Najstarsze dokumenty potwierdzające prawa miejskie Złotego Stoku datuje się na 1334 rok, jednak nie wiadomo, kiedy faktycznie je uzyskał. Historia osady jest o wiele lat starsza. Już w 1273 roku książę Henryk IV Probus zezwolił cystersom z Kamieńca na prowadzenie tutaj robót górniczych. W kolejnych latach miasto należało do Piastów Śląskich i wchodziło w skład księstwa ziębickiego. W 1358 roku zostało wykupione przez księcia świdnickiego Bolka II. Po śmierci Agnieszki Habsburżanki żony Bolka II w 1392 roku zostało połączone z Koroną Czeską jako wiano bratanicy Bolka II, księżniczki Anny, żony króla czeskiego i cesarza niemieckiego Karola IV. 17 lutego 1491 roku Złoty Stok otrzymał herb, sztandar i rangę Wolnego Miasta Górniczego. Na początek XVI wieku przypada szczytowy rozkwit górnictwa i hutnictwa złota oraz samego miasta. O gwałtownym rozwoju górnictwa świadczy zainteresowanie się nim najpotężniejszych wówczas w Europie domów handlowych i spółek górniczo-hutniczych Fuggerów, Turzonów, Welsów i Imhoffów. W 1529 roku w Złotym Stoku było czynnych 145 kopalń i kilkanaście małych hut. Dwadzieścia lat później liczba kopalń wzrosła do 190, ilość wydobywanej rudy przekraczała 30 000 t, a roczna produkcja złota osiągnęła 60 kg (max. 140 kg) co dawało ok. 8% produkcji złota w Europie. W 1507 książęta ziębicko-oleśniccy bracia Albrecht i Karol założyli mennicę, biła ona monety z wydobywanego tu złota do 1621 roku. W 1565 roku w szybie „Złoty Osioł” zginęło 59 górników, co zahamowało rozwój wydobycia. Wkrótce potem do miasta przybył aptekarz Hans Scharffenberg, który z kopalnianych hałd postanowił uzyskiwać arsen i rozwinął produkcję arszeniku.

Od 1742 roku miasto wraz z całym Dolnym Śląskiem przeszło pod zwierzchnictwo Prus. W 1857 roku liczyło 1800 mieszkańców, a w 1905 roku w mieście żyły już 2064 osoby, z czego 99,8% stanowili Niemcy. 84% mieszkańców było katolikami, 16% – ewangelikami. W 1900 roku miasto uzyskało lokalne połączenie kolejowe z Kamieńcem Ząbkowickim. Obydwie wojny światowe nie spowodowały większych zniszczeń w mieście.

8 maja 1945 roku Złoty Stok został bez walki zajęty przez wojska sowieckie, a następnie przekazany administracji polskiej. Dotychczasową ludność miasta wysiedlono. Nazwę Złoty Stok wprowadzono rozporządzeniem ministerialnym w maju 1946 roku. Głównym zakładem przemysłowym w Złotym Stoku po II wojnie światowej był zakład produkujący arsen i złoto zwany początkowo „Przemysł Arsenowy” w 1950 roku „Zakłady Przemysłu Arsenowego” w 1956 na „Kopalnia Arsenu Złoty Stok”. W 1960 roku zamknięto kopalnię, tym samym skończył się prawie 700-letni okres działalności górniczej w Złotym Stoku. Szacuje się, że istniejące w tym czasie kopalnie wydobyły około 2 mln ton rudy, z której otrzymano około 16 ton złota i 126 000 ton arszeniku. Obecnie miasto rozwija funkcje turystyczne – głównie za sprawą udostępnionego dla turystów w 1996 roku Muzeum Kopalni Złota w Złotym Stoku. Najciekawsze zabytki miasta to:

– Renesansowy kościół pw. św. Krzysztofa – wzniesiony w latach 1513-17. Świątynia była wymieniana w 1331 roku, w dzisiejszej formie została wzniesiona na początku XVI wieku (wieżę dobudowano w 1545 roku), pierwotnie pw. Najświętszego Zbawiciela. W 1638 roku budynek całkowicie spłonął i wkrótce został odbudowany w niezmienionym kształcie. Kościół został przebudowany w XVIII i XIX wieku, w 1945 roku został uszkodzony. Po 1945 roku świątynia była nieużytkowana, w latach 90-tych XX wieku adaptowano ją na halę sportową. Obecnie kościół jest remontowany. Jest to jednonawowa budowla, orientowana z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Od strony zachodniej znajduje się kwadratowa, wysoka wieża-dzwonnica ozdobiona portalem z 1545 roku. Nawa nakryta była dawniej drewnianym stropem, natomiast prezbiterium sklepieniem sieciowym. Do kościoła dostawiona jest zakrystia z emporą na piętrze, przekryta sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Do zakrystii i na emporę prowadzą późnogotyckie, ostrołukowe portale.

– Klasycystyczny ratusz z 1801 roku, z zachowanymi wcześniejszymi sklepieniami i portalami. Jest to piętrowy budynek nakryty mansardowym dachem. Przed wejściem do ratusza znajduje się pomnik „śpiącego lwa”, z 1922 roku, wystawiony mieszkańcom miasta poległym na frontach I wojny światowej.

– Przy rynku stoi szereg kamienic o istotnej wartości artystycznej i historycznej, najciekawsze to: kamienica Fuggerów, barokowa, ok. 1520 roku, fasada przebudowana gruntownie po 1638 roku, z charakterystycznym, wysokim szczytem (Rynek 20); kamienica z XVIII wieku z neorenesansową fasadą z 1879 roku i gotyckimi piwnicami (Rynek 11); kamienica Güttlerów, w stylu neomanieryzmu północnego z 1895 roku, z wykuszem i ślepymi arkadami (Wojska Polskiego 2).

–  Budynek mennicy (później urzędu górniczego), z 1520 roku, z dachem czterospadowym.

–  Neogotycki kościół Niepokalanego Poczęcia NMP, wzniesiony w latach 1875-76, jednonawowy na planie krzyża z wieżą, i fasadą wykładaną kamieniem.

–  Muzeum Kopalni Złota – „sztolnia książęca”. W dawnej kopalni złota i arsenu 28 maja 1996 uruchomiono Muzeum Górnictwa i Hutnictwa Złota. Muzeum oferuje wystawę obrazującą historię górnictwa złota (stare mapy, narzędzia górnicze, kolekcja tablic ostrzegawczych i informacyjnych z czasów PRL) w sztolni transportowej „Gertruda”, wyprawę do sztolni „Czarnej”, w której można zobaczyć 8-metrowy podziemny wodospad, przejażdżkę kolejką kopalnianą, a także płukanie złota. Szacuje się, że w czasie 700 lat eksploatacji z miejscowych złóż pozyskano 16 t czystego złota (osobny artykuł).

Złoty Stok jest położony 9 km na południe od Kamieńca Ząbkowickiego, przy drodze nr 390 do Stronia Śląskiego.

Zdjęcia wykonano w lipcu 2021 roku.