Rynek w Środzie Śląskiej, czyli Plac Wolności jest dosyć nietypowy. Jest bardzo wąski i długi, a jego długość wynosi ponad 300 metrów. Rynek dzieli się na dwie części: górny i dolny. Wzdłuż niego stoją zabytkowe kamienice, głównie z XIX wieku. Na Rynku Górnym stoi fontanna Rolanda.

Pośrodku rynku w bloku zabudowy śródrynkowej wznosi się gotycki ratusz zbudowany w XV wieku. Budynek był kilkakrotnie przebudowywany i remontowany. Budowę ratusza Środzie Śląskiej rozpoczęto od wieży, którą wzniesiono w pierwszej połowie XIV wieku. W wieku XV do wieży dobudowano bryłę, którą przerabiano w latach 1552 i 1589-93. W latach 1798-99 nadbudowano wieżę, a XIX wieku i na początku XX wieku dokonano niewielkich przeróbek ratusza. W latach 1974-78 przeprowadzono kapitalny remont budowli.

Obecnie ratusz to zespół budynków zgrupowanych wokół niewielkiego, wewnętrznego dziedzińca. Najstarszy jest budynek położony na osi bloku śródrynkowego, posiadający dwie kondygnacje i odsłonięty na początku XX wieku późnogotyckim, profilowanym szczytem. Od strony zachodniej do korpusu budowli przylega gotycka, czworoboczna wieża z tarczami zegarowymi w górnej części, nakryta barokowym hełmem z latarnią. W środku znajduje się pięć umieszczonych pionowo izb, a pierwotnie wieża służyła jako więzienie i katownia. Najokazalsza jest fasada południowa, zwieńczona gotyckim, trójkątnym, schodkowym szczytem, ozdobionym ślepymi blankami. Ponad blankami znajdują się przedzielone pilastrami wnęki z trójkątnymi blendami, zakończone łukami w formie oślich grzbietów. Na piętrze jest reprezentacyjna sala z zachowanym gotyckim sklepieniem trójdzielnym, na którym są fragmenty polichromii z XVII wieku.

Obecnie w budynku mieści się Muzeum Regionalne w Środzie Śląskiej, w którym można obejrzeć tzw. „Skarb średzki”, odkryty w latach 1985–88. Jest to jedno z najcenniejszych znalezisk archeologicznych XX wieku w Europie, unikatowa kolekcja średniowiecznych monet (ponad 8 tys.) i klejnotów monarchów czeskich (w tym gotycka korona ślubna). Skarb należał prawdopodobnie do bankiera żydowskiego Mojżesza, który w 1348 roku pożyczył Karolowi IV Luksemburskiemu środki finansowe na starania o koronę cesarską pod zastaw kosztowności władcy. Podczas epidemii dżumy („czarnej śmierci”) Mojżesz opuścił Środę i nigdy do niej nie powrócił. Skarb znaleziono w piwnicach domu przy ul. Daszyńskiego oraz na wysypisku gruzu na terenie Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji. Niestety, przed zabezpieczeniem przez archeologów, został w częściowo rozkradziony przez przypadkowych znalazców. Niektóre elementy skarbu policja odzyskała już w XXI wieku

Gotycki kościół. pw. św. Andrzeja był wzmiankowany w 1233 roku. Świątynię wybudowano w 2. połowie XIII wieku. W latach 1378-88 budowniczy Szymon zbudował nowe prezbiterium nakryte sklepieniem przez mistrza Klausa Parlera. W 1623 roku zostały zniszczone dach i sklepienia świątyni, które zostały odrestaurowane w 1645 roku. W 1670 roku budowla została gruntownie przebudowana, natomiast część zachodnia została dobudowana około 1830 roku.

Obecnie jest to świątynia orientowana, murowana, wzniesiona z cegły. Rozplanowano ją na rzucie prostokąta, z wydzielonym prezbiterium zakończonym poligonalnie. Trzyprzęsłowe prezbiterium jest nakryte sklepieniem sieciowym, natomiast trzynawowy sześcioprzęsłowy korpus o układzie bazylikowym w nawie głównej nakryty jest sklepieniem kolebkowym, a w nawach bocznych sklepieniem krzyżowym.

Jego zewnętrzne mury są pamiątką po świątyni późnoromańskiej wzniesionej na przełomie XII i XIII wieku. Była to bazylika ceglana o trzech nawach, zamknięta od strony wschodniej trzema absydami, i nakryta drewnianym stropem. Wyposażenie wnętrza reprezentuje się bardzo skromnie, składają się na nie rzeźbione w drewnie trzy ołtarze w stylu barokowym z początków XVIII wieku, ambona z 1677 roku, i znajdujące się w zakrystii szafy w stylu późnogotyckim, w tym jedna z 1513 roku.

W narożniku południowo-wschodnim wznosi się wolnostojąca dzwonnica, z pierwszej połowy XV wieku, przebudowana w końcu XVI wieku.

Kościół znajduje się na końcu Rynku Dolnego..

Gotycki kościół pw. Podwyższenia Krzyża, został wzniesiony dla zakonu Franciszkanów. Świątynia była wzmiankowana w 1310 roku. W 1378 roku została rozpoczęta budowa świątyni przez muratora Szymona, i została zakończona w XV wieku. W 1595 roku kościół był restaurowany, odbudowano go w latach 1620-75. Po kasacie zakonu Franciszkanów w 1810 roku budowla została zamieniona na magazyn i powoli popadała w ruinę. W 1902 roku zostało rozebrane prezbiterium.

Świątynia została odbudowana w 1933 roku. Obecnie jest to budowla murowana, wzniesiona z cegły, trójnawowa halowa, posiadająca cztery przęsła oraz kaplicę od strony północnej. Jej wnętrze nakryte jest sklepieniami kolebkowymi i sklepieniami krzyżowym. Do kościoła przylega klasztor, obecnie dominikanów z 1726 roku.

Zespół położony jest na południe od rynku, przy ul.Kościuszki 51.

Gotycki kościół pw. Podwyższenia Krzyża, został wzniesiony dla zakonu Franciszkanów. Świątynia była wzmiankowana w 1310 roku. W 1378 roku została rozpoczęta budowa świątyni przez muratora Szymona, i została zakończona w XV wieku. W 1595 roku kościół był restaurowany, odbudowano go w latach 1620-75. Po kasacie zakonu Franciszkanów w 1810 roku budowla została zamieniona na magazyn i powoli popadała w ruinę. W 1902 roku zostało rozebrane prezbiterium. Świątynia została odbudowana w 1933 roku.

Obecnie jest to budowla murowana, wzniesiona z cegły, trójnawowa halowa, posiadająca cztery przęsła oraz kaplicę od strony północnej. Jej wnętrze nakryte jest sklepieniami kolebkowymi i sklepieniami krzyżowym.

Kościół położony jest na południe od rynku, przy ul. Kościuszki 51.

Relikty zamku przy ul. Świętego Andrzeja, z drugiej połowy XIII wieku (osobny artykuł).