Goleniów po raz pierwszy został wzmiankowany w źródłach pisanych w roku 1220, choć początki osady nad rzeką Iną sięgają X wieku. Była ona ważnym punktem handlowym na szlaku wodnym i lądowym. Obok niej znajdował się strażniczy gródek. W 1268 roku nastąpiła lokacja miasta na prawie magdeburskim przez księcia Barnima I. Nowo powstałe miasto uzyskało przywileje, takie jak możliwość żeglugi bez ograniczeń, samorząd, zwolnienia celne oraz obszary gruntów ornych i lasów rozciągających się aż do ujścia Odry. W 1314 roku Goleniów uzyskał lubeckie prawa miejskie, a dalszy rozwój handlu spowodował przyłączenie miasta do Hanzy w roku 1368. W czasie wczesnej obecności w Hanzie Goleniów prowadził liczne konflikty ze Szczecinem, który dążył do zmonopolizowania żeglugi na Odrze. Późne średniowiecze było okresem szybkiego rozwoju miasta. Bogacenie się jego mieszkańców na handlu i rzemiośle przyniosło wymierne skutki w postaci licznych budowli.

Zabytki sakralne i obronne, zachowane do dziś, powstały głównie w XIV i XV wieku. Miasto zostało otoczone murami miejskimi z kamienia i cegły. W murach znajdowało się wiele baszt oraz cztery bramy: Wolińska, Młyńska, Szczecińska i Stargardzka (zachowała się tylko pierwsza). W 1386 roku miasto uzyskało przywilej bicia własnej monety zwanej białym groszem goleniowskim. W XV wieku wybudowano również Dom Żeglarza oraz kościół farny pw. św. Katarzyny. Liczne konflikty ze Stargardem i Szczecinem nie przyniosły wielkich strat. Szczególnie zażarta była rywalizacja z dzisiejszą stolicą województwa. Spór został zażegnany dopiero w 1618 roku, kiedy oba miasta zawarły układ.

W roku 1529 miasto nawiedził niszczycielski pożar. Ludność była jeszcze czterokrotnie w ciągu dwóch stuleci dziesiątkowana w pożarach oraz epidemiach. W XVII wieku swoje piętno odcisnęła wojna trzydziestoletnia. Działania wojenne i rabunki załamały gospodarkę Goleniowa, upadła żegluga i rzemiosło. Pokój westfalski w 1648 roku przyznał miasto Szwecji, pod której władaniem znajdowało się do 1679, kiedy Szwedzi sprzedali Goleniów za 50 tys. talarów Brandenburgii. Cztery lata później ponownie wrócili tu Szwedzi, którzy wycofali się dopiero w 1720 na mocy traktatu sztokholmskiego, kończącego wojnę północną.

Okres pruski to odbudowa miasta. Obok dawnej osady Wyk powstały nowe przedmieścia, ratusz, spichlerze, szpitale, szkoła. W 1830 miasto zostało połączone ze Szczecinem drogą bitą, a w 1870 koleją. Duże części miasta zostały skanalizowane, wybudowano nowe budynki. Na przełomie XIX i XX wieku w mieście rozwinął się przemysł drzewny, co wiązało się z położeniem w Puszczy Goleniowskiej. W okresie II wojny światowej więzienie w Goleniowie było miejscem kaźni i pracy wielu niemieckich więźniów politycznych, polskich jeńców wojennych i robotników przymusowych. Został w nim zamęczony proboszcz rzymskokatolickiej parafii w Borzysławcu ksiądz Albert Hirsch, za publiczne głoszenie antypaństwowych i pomoc polskim robotnikom przymusowym. 7 marca 1945 roku, po trzech dniach walk, miasto zostało zdobyte przez oddziały armii sowieckiej.  W trakcie walk zniszczone zostały m.in. ratusz i szpital oraz duża część starówki i większość kościoła św. Katarzyny. Zniszczenia objęły obszar około 60–65% jego powierzchni. W pierwszym okresie po zakończeniu wojny miasto nosiło zaczerpniętą z przedwojennych map nazwę Gołonóg, używano także nazwy Golanowo. Obecną nazwę wprowadzono 7 maja 1946 roku. Cały obszar Starego Miasta Goleniowa wpisany jest do rejestru zabytków, a najważniejsze z nich to:

– Późnogotycki, kamienno-ceglany kościół św. Katarzyny, wzniesiony w XV wieku na fundamentach kościoła romańskiego. Jest to trójnawowa budowla z niższym prezbiterium nakryta dwuspadowymi dachami. Od zachodu wznosi się na planie kwadratu potężna wieża nakryta czterospadowym dachem namiotowym. Wewnątrz sklepienie krzyżowe wsparte jest na czterech ośmiobocznych filarach. W 1534 roku świątynię przejęli protestanci. Kościół wielokrotnie przebudowywano. W wyniku pożaru w 1686 roku uległ zniszczeniu średniowieczny wystrój świątyni oraz dokumenty dotyczące historii kościoła, co uniemożliwiło rekonstrukcję w czasie odbudowy, przez co zastosowano ówcześnie panujące trendy. Jedynym elementem architektonicznym zachowanym od czasów średniowiecza jest ostrołukowy portal w zachodniej elewacji wieży. W takiej formie kościół istniał do XVIII wieku. W latach 1865–67 wykonano niemal 100% neogotyckich detali architektonicznych (wejścia, okna, sklepienia, szczyty kaplic). W roku 1892 wykonano nowe neogotyckie zwieńczenia wieży w postaci czterech narożnych wieżyczek i trójkątnych szczycików. W takiej postaci świątynia przetrwała do 1945 roku, gdy została częściowo zburzona i spalona w wyniku działań wojennych. Po 12 latach kościół został odgruzowany i odbudowany. Obecny wystrój wnętrza świątyni jest odtworzeniem planów XIX-wiecznej regotyzacji. W prezbiterium znajduje się ołtarz w formie tryptyku z postaciami, wykonany przez artystę Stanisława Szulca. W latach 1962–64 prowadzono prace restauratorskie przy wieży, zaś wykończenie wnętrza ukończono w roku 1967. Przy wejściu głównym znajduje się zdjęty z wieży kościelnej dzwon. Kościół znajduje się w centrum miasta.

–  Brama Wolińska – wybudowana z kamienia i cegły w XV wieku, jako jedna z czterech bram strzegących miasta (nieistniejące – Brama Szczecińska, Brama Stargardzka, Brama Młyńska). Pierwotnie była to strażnica obronna z kamieni narzutowych (II połowa XIII wieku), w kolejnych stuleciach nadbudowana ceglaną wieżą. Brama jest budowlą pięciokondygnacyjną, o wysokości  26 m (ze sterczyną 29,85 m), natomiast otworu bramowego – 5,25 m, jego szerokość 4,85 m, a długość przejazdu – 10,5 m. Na jednej z wieżyczek będącej zakończeniem muru przy Bramie Wolińskiej widnieją dwa herby Goleniowa – historyczny (z rzeką, łodzią, drzewem i Gryfem) oraz obecny (z dwoma półksiężycami i czterema gwiazdami). Ściany szczytowe mają odmienne rozwiązania architektoniczne, zewnętrzna – obronną, wewnętrzna – estetyczną. Zachowana w niezmienionej formie od XV wieku. Brama została odrestaurowana w latach 1971-72 z przeznaczeniem na Muzeum Ziemi Goleniowskiej. Po ukończeniu prac stała się siedzibą obecnego Goleniowskiego Domu Kultury. W dawnym przejściu, po jego zabudowie w latach 2002-03, powstało Centrum Informacji Turystycznej. Brama znajduje się przy ul. Grunwaldzkiej, ok. 150 metrów na północ od kościoła św. Katarzyny.

–  Mury obronne – wzniesione z kamienia i cegły na przełomie XIV i XV wieku. Najpiękniejszy fragment znajduje się nad rzeką Iną. Tam znajduje również się cylindryczna Baszta Prochowa, wchodząca w skład murów obronnych. Baszta zbudowana z czerwonej cegły, została zwieńczona stożkowatym szczytem. Dawniej pełniła funkcje penitencjarne (inna nazwa Baszta Więzienna), a także prochowni.

– Ośmioboczna Baszta Mennicza, wchodząca w skład murów obronnych, w ich fragmencie rozciągającym się wzdłuż deptaka nad rzeką Iną. Dawniej znajdowała się tutaj mennica miejska. Obok baszty znajdują się wrota – furta wodna, będące dawniej przejściem z otoczonego murami miasta nad rzekę.

– Szachulcowy spichlerz nad Iną – zbudowany w XVIII wieku, trzykondygnacyjny, znajduje się na terenie dawnego portu rzecznego, W wieku XIV powstały tu dwa spichlerze. W połowie XVI wieku, w miejscu dwóch małych spichlerzy wybudowano jeden większy. W 1749 roku rozebrano go, a na fundamentach postawiono nowy, który przetrwał do naszych czasów.

Goleniów jest położony 25 km na północny-wschód od Szczecina, przy drodze nr S3 do Świnoujścia.

Zdjęcia wykonano w maju 2022 roku.