Osada kultury łużyckiej w Biskupinie została odkryta w 1933 roku. Na skutek prowadzonych prac melioracyjno-irygacyjnych poziom wody w jeziorze Biskupińskim obniżył się na tyle, że z wody zaczęły wystawać fragmenty umocnień starożytnego grodu. Miejscowi chłopi zaczęli odnajdywać różne zabytkowe przedmioty, nie zdając sobie jednak sprawy z ich archeologicznej wartości. Dopiero dzieci uczęszczające do miejscowej wiejskiej szkoły poinformowały o dziwnych znaleziskach swojego nauczyciela Walentego Szwajcera, a ten o odkryciu wystających z wody drewnianych bali powiadomił prof. Józefa Kostrzewskiego z Poznania. Badania wykopaliskowe zostały zainicjowane w roku 1934 i kontynuowane były do wybuchu II wojny światowej.

W czasie wojny, w latach 1939-42, specjalny niemiecki oddział SS-Ausgrabung Urstätt, pod dowództwem Hauptsturmführera prof. dr Hansa Schleifa prowadził wykopaliska na terenie osady biskupińskiej w celu wykazania jej pragermańskości. Niemieckie badania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów.

Po wojnie polscy archeolodzy pod kierunkiem Zdzisława Rajewskiego wznowili badania i kontynuowali je do roku 1974. Ogółem przebadano ok. 3/4 powierzchni osady. Obecnie większa część obiektu została zasypana ziemią i torfem. Gród w Biskupinie jest jedynym w Polsce stanowiskiem archeologicznym, dla którego opracowano program długoterminowej konserwacji. Konserwacja polega na utrzymywaniu wysokiego poziomu wody w jeziorze otaczającym stanowisko oraz wdrożeniu systemu monitorowania parametrów środowiska dla zapewnienia optymalnych warunków przetrwania autentycznej substancji zabytkowej. 16 września 1994 roku Gród w Biskupinie uznany został za pomnik historii Polski.

Osada w Biskupinie wiąże się z kręgiem kulturowym kultury łużyckiej, trwającym od środkowej epoki brązu, od ok. XIV wieku p.n.e., po wczesną epokę żelaza, czyli do ok. V wieku p.n.e. Kultura łużycka to pojęcie archeologiczne, przez które różni badacze rozumieli odmienne grupy etniczne – Germanów, Słowian lub Illirów. Sprawa przynależności etnicznej Biskupina była wykorzystywana dla celów ideologicznych w sporach dotyczących praw różnych narodów do ziem dzisiejszej Polski. Obecnie powszechnie przyjmuje się za fakt, że przynależności etnicznej kultury łużyckiej, podobnie jak i większości innych pradziejowych kultur archeologicznych, bezdyskusyjnie ustalić się nie da.

Na podstawie badań elementów konstrukcyjnych osiedla (drewnianych bali; zob. dendrochronologia) stwierdzono, że powstało ono najprawdopodobniej zimą 738 roku p.n.e. Założono je na podmokłej wyspie na jeziorze Biskupińskim (obecnie półwysep), o kształcie w przybliżeniu owalnym i powierzchni ok. 2 ha (w obrębie wałów mieściło się ok. 1,3 ha powierzchni). Wyspa wznosiła się 0,8 – 1,2 m ponad wody otaczającego jeziora. Gród biskupiński był zasiedlony przez 150 lat. Na terenie osady znajdowało się ok. 106 domostw, o wymiarach przeciętnie ok. 8 × 10 m, usytuowanych rzędowo wzdłuż moszczonych drewnem 11 ulic, o szerokości ok. 2,5 m każda. Ocenia się, że w osadzie mieszkać mogło od 800 do 1000 osób. Osada otoczona była skrzynkowym wałem drewniano-ziemnym o długości 640 m, szerokości 3 m i domniemanej wysokości do 6 m, w którym znajdowała się brama wjazdowa. Gród otoczony był falochronem o szerokości od 2 do 9 m, zbudowanym z ukośnie wbitych pali. Po badaniach przystąpiono do rekonstrukcji fragmentu osady. Najbardziej charakterystycznym z nich jest brama. Po jej obu stronach znajdują się dwa odcinki wału oraz falochron.

Plany odkrytych w czasie wykopalisk konstrukcji pozwalają na wierną rekonstrukcję przyziemnych części wszystkich obiektów do wysokości 1 m. Wyższe partie zrekonstruowano na podstawie niektórych pośrednich danych. Nie wiemy jaki kształt miało np. przedpiersie wału, za którym kryli się obrońcy. Domniemanym jest też kształt i wysokość wieży obronnej. Wiernie natomiast zostały odtworzone wrota grodu, odnalezione w czasie wykopalisk. W 1999 roku zbudowano fragment pełnej rekonstrukcji wału z drewna dębowego. We wnętrzu wału znajdują się schody i zwiedzający mogą wejść na jego koronę. Naprzeciw bramy zbudowano ulicę poprzeczną z dwoma rzędami domów. W każdym rzędzie, liczącym osiem domów, znajduje się dwie pełne rekonstrukcje wnętrza. Wysokość wejścia do chat zrekonstruowano na podstawie zachowanych, wyplatanych z gałęzi furtek. Także wysokość domów odtworzona została na podstawie łątek, pochodzących z osiedla starszego, a użytych wtórnie do wyłożenia podłóg w chatach. Nie do końca wiadomo, czym kryto dachy w łużyckim Biskupinie. Najbliższa okolica obfitowała w trzcinę i sitowie, dlatego też użycie tych materiałów wydaje się najbardziej prawdopodobne. Nie wiemy, jak wyglądały dokładnie dachy. Rozstaw słupów we wnętrzu chat wskazuje jednak, że konstrukcja dachów opierała się na sochach i belce biegnącej w najwyższym punkcie dachu, zwanej ślemieniem. 

Po za osadą zrekonstruowano obozowisko łowców mezolitycznych, czyli pochodzących ze środkowej epoki kamienia, „długi dom” z neolitu, czyli młodszej epoki kamienia oraz okolnicową wioskę wczesnopiastowską.

Biskupin jest położony w województwie kujawsko-pomorskim, około 7 km na południe od Żnina.

Zdjęcia wykonano w czerwcu 2015 roku.