Katedra w Santiago de Compostela jest jedną z najważniejszych świątyń pielgrzymkowych świata. Świątynia jest hipotetycznym miejscem spoczynku św. Jakuba Większego jednego z dwunastu apostołów. Według legendy Jakub prowadził działalność misyjną wśród Celtów zamieszkujących Półwysep Iberyjski. W 44 roku zginął śmiercią męczeńską w Jerozolimie. Jego ciało zostało wkrótce przeniesione do Galicii. W dobie prześladowań chrześcijan zamieszkujących ten teren, w III wieku grób wraz ze szczątkami świętego został zapomniany.

W 813 roku szczątki apostoła zostały odnalezione dzięki, jak głosi tradycja, eremicie Pelayo, który podczas swoich poszukiwań w nocy widział deszcz gwiazd spadających na pobliskie wzgórze. Podzielił się swoją wizją z miejscowym biskupem Teodomirem z Iria, który zleciwszy zbadanie sprawy, odkrył kamienny grobowiec zawierający szczątki męczennika. Wybudowano w tym miejscu kościół, a nazwa Compostela (pochodzi z łacińskiego campus stellae – co oznacza pole gwiazd), przypomina cudowne wydarzenie związane z tym miejscem. Biskup Theodemir uznał to wydarzenie za cud i powiadomił króla Asturii Alfonsa II.

Król zlecił wznieść kaplicę na miejscu cudownego odnalezienia. Następnie świątynię powiększano w 829 i 899 roku w stylu wczesnoromańskim. Patronat nad ostatnią rozbudową objął król Leonu Alfons III Wielki. W 997 roku podczas ekspansji Maurów na półwyspie Iberyjskim Mohammed ibn-Abi Amir, dowódca wojsk Kalifatu Kordowy kazał zniszczyć kościół. Ozdobne wrota i dzwony przeniesiono do Wielkiego Meczetu w Kordowie. Kiedy Kordowę zdobyły w 1236 roku wojska króla Ferdynanda III Kastylijskiego, te same zdobycze przeniesiono do katedry w Toledo.

Budowa obecnej monumentalnej świątyni rozpoczęła się w 1075 roku za panowania Alfonsa VI Kastylijskiego i rządów biskupa Diego Pelaeza. Granitowa budowla powstawała w kilku fazach, a ostatni kamień został położony w 1122 roku. Uroczysta konsekracja katedry miała miejsce w 1128 roku. Status kościoła katedralnego kościół otrzymał w 1075 roku, natomiast w 1100 roku papież Urban II polecił założyć przy katedrze siedzibę arcybiskupa. W 1495 przy archikatedrze powstał uniwersytet. Świątynia była wielokrotnie przebudowywana w XVI – XVIII wieku.

Dwupoziomowy kościół jest trójnawową bazyliką z szerokim transeptem, oraz prezbiterium z półkolistą apsydą, które obiega ambit z wieńcem kaplic. Przy wejściu do katedry znajduje się ołtarz ze złotą muszlą, symbolem pielgrzymów i ich patrona Św. Jakuba. Liczne tłumy pielgrzymów stoją w kolejce aby pocałować muszlę, jako symboliczny znak hołdu patronowi.

Zachodnią fasadę znaną jako Fachada de la Plaza del Obradoiro flankują dwie średniowieczne wieże z XVIII wieku, wzniesione na planie kwadratu. Wieże mają wysokość 76 m. Wieżę północną (Torre de la Carraca) wieńczy figura ojca Św. Jakuba – Zebedeusza, a południową (Torre de las Campanas) figura Marii Salome – matki apostoła. Fasadę tę zaprojektował Fernando Casas y Novoa, zaś jej budowa miała miejsce w latach 1738-50. W architekturze fasady przeważają formy charakterystyczne dla późnego baroku. W części środkowej znajdują się liczne figury, m.in. Św. Jakuba Większego oraz jego uczniów Atanazjusza i Theodomira. Wszyscy trzej ukazani są jako pielgrzymi. Pomiędzy postaciami uczniów umieszczono herb miasta Santiago de Compostela – grób, powyżej gwiazda symbolizująca znalezienie relikwii św. Jakuba. Obecny kształt fasady jest wynikiem rozbudowy dawnej fasady romańskiej. Wejście główne do górnego kościoła poprzedza niewielki kwadratowy placyk (do którego prowadzą cztery  ciągi schodów), poniżej którego znajduje się kruchta kościoła dolnego (Igrexa Baixa). Portal tej kruchty zdobią figury królów Izraela Dawida i Salomona. Reprezentacyjne schody wzbogacone są bogatą dekoracją, m.in. kilkoma żelaznymi bramkami. Ponadto tę fasadę poprzedzają barokowe prostokątne aneksy przylegające do obu wież.

