Prawa miejskie Gorzów Wielkopolski otrzymał w 1257 roku. 2 lipca Jan I Askańczyk – margrabia brandenburski z dynastii askańskiej wydał dokument, upoważniający rycerza Alberta de Luge do założenia niemal na granicy kasztelanii i ziemi lubuskiej miasta nad rzeką i nadania mu nazwy Landisberch Nova (Landsberg Nowy). Landisberch szybko stał się ważnym ośrodkiem gospodarczym na wschodnich rubieżach Brandenburgii. Z założeniem miasta zbiegła się budowa okazałej gotyckiej fary (od 1537 roku kościoła luterańskiego), obecnie rzymskokatolickiej katedry pw. Wniebowzięcia NMP. Po wygaśnięciu dynastii Askańczyków w 1319 roku miasto przeszło wraz z Nową Marchią pod panowanie Wittelsbachów. Po 1373 roku miasto przeszło pod kontrolę Królestwa Czech pod panowaniem Luksemburgów, którzy w 1402 roku, mimo prowadzonych w tej sprawie negocjacji z Władysławem Jagiełłą, sprzedali Nową Marchię wraz z miastem zakonowi krzyżackiemu. W 1433 roku Landisberch przeżył oblężenie husytów. W 1454 roku zakon krzyżacki sprzedał Nową Marchię Fryderykowi II Hohenzollernowi.

W 1626 roku miasto ucierpiało przez szwedzką okupację. W czasie wojny siedmioletniej miasto utrzymywało wojska rosyjskie, a na początku XIX wieku opłacało kontrybucję armii Napoleona. Od 1892 Gorzów był siedzibą powiatu grodzkiego i należał do rejencji frankfurckiej w prowincji Brandenburgia. Położenie miasta u ujścia Kłodawy (Kłodawki) do Warty na skrzyżowaniu wodnych i lądowych szlaków komunikacyjnych, dawało dogodne warunki do urbanizacji i rozwoju miasta, które rozkwitało dzięki pracy kupców i rzemieślników. Doprowadziło to do rozrośnięcia się miasta i przybrania jeszcze większej wartości ekonomiczno-strategicznej. Pod koniec II wojny światowej Niemcy wycofując się do Kostrzyna nad Odrą wysadzili oba mosty, a oddziały Armii Czerwonej paliły Stare Miasto począwszy od 30 stycznia 1945 roku. W marcu miasto przyjęło nazwę Gorzów nad Wartą, a później dodano przymiotnik Wielkopolski. Ludność niemiecką, która nie opuściła miasta przed nadejściem frontu przesiedlono do radzieckiej strefy okupacyjnej. Do Gorzowa przybywali jednocześnie liczni Polacy wysiedleni z Kresów Wschodnich.W okresie powojennym następował ponowny szybki rozwój miasta. Od 1945 do 1950 Gorzów pełnił rolę głównego ośrodka administracyjnego zachodnich powiatów województwa poznańskiego. Jednocześnie w Gorzowie rozpoczęła działalność administracja kościoła katolickiego, obejmująca tereny północno-zachodniej Polski. Od 1950 miasto należało do nowo utworzonego województwa zielonogórskiego. Niestety niewiele zabytków zachowało się po spaleniu miasta przez Sowietów, a najważniejsze to:

