Dolina Królów to część nekropolii tebańskiej, położona na terenie Teb Zachodnich będąca miejscem spoczynku królów Egiptu w okresie od XVIII do XX dynastii. Pierwszym faraonem, który nakazał budowę swojego grobowca w dolinie, był Totmes I, a ostatnim – Rames XI. Położone w Dolinie grobowce to wykute w skale kompleksy, składające się z ciągu licznych korytarzy i sal. Choć stosowano wiele środków ostrożności, dla odstraszenia intruzów już w czasach współczesnych faraonom wiele grobów zostało otwartych i ograbionych. Proceder ten trwał przez wieki.  Gdy słabła władza faraonów XX Dynastii , włamania do miejsc ich pochówku stały się powszechne. Zajmowali się tym głównie robotnicy, którzy wcześniej wznosili groby, lub mający ich pilnować nadzorcy. Z tego też powodu już w czasach panowania faraonów zdarzały się sytuacje przenoszenia mumii, mające na celu ich ochronę przed zbezczeszczeniem. Ukryte w jaskiniach pobliskich gór, zostały odnalezione dopiero pod koniec XIX wieku. Archeologom udało się odnaleźć tylko jeden niesplądrowany grobowiec – Tutanchamona.

W Dolinie Królów odkryto nie tylko miejsca pochówku, ale i niedokończone komory grobowe. Sama dolina to właściwie dwie doliny położone obok siebie: zachodnia jej część zwana po prostu Doliną Zachodnią lub Doliną Małp oraz część wschodnia, zwana Doliną Wschodnią. W sumie archeolodzy natrafili na 64 grobowce oraz 20 rozpoczętych i nieukończonych budowli. Pierwszy plan doliny sporządził w 1738 roku Richard Pococke, angielski duchowny i podróżnik. John Gardiner Wilkinson w 1827 roku zaproponował ponumerowanie grobowców. Nadano im numery od 1 do 21 rozpoczynając od wejścia do doliny i posuwając się w kierunku wschodnim. Pozostałe numery – od 22 do 64, nadawano systematycznie po odkryciu kolejnego grobowca (ostatni numer KV5 nadano grobowcowi odkrytemu w maju 1995 roku, miejsce spoczynku synów Ramzesa II. Jest to największy odkryty grobowiec, składający się z co najmniej 110 komór. Numery poprzedzone są literami lokalizującymi położenie grobowca w Dolinie Wschodniej lub Zachodniej.

Tylko kilka grobowców udostępniono zwiedzającym, by ochronić ściany przed dalszym zniszczeniem przez wilgoć. W większości przypadków długie, bogato zdobione korytarze prowadzą do krypty grobowej przez szereg komór i ślepych wrót. Korytarze pokryte są napisami i malowidłami pochodzącymi z literatury pogrzebowej i Księgi Umarłych. Dolina Królów pełniła funkcję królewskiej nekropoli z górą pięćset lat, w czasach XVIII, XIX i XX dynastii.

Z czasem gdy przybywało w niej grobowców, zaczęło w niej brakować miejsca dla nowych, wciąż powstających. Wejścia do grobowców z wcześniejszych królewskich pochówków z biegiem lat pokrywały warstwy rumoszu z budowy późniejszych oraz resztki fundamentów chat ich budowniczych. Jak się wydaje nie istniał żaden szczegółowy, a nawet pobieżny plan rozmieszczenia grobowców w Dolinie Królów i z biegiem lat ich położenie zostało zapomniane. W takich warunkach tylko szczęśliwy zbieg okoliczności mógł sprawić, że budowniczowie nowych grobowców nie wdzierali się często do już istniejących. Stało się tak jedynie w trzech przypadkach. W dwóch z nich pracę na tym etapie zakończono, zabudowując miejsce przekopu, by później w czasach innych władców dokończyć ich wykuwanie, a w trzecim zmieniono plan grobowca, kontynuując pracę.

  • Wjazd do doliny

  • Grobowiec Ramzesa VI

  • Grobowiec Ramzesa VI

Najbardziej znany grobowiec w Dolinie Królów to grobowiec Tutanchamona (wejście dodatkowo płatne). Grób KV62 został odkryty 26 listopada 1922 roku przez Howarda Cartera, który prowadził prace finansowane przez lorda Carnarvona. Po szesnastu latach odkrył to na co czekał. Było to sensacyjne odkrycie, bowiem po raz pierwszy udało się znaleźć grób z pełnym wyposażeniem.