Od strony południowej obok fasady znajduje się wejście do późnogotyckich krużganków otaczających jeden z największych wirydarzy. Krużganki wzniesiono w 1533 roku, ich budowę zlecił Fonseca, późniejszy arcybiskup Toledo.

Natomiast od strony północnej znajduje się wejście do barokowego pałacu Gelmirez, powstałego na miejscu dawnej XII-wiecznej budowli. Monumentalna, czteroosiowa fasada północna katedry mieści wejście, stanowiące metę Drogi Świętego Jakuba. Wejście to zdobi tzw. Portal Rajski (Puerta de la Francigena), przez które wchodzi się do ramienia transeptu zwanego Praza da Immaculada. Portal ten wzniósł w 1122 roku Bernard, będący także ówczesnym skarbnikiem świątyni. Niestety to wejście zostało zniszczone w XVII wieku. Elewacja w obecnym kształcie jest barokowa. Zdobią ją XVIII-wieczne figury św. Jakuba oraz Alfonsa III Wielkiego (866-910) i Ordona II z Leonu (873-924).

Wschodnia fasada stoi przy Praza da Quintana. Została zaprojektowana przez Fernandeza Lechuga i wzniesiona w 1611 roku. Od tej strony do wnętrza prowadzą dwa portale z dwoma reprezentacyjnymi wejściami, znanymi jako Święte Wrota i Wrota Królewskie. Znaczenie ich podyktowane jest funkcją – Święte Wrota otwiera się podczas Roku Jubileuszowego od 25 lutego w Dzień Św. Jakuba, zamyka się je w najbliższą niedzielę. Po przekroczeniu tych Wrót wchodzi się do środka katedry przez kolejne mniejsze wejście Bramą Św. Pelayo (odkrywca porzuconego grobu Św. Jakuba). Tradycja otwierania Świętych Wrót sięga XII wieku. To uprzywilejowanie zagwarantował w 1119 roku papież Kalikst II, a zatwierdził w swojej bulli zwanej „Regis Aeterni” papież Aleksander III. W bulli tej wydanej w 1179 roku papież nadał miastu Santiago de Compostela status świętego miasta (obok Rzymu i Jerozolimy). Drugie wrota zwane Królewskimi jak nazwa wskazuje były zastrzeżone tylko dla monarchów. Fasada ozdobiona jest wykonanymi przez Mastera Mateo figurami przedstawiającymi proroków i patriarchów. Powyżej portalu figury Św. Jakuba i jego dwóch uczniów.

Fasada południowa katedry stoi przy placu Praza das Praterias który dawniej był miejscem handlu srebrem. Plac ten znajduje się pomiędzy katedrą a budynkami monasterium kanonickiego. Ponadto przy tym placu znajdują się budynek pałacu Rajoy pełniący funkcję miejskiego ratusza. Przy tym placu wznoszą się dwie wieże; barokowa Wieża Zegarowa (Torre del Reloj) wzniesiona przez Domindo de Andrade, w XVII wieku oraz Wieża Skarbca. Południowa elewacja tzw. Puerta de las Platerias – Portal Złotników jest cennym przykładem architektury i rzeźby romańskiej. Znajdujące się w niej portale prowadzą do południowego ramienia transeptu katedry. Portal o dwóch półkolistych arkadach powstał w latach 1112-17. Jest to dzieło artystów przybyłych z Francji oraz z miejscowości Jaca. Dwa tympanony portali zawierają płaskorzeźbione przedstawienia figuralne. Na lewym znajduje się sceny: Kuszenia Chrystusa na pustyni oraz Jawnogrzesznicę, która ukazana jest jako półnaga kobieta trzymająca w dłoniach czaszkę. Postać ta prawdopodobnie jest symbolicznym wyobrażeniem herezji, odmienną wobec postawy Kościoła myśl którą szerzyli Katarowie. Prawy tympanon zawiera sceny pasyjne – Biczowanie, Koronowanie Cierniem oraz Uzdrowienie ślepca i Pokłon Trzech Króli. Powyżej portali na ścianach westybulu znajdują się kolejne płaskorzeźby tworzące wątki biblijne: Król Dawid grający na lutni, Stworzenie Adama zestawione z Chrystusem błogosławiącym Dawida oraz Wygnanie z Raju. Figury te umieszczone są wtórnie, większość z nich pochodzi z dawnych portali północnych datowanych na ostatnią dekadę XI wieku. Na fryzie znajduje się scena Przemienienia Pańskiego oraz postać Abrahama i czterej aniołowie grający na trąbach.