– Gotycka katedra pw. Wniebowzięcia NMP –  wzniesiona jako miejski kościół parafialny pod koniec XIII wieku na planie pseudobazylikowego korpusu trzynawowego z wieżą przy elewacji zachodniej oraz zakrystią w kształcie prostokąta przy elewacji północnej. Na wieży zawieszone są cztery dzwony. Do 2017 roku na wieży wisiał dzwon o imieniu Ave Maria. Waży 135 kg i powstał w 1498 roku. Obecnie jest eksponatem w muzeum gorzowskim. Katedra gorzowska posiada największe organy na ziemi gorzowskiej. Składają się z 2,3 tys. piszczałek. Pierwotnie kościół był pod wezwaniem Maryi Panny i Jedenastu Tysięcy Świętych Dziewic. Początkowo patronat nad kościołem sprawowało miasto, od 1299 roku kapituła kolegiaty w Myśliborzu, a następnie zakon krzyżacki oraz elektorzy brandenburscy. Od Reformacji do 1945 roku świątynia była kościołem ewangelickim. Zgodnie z założeniami tradycji chrześcijańskiej prezbiterium jest zwrócone ku wschodowi, główne wejście natomiast znajduje się zachodu. Jest to budowla gotycka, jednak można odnaleźć w niej elementy wcześniejszego stylu romańskiego, który ujawnia się przede wszystkim w rozplanowaniu świątyni oraz w elementach z ciosów granitowych. Zbudowana jest z palonej cegły jako budowla halowa posiadająca trzy nawy. Pierwotny kształt kościoła zmienił się w nieznaczny sposób. W XV wieku dobudowano prezbiterium, a w XVII wieku hełm na wieży południowej w stylu barokowym. Bardziej znaczące zmiany w strukturze świątyni miały miejsce w jej wnętrzu. Pierwotnie liczba ołtarzy w świątyni wynosiła siedemnaście. Postulaty zwolenników reformacji doprowadziły do likwidacji szesnastu z nich. Z czasów średniowiecznych pozostały zaledwie nieliczne rzeźby. Ponieważ od końca XVI wieku kościół był świątynią luterańską, jego wnętrze uległo znacznej transformacji. W latach 1953–56 ponownie dostosowano go do potrzeb liturgii katolickiej. Kościół ustanowiono katedrą 12 grudnia 1945 roku i zaczął pełnić rolę martyrium. Znajdują się tam groby m.in. biskupów Wilhelma Pluty i Teodora Benscha. W 1997 roku wizytę w katedrze złożył Jan Paweł II. 1 lipca 2017 roku w wieży katedralnej wybuchł pożar. W wyniku pożaru na czas remontu świątynia została zamknięta dla wiernych. 1 lutego 2021 odbyła się pierwsza Msza po 3 latach i 7 miesiącach od pożaru. Najcenniejszym elementem wyposażenia katedry jest renesansowo-manierystyczny ołtarz główny w formie tryptyku z ok. 1600 roku. W predelli ołtarza przedstawiona została scena Ostatniej Wieczerzy, powyżej scena Ukrzyżowania, a w zwieńczeniu rzadko spotykana scena z Jonaszem w paszczy wieloryba. Skrzydła boczne zawierają figury dwunastu apostołów, pochodzące w wcześniejszego ołtarza. Najstarszym piętnastowiecznym elementem wyposażenia świątyni jest późnogotycka Grupa Ukrzyżowania, usytuowana na belce tęczowej. W katedrze znajduje się obraz Wniebowzięcie Matki Boskiej z kościoła Wniebowzięcia NMP w Buczaczu. Na zewnętrznych murach kościoła (od strony południowej) zachowały się wgłębienia po użyciu świdra ogniowego, którym krzesano ogień podczas uroczystości kościelnych. W drzwiach zachodniego portalu dostrzec można liczne gwoździe (ćwieki) wbite w nie przez uczestników zbiórki na rzecz wdów i sierot po poległych w czasie I wojny światowej (przeprowadzono ją w 1917 roku). Katedra znajduje się w centrum miasta.

– Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Neoromańska świątynia została wybudowana z czerwonej klinkierowej cegły w latach 1905-07. Jest to druga świątynia w tym miejscu, pierwsza powstała w latach 1854-55, okazała się za mała dla wspólnoty katolickiej. Wśród ofiarodawców znajduje się Klaudiusz Alkiewicz – szlachcic polski tatarskiego pochodzenia. Kościół posiada układ bazylikowy i wieżę nakrytą ostrosłupowym hełmem oraz zamknięte półkoliście absydą prezbiterium. Został zaprojektowany przez architekta Konrada Nuona z Berlina. Bryła świątyni składa się z ośmiu fantazyjnie połączonych ze sobą różnej wielkości elementów. Są to nawa główna, dwie boczne, dwie półbaszty, transept, zakrystia i prezbiterium. Wnętrze kościoła jest ozdobione malowidłami ściennymi wykonanymi w latach 1907-15. W 1912 roku świątynia została wyposażona w organy, które zachowały się do dnia dzisiejszego w doskonałym stanie i służą organistom podczas koncertów organizowanych przez Stowarzyszenie Przyjaciół Muzyki Organowej. Z dawnego wyposażenia zachował się ołtarz główny ukazujący sceny ofiary Abrahama i Chrystusa na krzyżu, drewniana czworokątna ambona posiadająca wyrzeźbione na ścianach sceny z życia Chrystusa oraz dekorowane konfesjonały i ławki. Wejście główne do świątyni znajduje się pod wieżą, w której są umieszczone dzwony i zegar. Za świątynią znajduje się najstarszy zachowany w mieście cmentarz chrześcijański. Kościół znajduje się przy ul. Warszawskiej 51.

– „Pałac Biskupi” stanowią dwie dawne wille braci Maxa Bahra i Roberta Bahra – gorzowskich przemysłowców z przełomu XIX i XX wieku. Usytuowane są na wspólnej działce, nad brzegiem Kłodawki i stykają się ścianami bocznymi. Zachodnia, starsza willa (około 1895 roku) powstała w duchu historyzmu i jest nieco mniejsza, niższa. Wschodnia, młodsza budowla (1900-1902) wybudowana została w stylu secesyjnym, według projektu berlińskiego biura architektonicznego Mahrenholz-Threnicker. Wnętrza posiadają pierwotne rozplanowanie i wystrój: sztukaterie, polichromie, witraże, stolarka okienna i drzwiowa, posadzki. Natomiast ogród o charakterze sentymentalnym zachował się w formie szczątkowej. Pałac znajduje się przy ul. 30-go Stycznia 1.