Mumia króla spoczywała w sarkofagu wykonanym z kwarcytu w trzech mumiokształtnych trumnach: pierwsze dwie wykonane były ze złoconego drewna (druga dodatkowo zdobiona była szkliwem), trzecia została wykonana ze złota. Ozdobiono ją inkrustacjami z kamieni: turkusów, lapis lazuli i karneoli. Złota maska okrywająca mumię, inkrustowana elementami z masy szklanej, oddawała rysy młodego króla. Na czole umieszczono królewski ureusz – głowy kobry i sępa – symbol władzy królewskiej, mający zapewnić ochronę zmarłemu. Sztuczna broda z zagiętym końcem symbolizuje związek faraona z Ozyrysem (na wizerunkach żywych faraonów broda ma koniec ścięty prosto).

Budowa grobowca różni się od typowych grobowców królewskich. Biorąc pod uwagę młody wiek zmarłego króla wysnuto teorię, że jest to przebudowany w pośpiechu grobowiec dostojnika państwowego lub arcykapłana na miejsce spoczynku faraona. Do wnętrza grobowca prowadzi 16 stopni, za nimi ciągnie się długa pochylnia wchodząca do przedsionka, z którego można przejść do bocznej komory, zwanej Aneksem i komory grobowej. Komora grobowa łączy się jeszcze z pomieszczeniem nazwanym Skarbcem. Większość znalezionych przedmiotów, to wyroby rzemieślnicze i jubilerskie; meble, kaplice, rydwany, posągi, broń, biżuterię, naczynia i inne – zdaniem starożytnych Egipcjan – niezbędne przedmioty w życiu pozagrobowym. W grobowcu (w skarbcu) znaleziono też mumie maleńkich dzieci – dziewczynek, najprawdopodobniej zmarłych w niemowlęctwie córek faraona oraz miniaturową trumnę zawierającą pukiel włosów i inskrypcję z imieniem królowej Teje. Dzisiaj większość wyposażenia grobowca znajduje się w Muzeum Egipskim w Kairze. W grobowcu znajduje się mumia Tutanchamona. Dodać należy, że grobowiec był dwukrotnie okradany w starożytności. Po rabunkach sporo przedmiotów umieszczono pospiesznie w nieładzie w różnych miejscach.

  • Grobowiec Tutanchamona

  • Zejście do przedsionka

  • Zejście do komory grobowej

  • Komora grobowa

  • Dom Howarda Cartera

Grobowiec Ramzesa IV – KV2 – był znany w starożytności. Do komory grobowej, systemem schodów i ramp, prowadzi długi, prosty korytarz. Na ścianach korytarzy i ramp zachowały się w dobrym stanie polichromie. Pierwszy korytarz zdobiony jest scenami z Litanii Ra i portretami króla przed Re. Dalsza część dekoracji to sceny z Księgi Jaskiń i Księgi Umarłych. W komorze z sarkofagiem polichromie przedstawiają sceny z Księgi Bram i Księgi Amduat, na sklepieniu umieszczono obrazy z Księgi Nieba. W bocznych komorach przedstawiono wizerunki króla i całe wyposażenie grobowe. Sarkofag króla nosi ślady włamania. Mumia króla jeszcze w starożytności została przeniesiona do grobowca Amenhotepa II.

  • Wejście do grobowca Ramzesa IV

  • Korytarz

  • Sarkofag Ramzesa IV

  • Ślady włamania do sarkofagu

Grobowiec Ramzesa I – KV16 – odkryty w 1817 roku przez Giovanniego Belzoniego. Niewielki, ale bogato zdobiony malowidłami Księgi Bram. W komorze grobowej zachował się granitowy sarkofag.

  • Grobowiec Ramzesa I

  • Wejście do grobowca Ramzesa I

  • Sarkofag Ramzesa I

  • Sarkofag Ramzesa I

Grobowiec Ramzesa IX – KV6. Jest to jeden z nieukończonych grobowców. Mumię władcy przeniesiono do skrytki w Deir el-Bahari, odkrytej w 1881 roku. Obecnie mumia króla znajduje się w Muzeum Egipskim w Kairze.

Dolina Królów znajduje się na zachodnim brzegu Nilu, parę kilometrów na zachód od Luksoru.

Zdjęcia wykonano w listopadzie 2022 roku.

  • Wejście do grobowca Ramzesa IX