Barokowy kościół Znalezienia Krzyża Świętego i klasztor bernardynów w Grodnie wybudowano w latach 1602-18 i ukończono z datków polskich rycerzy wracających z wojny polsko-rosyjskiej, którzy dali po talarze od końskiego kopyta. Na pamiątkę tego zdarzenia, herby ofiarodawców zostały umieszczone w nawie głównej. Kościół wyświęcił biskup Eustachy Wołłowicz w 1618 roku. Budynek został częściowo zniszczony w 1656 roku podczas najazdu moskiewskiego. Jednak wkrótce go rozbudowano w roku 1680 i 1736. W 1788 roku dokonano przebudowy dwóch górnych pięter wieży w stylu wileńskiego baroku.

Obecnie jest to trójnawowa bazylika z półkoliście zamkniętym prezbiterium, opiętym schodkowymi skarpami. Dwukondygnacyjna fasada, zwieńczona trójkątnym frontonem, dekorowana jest pilastrami i półkolistymi niszami. Do prawego boku przylega czterokondygnacyjna czworoboczna wieża nakryta barokowym hełmem. Dwie górne kondygnacje wieży, dobudowane w 1788 roku, mają krzywoliniowy, wklęsło-wypukły obrys i są bogato zdobione narożnymi kolumienkami, wolutami i profilowanymi gzymsami. Ściany boczne rozczłonkowane są przez pilastry i podwójne otwory okienne. Nawa główna oddzielona jest od bocznych filarowymi arkadami. Sklepienia naw są krzyżowe. W arkadowych niszach na ścianach nawy przedstawione są wizerunki świętych. Bardzo cenny jest zespól 14 ołtarzy z drugiej połowy XVIII wieku. Szczególnie cenne są znajdujące się w kaplicy Matki Boskiej Loretańskiej stiukowe kompozycje rzeźbiarskie, m. in. „Czterej Ewangeliści” i „Święta Rodzina”. W prawej nawie znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej Messyńskiej z połowy XVII wieku, pochodzący z grodzieńskiego kościoła brygidek. Obraz okrywa srebrna sukienka z około 1740 roku. Znaczną wartość artystyczną mają także kute kraty oddzielające kruchtę od nawy, oraz klasycystyczna ambona i boazerie w prezbiterium. W kościele znajduje się tablica ku czci Elizy Orzeszkowej, która w dniu 2 listopada 1894 roku zawarła tu związek małżeński ze Stanisławem Nahorskim.

Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego był nieprzerwanie czynny od czasu jego powstania. Zabudowania klasztoru, skasowanego 1852 roku, tworzą wraz z kościołem zamknięty dziedziniec. Korpus klasztorny jest dwukondygnacyjny, a jego ściany, wsparte skarpami, rozczłonkowane są za pomocą pilastrów i półkoliście zamkniętych wnęk mieszczących okna. W klasztorze w XVII i XVIII wieku odbywały się sejmiki powiatu grodzieńskiego. W budynkach klasztornych po II wojnie światowej mieściły się laboratoria i biura sądowe oraz stacja sanitarno-epidemiologiczna. Obecnie zabudowania zajmuje Wyższe Seminarium Duchowne.

Kościół i klasztor znajdują się przy ulicy Paryżskaj Kamuny (Komuny Paryskiej). 

Zdjęcie z okna jadącego autokaru wykonano w lipcu 2014 roku.