– Kościół św. Antoniego Padewskiego i św. Stanisława Kostki w Gorzowie Wielkopolskim potocznie nazywany „Białym Kościółkiem” został wybudowany w latach 1696 – 1704 jako Kościół Zgody dla luteran oraz kalwinów, jednakże od 1945 roku jest on w posiadaniu katolickiego zakonu kapucynów. Istotne jest to, że 29 stycznia 1995 roku w tejże świątyni została odprawiona msza spajająca przedwojennych i obecnych mieszkańców miasta rozpoczynająca uroczyste obchody odbywających się co roku Dni Pamięci i Pojednania. Kościół znajduje się przy placu Staromiejskim 1.

– Mury obronne, z XV wieku. Początek budowy murowanych obwarowań prawdopodobnie przypada na lata 20. XIV wieku. Zastąpiły one ziemno-drewniane fortyfikacje, których istnienie poświadczył dokument z 1257 roku. W dokumencie tym stwierdzono, że w tym czasie w Gorzowie istniała palisada wraz z wrotami. Wymiana drewniano ziemnych fortyfikacji na murowane trwała kilkadziesiąt lat. Mury miejskie wzniesiono z kamieni narzutowych, w górnych partiach uzupełniając je cegłą. Po stronie północnej, między bramami Młyńską i Santocką stanęło 21 baszt, które wzmocniły mury obronne. Baszty te, tzw. łupinowe, były wysunięte przed lico muru i otwarte do wnętrza średniowiecznego miasta. Południowa część obwarowania, od strony Warty, pozbawiona była baszt. Do obrony służył pojedynczy mur, ponadto dodatkową funkcję obronną spełniała rzeka. W południowo-wschodniej części założenia znajdował się zamek krzyżacki, który miał własny system obronny. Otwory strzelnicze znajdowały się w górnych partiach murów, a komunikacja na tym poziomie odbywała się przez drewniany ganek. Do obwarowań od wnętrza miasta dostęp ułatwiała uliczka. Od zewnątrz do miasta dostęp był utrudniony przez wspomnianą Wartę, lokalne cieki wodne i stawy oraz fosa. Wjazd do miasta był możliwy przez trzy bramy: Santocką od wschodu, Młyńską od zachodu i Mostową od południa. Obwarowania Gorzowa w ciągu stuleci były wielokrotnie naprawiane oraz konserwowane i prawie w całości przetrwały do początku XIX wieku. Zachowany do dziś fragment muru obronnego z czterema basztami łupinowymi, położony przy ul. Zabytkowej, ma 130 m długości. Zbudowany jest z kamieni narzutowych, u góry uzupełnionych cegłą. Teren po dawnej fosie obecnie pełni funkcję zieleńca. Po zamku wzniesionym przez Krzyżaków w latach 1443-50 nie pozostał żaden ślad.

– Fontanna Pauckscha – W 1896 roku gorzowski przedsiębiorca Herman Paucksch ufundował nazwaną jego imieniem fontannę uruchomioną w 1897 roku. Rzeźbiarz Cuno von Uechtritz-Steinkirch stworzył w basenie smukły kamienny słup, na którym umieścił brązową figurę silnej kobiety. Nosiwoda, zwana potocznie Bamberką, niesie na ramionach koromysło, na którego łańcuchach zawieszone są wiadra. Postać symbolizuje pracowitość gorzowian i życiodajność Warty. U stóp kobiety siedzą trzy figury dzieci, które symbolizują ówczesne podstawy gospodarki miasta. Chłopiec z młotem i kołem zębatym symbolizuje przemysł, dziewczynka z wędką rybołóstwo, a dziewczynka z siecią i statkiem, płynącym w zbiorniku u stóp głównej figury żeglugę. Po wojnie, w drugiej połowie lat 70-tych XX wieku na fontannie umieszczono „Prządki” – rzeźbę autorstwa gorzowskiej artystki Zofii Bilińskiej. Obecna rzeźba jest wierną rekonstrukcją oryginału, który pod koniec II wojny swiatowej został zdemontowany i przetopiony na cele wojenne przez Niemców. Fontanna znajduje się na Starym Rynku obok katedry.

– Bulwar Nadwarciański jest oddzielony od miasta estakadą kolejową, którą zaczęto budować w 1910 roku, a zakończenie prac nastąpiło w drugiej połowie 1914 roku. W czasie prac wyburzeniu uległa cała ulica Nadbrzeżna, w tym ochronka, zabudowania Clemensów, Schniederów z drukarnią oraz domami Schroderów. Ocalała tylko willa Herzoga. Przed wybudowaniem estakady, tory biegły w miejscu obecnej ul. Spichrzowej i dziewięć razy krzyżowały się z ruchem ulicznym. W Gorzowie w drugiej połowie XIX wieku ruch pociągów był wzmożony. Rogatki kolejowe przy ulicy Mostowej zamykane były 35 razy na dobę, czyli prawie co 45 minut. Częste zamykanie rogatek powodowało wstrzymanie ruchu przez most na kilka godzin dziennie.

Gorzów Wielkopolski jest położony około 120 km na zachód od Poznania i 90 km na południe od Szczecina.

Zdjęcia wykonano w maju 2022 roku.