Pierwsza pisana wzmianka o Białymstoku pochodzi z 1426 roku. W latach 1617-26 zbudowano zachowany do dziś Stary Kościół Farny z fundacji marszałka Piotra Wiesiołowskiego, który również wzniósł w mieście murowany, gotycko-renesansowy zamek. Prawa miejskie Białystok otrzymał około 1692 roku. Z 1727 roku pochodzi pierwsza wzmianka o białostockiej cerkwi, która znajdowała się w miejscu obecnej Katedry św. Mikołaja. W 1745 roku rozpoczęto budowę białostockiego ratusza. Całość założenia urbanistycznego Białegostoku przypisywana jest architektom związanym z dworem hetmana Jana Klemensa Branickiego. W XIX wieku miejscowość zmieniła charakter z rezydencjonalnego na administracyjny i przemysłowy. W latach 1807-1915 Białystok znajdował się w granicach Imperium Rosyjskiego. Do 1842 roku miasto było stolicą obwodu białostockiego, następnie przyłączono je do guberni grodzieńskiej. Po powstaniu listopadowym w pobliżu miasta ustalono granicę celną między Królestwem Polskim a Rosją, co wywołało gwałtowną falę migracji ekonomicznej łódzkich fabrykantów. Przyczyniło się to do dynamicznego rozwoju prowincjonalnego wówczas miasteczka. W 1862 roku przez Białystok przeprowadzono Kolej Warszawsko-Petersburską, która także przyczyniła się do rozwoju gospodarczego miasta. W 1892 roku uruchomiono w mieście system wodociągów. W latach 1915-19 miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką. W 1920 Wojsko Polskie stoczyło zwycięską bitwę z Armią Czerwoną uwalniając miasto spod wschodniej okupacji. Do 1939 już w niepodległej Polsce miasto było stolicą województwa białostockiego. W październiku 1939 roku Białystok przyłączono do Białoruskiej SRR i nadano mu status stolicy obwodu białostockiego, zaś w czerwcu 1941 do Białegostoku wkroczyły wojska hitlerowskie. W lipcu 1944 miasto zostało wyzwolone spod okupacji hitlerowskiej. Po II wojnie światowej odbudowano zniszczone miasto. Dzięki powojennym migracjom ludności wiejskiej Białystok powiększył się, parokrotnie przewyższając liczbę swoich mieszkańców sprzed 1939 roku. W tym okresie powstały liczne uczelnie wyższe i nowe ośrodki przemysłowo-usługowe. Od 1999 roku miasto jest stolicą województwa podlaskiego. Najważniejsze zabytki miasta to:

– Zespół Bazyliki Archikatedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (osobny artykuł).

– Zespół pałacowo-parkowy Branickich (osobny artykuł).

– Późnobarokowy ratusz (osobny artykuł).

– Dwukondygnacyjna kamienica staromiejska, wzniesiona po 1753 roku na planie litery L, z dwukolumnowym portalem wejściowym w ściętym narożniku. Budynek jest pokryty dachem łamanym. Obecnie kamienica położona przy ul. Henryka Sienkiewicza 4, jest siedzibą restauracji Astoria.

– Klasztor Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego, wzniesiony w 1769 roku z fundacji Jana Klemensa Branickiego. Jest to dwukondygnacyjny budynek zbudowany w stylu późnobarokowym z dwoma portykami i ryzalitem wejściowym, zwieńczonym latarnią z krzyżem. Zniszczony w czasie II wojny światowej budynek, został odbudowany w latach 1944-49 według projektu Stanisława Bukowskiego. Klasztor znajduje się przy Rynku Kościuszki.

– Pałacyk gościnny Branickich zbudowany w połowie XVIII wieku w stylu barokowym, prawdopodobnie według projektu Jana Zygmunta Deybela. Jest to piętrowa budowla wzniesiona na planie prostokąta, nakryta mansardowym dachem. W roku 1796 budynek został wydzierżawiony Kamerze Pruskiej, mieściła się w nim siedziba prezydenta Kamery. Po śmierci Izabeli Branickiej, wraz z całym zespołem pałacowo-ogrodowym znalazł się w posiadaniu cara Aleksandra I, w 1837 roku przekazany Instytutowi Panien Szlacheckich. Spalony w 1944 roku, odbudowany w 1950 roku na siedzibię Muzeum Ruchu Rewolucyjnego. Obecnie mieści się tam Urząd Stanu Cywilnego. Pałacyk znajduje się w centrum miasta przy ul. Kilińskiego 6.

– Cekhaus – barokowo-klasycystyczny budynek wybudowany w kształcie dworku szlacheckiego przez hetmana Jana Klemensa Branickiego w latach 1795-07. Pierwotnie przeznaczony miał on być na zbrojownię, jednak ostatecznie służył jako magazyn sprzętu strażackiego. W okresie międzywojennym budynek był zagospodarowany przez sklepy i kawiarnię. W lipcu 1944 roku Cekhauz został zniszczony. Po wojnie w latach 1953-56 budynek odbudowano według projektu Zenona Filipczuka. W nowym budynku mieściła się Pracownia Konserwacji Zabytków Architektonicznych i siedziba Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Od 1960 roku jest siedzibą Archiwum Państwowego naprzeciw którego jest umiejscowiony pomnik marszałka Józefa Piłsudskiego. Budynek znajduje się w centrum miasta przy Rynku Kościuszki 4.

– Sobór św. Mikołaja (osobny artykuł).

– Domek Napoleona (osobny artykuł).

– Pałac Rüdigerów, później Kreuzensternów i Lubomirskich (osobny artykuł).

– Pałac Hasbacha (osobny artykuł).

– Modernistyczny kościół św. Rocha (osobny artykuł).

– Sobór Hagia Sofia (osobny artykuł).

– Cerkiew Św. Ducha (osobny artykuł).

Białystok jest stolicą województwa podlaskiego.

Zdjęcia wykonano we wrześniu 2020 roku.