Nazwa Wrzeszcz pochodzi od dawniejszych nazw Wrest i Wrzost, które z kolei oznaczają wrzos (niegdyś na tych terenach istniał las z wrzosowiskiem). Z dokumentu księcia Świętopełka wystawionego w dniu św. Katarzyny 25 listopada 1263 roku wynika, że dawna nazwa brzmiała Vriezst. W XIII wieku osada była własnością kościoła św. Katarzyny. W 1345 roku Wrzeszcz został przejęty przez Zakon Krzyżacki. W 1404 roku wieś nazwano Langfuhr, i lokowano na prawie chełmińskim. Na początku XV wieku w osadzie Krzyżacy mieli swoje folwarki. Od XV do XVIII wieku była własnością patrycjuszowską. W 1772 roku Wrzeszcz został włączony do Królestwa Prus, a od 1807 roku wieś znalazła się w obrębie Wolnego Miasta Gdańska. W 1809 roku liczyła zaledwie 908 mieszkańców.17 marca 1814 roku Wrzeszcz został przyłączony do Gdańska. Do lat 70-tych XIX wieku Wrzeszcz miał charakter letniskowy (w 1837 roku  założono jeden z pierwszych w Europie miejskich parków (Park Jaśkowej Doliny), istniały tu także liczne dwory i podmiejskie posiadłości), bardziej intensywna zabudowa istniała przy głównym trakcie łączącym Gdańsk z Oliwą (Hauptstraße, obecna al. Grunwaldzka i dalej Pelonken, ul. Polanki). Działały tu pojedyncze folwarki i zakłady przemysłowe (cegielnia, gorzelnie, browary, piekarnia) oraz młyny, kuźnice i fabryki popiołu, wykorzystujące wody wrzeszczańskich potoków. W 1864 roku regularnie zaczął jeździć z Gdańska do Sopotu przez Wrzeszcz omnibus konny. W 1870 roku powstała linia kolejowa z dworcem Gdańsk Wrzeszcz, w 1873 roku zbudowano linię tramwaju konnego i otwarto browar w Kuźniczkach. W 1896 zbudowano linię tramwaju elektrycznego łączącego Wrzeszcz z Gdańskiem. Gwałtowny rozwój dzielnicy nastąpił na przełomie XIX i XX wieku. Od 1893 roku rozpoczęto doprowadzanie sieci wodno-kanalizacyjnej do wszystkich budynków. W okresie 1899–1914 częściowo zelektryfikowano dzielnicę prądem z miejskiej elektrowni na Ołowiance, w 1904 roku podłączono do sieci gazowej. W latach 1913–17 poprowadzono po nasypie linię kolejową i zbudowano wiadukty nad obecnymi al. Hallera, ul. Miszewskiego-Wyspiańskiego i Wajdeloty.  W 1904 roku założono Królewską Wyższą Szkołę Techniczną (Königliche Technische Hochschule zu Danzig), istniejącą do dziś jako Politechnika Gdańska, najstarsza w granicach współczesnej Polski. Od 1910 roku funkcjonowało tu pierwsze lotnisko.  We Wrzeszczu w 1927 roku urodził się i mieszkał (przy ul. Lelewela 13, ówczesnej Labesweg) niemiecki pisarz, laureat literackiej Nagrody Nobla Günter Grass.

W okresie międzywojennym we Wrzeszczu znajdowało się jedno z największych skupisk Polaków w Gdańsku, w tym polska dzielnica określana jako Polenof. Istniały polskie parafie katolickie (1925 – parafia św. Stanisława), działał polski klub sportowy KKS Gedania. 28 marca 1949 roku ustalono stosowaną wcześniej w języku polskim nazwę Wrzeszcz, jako urzędową polską nazwę dzielnicy.

Według statutu dzielnicy Wrzeszcza Dolnego granicę stanowią tory kolejowe od wiaduktu nad ulicą Uczniowską (stadion) do przystanków SKM Nowe Szkoty i Politechnika, następnie torami na północny zachód do ogródków działkowych za ul. Kościuszki, ulicą Hynka do Alei Rzeczpospolitej i dalej do ulicy Chrobrego. Ulicą Chrobrego (z tą ulicą) na północ, do skrzyżowania z Aleją Hallera, a następnie ogródkami działkowymi przy ul. Uczniowskiej do stadionu. Przez dzielnicę przepływają: Strzyża tworząc Staw Browarny oraz jej dopływ Studzienecki Potok.

Wrzeszcz Dolny dzieli się historycznie na:

– Kolonia – obszar we wschodniej części dzielnicy, graniczący z osiedlami administracyjnymi Letnica i Młyniska. Dawne osiedle pracownicze zbudowane na początku XX wieku.

– Kuźniczki – – zachodnia część dzielnicy położona nad linią kolejową do Gdyni, skupiona przy dawnym browarze. Dawniej biegła tędy nieistniejąca ulica Labesweg.

– Nowe Szkoty – obszar w południowo-wschodniej części dzielnicy, u styku granic z dzielnicą Wrzeszcz Górny i osiedlem Aniołki.

– Polenhof – nazwa z czasów Wolnego Miasta Gdańsk odnosząca się do obszaru pomiędzy ulicami: Chrobrego, Kościuszki i Al. Legionów. Był to kwartał zdominowany przez ludność polską.

Najciekawsze atrakcje turystyczne dzielnicy:

– Dom Güntera Grassa przy ul. Lelewela 13.

– Dwór Kuźniczki przy ul. Wajdeloty.

– Park Kuźniczki.

– Plac Wybickiego z fontanną i Ławeczką Güntera Grassa.

– Kościół św. Stanisława Biskupa Męczennika przebudowany w 1924 roku z dawnej ujeżdżalni koni w koszarach telegrafistów.

– Pomnik ks. Bronisława Komorowskiego przy Placu Komorowskiego.

– Cmentarz Ofiar Terroru Hitlerowskiego na Zaspie przy ul. Bolesława Chrobrego 88.

– Budynek dawnego szpitala położniczego przy ul. Klinicznej 1 (dawniej Schellmühler Weg 1A), zwanego ze względu na znajdującą się na dachu figurę bociana jako „bocianie gniazdo Gdańska”, powstał w latach 1910–12 z funduszy państwowych jako siedziba Prowincjonalnego Zakładu Kształcenia Położnych i Kliniki Chorób Kobiecych (Provinzial-Hebammenlehranstalt und Frauenklinik), z oddziałem położniczym na 124 łóżka dla kobiet i 114 miejscami dla noworodków oraz – w sąsiednim budynku – salami dydaktycznymi i internatem dla kandydatek na położne, szkolonych na kilkumiesięcznych kursach. Otwarty 17 października 1912; kiedy z dotychczasowej siedziby przy Sandgrube 41A (ul. Rogaczewskiego) przeniesiono personel zakładu z dyrektorem dr. Rudolfem Köstlinem. Od 2022 przebudowywany na Dom Seniora z mieszkaniami asystowanymi, oddziałem paliatywnym i Centrum Alzheimera.

– Budynek dawnej Poczty Gdańskiej Wrzeszcz-2 przy ul. Mickiewicza 5 z 1929 roku.

Wrzeszcz Dolny to północno-wschodnia część Wrzeszcza, położona w północno-środkowej części Gdańska. Zdjęcia wykonano w marcu 2024 roku.