył jako pomnik upamiętniający śmierć 16 członków partii nazistowskiej. Portyk znajduje się na Odeonsplatz, 500 metrów na północ od Marienplatz.

– Isartor, Sendinger Tor i Karlstor – dawne bramy miejskie, będące pozostałością po średniowiecznych fortyfikacjach miejskich.

– Stara Pinakoteka (niem. Alte Pinakothek) – muzeum, w którym znajdują się zbiory malarstwa pochodzące z wieków od XIV do XVIII. Mieści się w neorenesansowym budynku zaprojektowanym przez Lea von Klenze.

– Nowa Pinakoteka – kolekcja sztuki europejskiej.

– Gliptoteka – muzeum sztuki starożytnej.

– Pałac Nymphenburg – barokowa budowla pochodząca z XVII wieku, zbudowana pierwotnie w stylu włoskiego dworku wiejskiego przez Agostina Barelliego.

– Maximilianeum – Budynek pochodzący z 1876 roku, wybudowany w stylu neogotyckim, obecnie jest siedzibą bawarskiego parlamentu.

– Park Olimpijski – zespół obiektów sportowych, w których odbywały się zawody podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich w 1972 roku. W skład obiektów wchodzą: Stadion Olimpijski; Hala Olimpijska; pływalnia; hala widowiskowa; lodowisko; wieża Olympia turm i Wioska Olimpijska – obecnie dzielnica mieszkaniowa.

BMW, czyli Bayerische Motoren Werke (bawarskie fabryki samochodowe), nieodłączny symbol Bawarii i Monachium. Siedziba słynnego koncernu znajduje się obok Parku Olimpijskiego, a dla odwiedzających dostępne są dwa budynki.

Zdjęcia pochodzą z filmu nagranego kamerą VHS w sierpniu 1992 roku. Niestety ich jakość pozostawia wiele do życzenia, ale chciałem je wykorzystać.