Grodno po raz pierwszy zostało wzmiankowane w 1128 roku, w ruskiej kronice „Powieść minionych lat” jako gród księcia Wsiewłoda. W XII wieku tereny te zostały opanowane przez Litwinów, natomiast w połowie XIII wieku przez księcia halicko-włodzimierskiego Daniela Romanowicza. W latach 1240-80 o tereny na których leżał gród rozgorzały walki  pomiędzy Litwinami i książętami ruskimi. W 1283 roku rozpoczęły się najazdy krzyżackie, które trwały aż do Bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku. W 1376 roku Grodno weszło ponownie w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego. W tym czasie istniał w Grodnie drewniany gród z kamiennym stołpem-wieżą, który atakowany był w czasie wojny Witolda z Jagiełłą w 1382, 1389 i 1390 roku, a przez zakon krzyżacki w latach 1284, 1295, 1306, 1311, 1312, 1328, 1363, 1373, 1375, 1377 i 1392 roku. Krzyżacy pod dowództwem Konrada Wallenroda zdobyli go w końcu w 1393 roku. W tym samym roku Grodno stało się siedzibą księcia Witolda, na którego rozkaz w 1398 roku wybudowano murowany gotycki zamek. W 1391 roku miasto otrzymało niepełne prawo magdeburskie i stało jednym z głównych miast Księstwa.

W 1413 roku Grodno zostało włączone do województwa trockiego jako miasto powiatowe I Rzeczypospolitej. Kazimierz Jagiellończyk jako wielki książę litewski rozszerzył w 1444 roku prawa miejskie, nadając miastu herb w postaci jelenia św. Huberta z krzyżem pomiędzy rogami. W tym czasie radą miejską kierowało na zmianę dwóch burmistrzów prawosławny i katolicki. Miasto uzyskało też prawo organizowania trzech tygodniowych jarmarków w dniu 3 maja, 13 lipca i 30 listopada. Na zamku w Grodnie, Kazimierz Jagiellończyk zgodził się przyjąć koronę polską od rycerstwa małopolskiego. Tu też mieszkał i zmarł w 1483 roku syn króla Kazimierza Jagiellończyka – św. Kazimierz. W 1492 roku na tym samym zamku zmarł król Kazimierz Jagiellończyk. Następca Kazimierza, jego syn, król Aleksander Jagiellończyk nakazał budowę pierwszego stałego mostu przez Niemen oraz ustanowił pierwsze fundacje klasztorne bernardynów i augustianów. W czasach zarządzania dobrami królewskimi przez królową Bonę Sforzę, doszło do wielu reform w organizacji miasta oraz nadano nowe przywileje handlowe. Na Horodnicy powstała rezydencja królowej. Panowanie króla Stefana Batorego było określane jako „złote lata” miasta. Król bardzo lubił Grodno i mieszkał na zamku wiele lat. Ufundował kolegium jezuitów, przyjmował w mieście poselstwa, zwoływał w nim radę senatu. Za jego panowania zamek, około 1580 roku, przebudowano w stylu renesansowym pod kierownictwem architekta Scoto z Parmy. Grodno stało się kwaterą główną króla w czasie wojny polsko-rosyjskiej w latach 1577-82. Władca ten zmarł na zamku w Grodnie 12 grudnia 1586 roku. W 1602 roku rozpoczęto budowę kościoła i klasztoru bernardynów, który w następnych wiekach był siedzibą sejmików powiatowych szlachty grodzieńskiej. W 1621 do miasta przybywają jezuici. W 1635 roku starosta upicki Eustachy Kurcz ufundował kościół franciszkanów. Około 1642 roku ukończono budować kościół i klasztor brygidek. Po unii brzeskiej w mieście założono też klasztory dominikanów i karmelitów.

