Królewskie miasto o nazwie Luban zostało lokowane około 1220 roku przez króla czeskiego. W zamierzeniach władcy nowy ośrodek miejski miał z jednej strony kontrolować ważny szlak komunikacyjny (Wysoka Droga), z drugiej natomiast wzmacniać lokalne stosunki gospodarcze. Lubań w momencie lokacji znajdował się w granicach krainy nazywanej Milskiem. Z biegiem czasu na określenie ziem rozciągających się między rzekami Kwisą i Czarną Elsterą zaczęto używać również innych nazw. Żadna z nich nie okazała się jednak tak trwała jak ukształtowana pod koniec XV wieku nazwa Górne Łużyce. Mimo że Lubań został założony przez króla czeskiego, na przestrzeni wieków jego mieszkańcy składali hołd różnym władcom. Od momentu lokacji do 1253 roku miasto znajdowało się pod berłem monarchów czeskich. Potem nastąpił trwający aż do 1319 roku okres panowania margrabiów brandenburskich z dynastii askańskiej. Następnie przez krótki czas, tzn. w latach 1319-46, panem Lubania był książę śląski Henryk Jaworski. Po jego śmierci Lubań wrócił pod berło królów czeskich. W latach 1469-90 miasto podlegało węgierskiemu monarsze Maciejowi Korwinowi. Z kolei epokę wczesnonowożytną w dziejach Lubania otworzyły rządy jagiellońskie (1490-1526). Po Jagiellonach nastali Habsburgowie. Górnymi Łużycami władali oni do czasu zawarcia pokoju praskiego w 1635 roku. Zgodnie z jego postanowieniami górnołużyckie margrabstwo zostało przekazane Saksonii. Od tej chwili przez następne 180 lat mieszkańcy Lubania służyli kurfirstom saskim. Kończący wojny napoleońskie Kongres Wiedeński przyniósł kolejne zmiany. Tym razem mieszkańcy Lubania stali się poddanymi króla pruskiego i pozostali nimi aż do czasu zjednoczenia Niemiec w 1871 roku. W granicach państwa niemieckiego Lubań pozostawał do 1945 roku. Po zakończeniu II wojny światowej miasto zostało przyznane Polsce. Los nie oszczędzał „grodu” nad Kwisą. Liczne pochłaniające doszczętnie zabudowę miejską pożary, długie wyniszczające i stale powracające wojny oraz bezwzględne epidemie znaczą wyraźnie dzieje Lubania. Należy jednak podkreślić, że trudne momenty w historii miasta są również egzemplifikacją niezłomnej postawy jego mieszkańców. Za każdym razem, choć sytuacja mogłaby się wydawać beznadziejna, z wielkim zapałem „przywracali je do życia”. Oczywiście nie można powiedzieć, że dzieje miasta to tylko klęski. Na przestrzeni wieków miasto przeżywało zarówno okresy niczym niezakłóconego spokojnego rozwoju, jak i lata wyjątkowej prosperity. Nadzwyczaj udane były: pierwsza połowa XVI wieku, koniec wieku XVII, II połowa wieku XIX oraz pocz. XX wieku. Na listę zabytków wpisane są obiekty:

Renesansowy ratusz zbudowany w 1554 roku przez Hansa Lindera. Po kilku pożarach został odbudowany w latach 1764-83, a w roku 1810 był restaurowany. Podczas działań wojennych w roku 1945 został zniszczony, a w latach 1962-72 został odbudowany, kiedy to zrekonstruowano jego renesansową architekturę. Ratusz jest budynkiem trzykondygnacyjnym, wzniesionym na planie prostokąta i nakrytym dachem czterospadowym. Od wschodu jest sklepiony przejazd uliczny, nad którym na wysokości pierwszego i drugiego piętra są pomieszczenia. Po stronie zachodniej stoi wieża, w dolnej części czworoboczna, wyżej przechodząca w ośmiobok zakończony metalową balustradą. Powyżej balustrady jest barokowy hełm z prześwitem i iglicą. Na ścianie frontowej ratusza są dwa portale, należące do najciekawszych dzieł śląskiego renesansu. Na wysokości trzeciego piętra jest okazała tarcza zegarowa, flankowana parą pilastrów z głowicami toskańskimi, podtrzymujące belkowanie z ozdobnym fryzem. Okna są ujęte w renesansowe obramienia, wykonane podobnie jak portale i gzymsy z jasnego piaskowca. Wnętrza ratusza mieszczą sale ze sklepieniami krzyżowymi i kolebkowymi, wspartymi na filarach. Ratusz obecnie mieści Salę Rajców Miejskich, Muzeum Regionalne (d. Muzeum Osadnictwa Wojskowego), Urząd Stanu Cywilnego oraz Miejską Bibliotekę Publiczną.