Wnętrze świątyni niemal w całości zachowało swoją pierwotną romańską architekturę. Nakryte jest w całości sklepieniem  kolebkowym. Poszczególne przęsła zostały wyeksponowane za pomocą gurtów. W przeciwieństwie do bogato dekorowanych elewacji zewnętrznych wnętrze charakteryzuje się oszczędnością, monumentalizmem, przestrzennością i wielkością. Nawa główna katedry ma długość 97 m., wysokość wnętrza nawy głównej wynosi 22 m. Od strony zachodniej znajduje się narteks z reprezentacyjnym wejściem wiodącym do wnętrza znanym jako Portico de la Gloria – Portal Chwały. Składa się on z trzech portali prowadzących do wnętrza, jego proporcje w pełni są dostosowane do szerokości naw. Jest cennym przykładem  rzeźby romańskiej XII wieku. Autorem rzeźb wykonanych w latach 1168-88, zdobiących portal był Mistrz Mateo, zaś zleceniodawcą był król Leonu Ferdynand II. W portalu środkowym ze sceną Sądu Ostatecznego została silnie wyeksponowana sfera niebiańska, którą tworzy tympanon, archiwolta oraz górne partie ościeży. W polu tympanonu Chrystus na majestacie jako Odkupiciel (ukazujący rany po śmierci krzyżowej) otoczony wizerunkami Czterech Ewangelistów. W bocznych partiach ukazane są wizerunki aniołów z Arma Christi w rękach. Na archiwoltach zostały ukazane wizerunki 24 Starców Apokalipsy strojących instrumenty muzyczne. Przy ościeżach usytuowane są monumentalne posągi apostołów oraz proroków starotestamentowych. Figury te stoją na kolumnach. Posąg świętego Jakuba Większego zdobi trumeau. Patron świątyni w prawej ręce dzierży rozwinięty zwój z łacińską inskrypcją Misit me Dominus (Pan mnie tu posłał), podpiera się laskę pielgrzyma, którą trzyma w lewej ręce. Trzon kolumny na której stoi święty zdobią reliefy z przedstawieniem Drzewa Jessego na kapitelu zaś ukazano Trójcę Świętą. Sfera piekła została zawarta w dolnej części portalu, ilustrują ją  płaskorzeźbione demony. Dysproporcja pomiędzy sferą niebiańską i piekielną odpowiada ideowej treści którą jest zwycięstwo Zbawienia nad grzechem. Boczne portale odnoszą się do społeczeństw będących poza nawiasem Kościoła: Żydów (lewy portal) i niewierzących (prawy portal). Stąd w pierwszym z nich ukazano wizerunki najważniejszych postaci ze Starego Testamentu. Treść prawego portalu rozwija temat Sądu Ostatecznego zawarty w części środkowej. Zgodnie z formułą ikonograficzną przedstawienia figuralne podzielono na trzy zasadnicze części: niebo, czyściec i piekło. Na kluczu portalu przedstawienia Jezusa i św. Michała Archanioła. 

Wewnątrz kopuły na skrzyżowaniu naw i nad stołem ołtarzowym gdzie odbywa się liturgia Eucharystii wisi Botafumeiro – wielki trybularz okadzający całe wnętrze kościoła podczas najważniejszych nabożeństw. Galicyjska nazwa Botafumeiro oznacza „wydzielający dym”, tzn. kadzielnicę. Zachowane przekazy źródłowe wzmiankują kadzielnicę już w 1300 roku, choć według tradycji wspominają o tym utensilium w XI w. Zachowany do dnia dzisiejszego mechanizm do rozkołysania trybularza pochodzi z 1604 roku. Obecną, monumentalną kadzielnicę wykonał złotnik Jose Losada w 1851 roku. Dzieło wykonane zostało z mosiądzu i brązu zaś jego powierzchnia jest posrebrzana. Kadzielnica waży 80 kg i ma 1,60 m wysokości. Ozdobiona jest bogatą dekoracją ornamentalną. Zgodnie z tradycją zapach kadzidła wydalany z Botafumeiro miał także właściwości lecznicze – w celach profilaktycznych pielgrzymi wdychali dym z nadzieją zapobieżenia różnym chorobom. Przede wszystkim jednak kadzielnica pełni funkcję stricte liturgiczną; jej wielkość umożliwia okadzenie całego wnętrza katedry.

Zdjęcia wykonano w październiku 2011 roku.