W czasie wojny polsko-rosyjskiej w latach 1654-67 Grodno w 1655 zajęły i zniszczyły wojska rosyjskie pod dowództwem Iwana Chowańskiego. W 1657 w czasie wojny rosyjsko-szwedzkiej miasto zdobyli Szwedzi. Po zakończeniu działań wojennych w 1667 roku konsekrowano kościół jezuitów (dzisiejszą katedrę), a rok później kościół św. Krzyża należący do karmelitów. Po zniszczeniach wojennych kanclerz wielki litewski Krzysztof Pac odbudował zamek na siedzibę Sejmu i Senatu, ponieważ Sejm w 1673 roku uchwalił, że co trzeci sejm walny Rzeczypospolitej od 1678 roku będzie odbywał się w Grodnie (poza sejmem konwokacyjnym, elekcyjnym i koronacyjnym) – były to tzw. sejmy grodzieńskie. Miasto tym samym zyskało nieoficjalnie status trzeciej stolicy Rzeczypospolitej. Spowodowało to powstanie w mieście i okolicach wielu pałaców i dworów szlacheckich. W 1705 roku w mieście spotkali się król August II Mocny i władca Rosji Piotr I Wielki. Podczas III wojny północnej, w 1708 roku Grodno zniszczyli Szwedzi pod dowództwem Karola XII i od tego momentu zamek już nie odzyskał świetności. Były to także czasy ogromnych rabunków i kontrybucji dokonanych przez wojska rosyjskie. Spokojniejsze czasy nastały po konfederacji tarnogrodzkiej w 1715 roku i „sejmie niemym” w 1717 roku. W 1718 roku król August II Mocny do Grodna zwołał po przerwie sejm. Następne odbyły się w latach 1726, 1729, 1730. W 1736 roku ukończono budowę murowanego, trójnawowego kościoła karmelitów. W czasach panowania króla Augusta III Sasa, na obrady parlamentu zaczęto budować nowy pałac królewski (Dolny Zamek), jednak sejmy zwołano tylko w 1744 i 1752 roku. W 1753 roku miasto zostało zniszczone przez pożar. W latach 1765-80 nastał w mieście czas zwany „Holandią kwitnącą” za sprawą działań, które wdrożył podskarbi wielki litewski Antoni Tyzenhaus otwierając w mieście 18 manufaktur, fabryk i zakładów. Podskarbi wybudował też nowy pałac w dzielnicy Horodnica. W 1773 roku zamieniono kolegium jezuitów w szkołę wydziałową Komisji Edukacji Narodowej. W 1775 roku utworzona została Królewska Szkoła Lekarska, przy której w tym samym roku założono Królewski Ogród Botaniczny, pierwszy polski ogród botaniczny. W tym też czasie utworzono pierwszy w mieście teatr. W 1776 roku zaczęto wydawać „Gazetę Grodzieńską” i „Rocznik Gospodarski”. Rozwój miasta przerwało odebranie stanowiska Tyzenhausowi w 1780 roku i wielki pożar śródmieścia z ratuszem i farą w 1782 roku.

W dniu 6 lipca 1792 roku miasto zajął Piotr Dołgoruki na czele wojsk rosyjskich. Rok później na Dolnym Zamku, w który wymierzyły działa wojska rosyjskie, odbył się niesławny sejm grodzieński, który zatwierdził II rozbiór Polski. 30 września 1794 roku do Grodna przybył Tadeusz Kościuszko na czele wojsk powstańczych, jednak po upadku insurekcji kościuszkowskiej miasto ponownie opanowali Rosjanie. W dniu 25 listopada 1795 roku na Zamku abdykował król Polski, Stanisław August Poniatowski, który opuścił miasto w 1797 roku. W 1801 roku miasto stało się siedzibą nowej rosyjskiej guberni grodzieńskiej. W 1812 roku miasto zostało na krótko zajęte przez francuskie i polskie wojska Hieronima Bonaparte (od 2 czerwca do 8 grudnia). Kongres wiedeński wytyczył granice Polski ok. 3 km od miasta. Po powstaniu listopadowym w 1830 roku w mieście rozpoczęła się fala rusyfikacji, kasowano klasztory, zlikwidowano też w 1839 roku unię kościelną. Gubernatorem został Michał Murawiew zwany „Wieszatielem”. Przez cały okres zaborów miasto pozostawało ważnym ośrodkiem ruchu narodowowyzwoleńczego – mieszkańcy ziemi grodzieńskiej licznie uczestniczyli w powstaniu styczniowym. W tym czasie ruchem powstańczym w mieście kierował Celestyn Ciechanowski, Adolf Hoffmeister i Stanisław Sylwestrowicz. Erazm Zabłocki (1831-84) był w czasie powstania styczniowego naczelnikiem cywilnym do czerwca 1863 roku, a następnie komisarzem woj. grodzieńskiego. Po upadku powstania, w zamku umieszczono więzienie dla schwytanych jego uczestników. Miasto w tym czasie liczyło około 20 tys. mieszkańców. Zaczęła się też kolejna fala rusyfikacji, m.in. wyburzano kościoły np. dominikanów, a gotycką farę przebudowano na cerkiew. W 1866 roku Rosjanie wydali zakaz mówienia po polsku w życiu publicznym, dlatego spotykano się potajemnie w domach mieszczańskich by organizować spotkania teatralne, muzyczne i literackie.

Ogólny upadek miasta zahamowało w 1861 roku przeprowadzenie linii kolei Warszawsko-Petersburskiej. W 1885 roku wiele zabytków zostało bezpowrotnie zniszczonych w wyniku pożaru. W latach 1894-1910 w mieście mieszkała Eliza Orzeszkowa, działająca aktywnie w celu powstrzymania rusyfikacji. Dzięki inicjatywie mieszkańców w 1907 roku zainstalowano pierwsze telefony. W 1909 roku powstał most żelazny przez Niemen, a w 1912 roku miasto zelektryfikowano. W okresie I wojny światowej Grodno było okupowane przez Niemców, którzy wkroczyli do miasta 3 września 1915 roku, grabiąc przy okazji bibliotekę dominikańską. Pod koniec I wojny światowej niemieckie władze okupacyjne prowadziły w Grodnie politykę maksymalnego osłabiania wpływów polskich. Miasto zostało oddzielone od Królestwa Kongresowego pierścieniową linią demarkacyjną, która utrudniała kontakt miejscowych Polaków z władzami w Warszawie. Niemcy tolerowali w mieście tworzące się organizacje białoruskie i litewskie, jednocześnie zwalczając polskie. W 1918 i na początku 1919 roku w Grodnie funkcjonowały bez przeszkód instytucje Białoruskiej Republiki Ludowej, w czasie gdy próby tworzenia administracji polskiej były blokowane przez okupantów. 10 kwietnia 1919 roku władzę w mieście przejęło państwo polskie, jednak już w 1920 roku dwukrotnie Grodno stało się areną działań zbrojnych, jako ważny węzeł komunikacyjny na froncie polsko-bolszewickim. Dziesięciotygodniowa okupacja bolszewicka boleśnie zapisała się w pamięci Grodnian.

W 1921 roku na mocy traktatu ryskiego, Grodno stało się oficjalnie częścią II Rzeczypospolitej. Administracyjna i gospodarcza rola miasta uległa wówczas degradacji na korzyść sąsiedniego Białegostoku (tam przeniesiono m.in. siedzibę województwa). Przedwojenne Grodno było siedzibą władz powiatowych. Liczyło prawie 60 tysięcy mieszkańców, wśród których przeważali Polacy (60%) i Żydzi (37%), przy nieznacznym udziale procentowym Litwinów i Białorusinów (3%). Powstały Kresowa Fabryka Rowerów i Motocykli „Niemen”, Zakłady Graficzne, Fabryka Wyrobów Introligatorskich, browary Margolisa, Słuckiego, Dojlidy. Jako ważny ośrodek kultury polskiej na Kresach, Grodno szczyciło się szeregiem szkół i bibliotek. Miasto miało dwa stałe teatry oraz Muzeum Przyrodnicze i Muzeum Historyczne, które założył Józef Jodkowski. W mieście działało harcerstwo. Powstał także ogród zoologiczny. W 1929 roku odsłonięto pomnik Elizy Orzeszkowej, a w 1930 roku zbudowano nowy most przez Niemen.

20 września 1939 roku do Grodna wtargnęły kolumny czołgów Armii Czerwonej, próbując zdobyć miasto z marszu, rozpoczęła się obrona Grodna. Polscy żołnierze, którymi dowodził gen. Józef Olszyna-Wilczyński wspomagani przez cywilnych ochotników, m.in. harcerzy grodzieńskich, walczyli z przeważającymi siłami wroga aż do wieczora 21 września. Po upadku miasta, Rosjanie dokonali bez sądu egzekucji około 300 obrońców w tym szkolnej młodzieży (na Psiej Górce rozstrzelano m.in. 20 uczniów broniących Domu Strzelca). Od 22 września na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow Grodno pozostawało pod okupacją sowiecką, włączone do sowieckiej Białorusi jako siedziba rejonu w obwodzie białostockim.

W latach 1941-44 miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką, podczas której wymordowano Żydów, umieszczając ich wcześniej w dwóch gettach. Na mocy postanowień konferencji jałtańskiej, władze sowieckie zobowiązały się do zwrotu Polsce terytoriów na zachód od linii Curzona. Linia w pobliżu Grodna przebiegała po rzece Niemen, pozostawiając po stronie polskiej lewobrzeżną część miasta. W rzeczywistości jednak granicę na tym odcinku wytyczono średnio o 15–22 km na zachód od linii Curzona, w związku z czym całe Grodno znalazło się na terytorium Białoruskiej SRR. W lipcu 1944 roku roku mieszkańcy miasta utworzyli komitet, który kierował listy od mieszkańców do różnych instytucji polskich z prośbą o pozostawienie Grodna w składzie Polski. Apele jednak pozostały bezskuteczne. Miasto stało się w lipcu 1944 roku ponownie częścią ZSRR i pozostało nią aż do jego rozwiązania w 1991 roku. W 1961 roku władze komunistyczne kazały wysadzić najstarszy kościół miasta, tzw. Farę Witoldową. Obecnie 300-tysięczne miasto znajduje się w składzie Republiki Białorusi.

Zdjęcia wykonano w lipcu 2014 roku.

  • Stary i Nowy Zamek

  • Stary Zamek

  • Nowy Zamek

  • Katedra

  • Kościół bernardynów

  • Dom Elizy Orzeszkowej

  • Grób Elizy Orzeszkowej

  • Katolicki cmentarz polski

  • Cerkiew śś. Borysa i Gleba

  • Apteka Jezuicka

  • Synagoga Chóralna

  • Skwer Sowiecki

  • Ulica Sowiecka

  • Ulica Sowiecka

  • Manufaktura Tyzenhausa

  • Dom Polski

  • Teatr

  • Skwer Sowiecki

  • Ławeczka w parku

  • Park na Kołoży

  • Hotel

  • Nowa dzielnica