Toledo, to miasto w środkowej Hiszpanii (ok. 70 km na południe od Madrytu), liczące ponad 60 tys. mieszkańców. Miasto jest stolicą wspólnoty autonomicznej Kastylia-La Mancha i prowincji Toledo. Sceneria miasta zapiera dech w piersiach każdego turysty, gdyż jest ono położone na skalistym wzniesieniu, które opływa z trzech stron rzeka Tag. Za rzeką okolica jest niemal pustynna. Dosłownie każdy wolny skrawek wzniesienia został zabudowany; kościoły, synagogi, meczety i kamieniczki sprawiają wrażenie jakby budowano je niemalże jedne na drugich – oddzielają je jedynie wąskie, brukowane uliczki.

Pierwsza osada w tym obronnym miejscu została założona przez Iberów. W 192 roku p.n.e. zdobyta przez Rzymian, nazwana Toletum, była centrum administracyjnym i handlowym prowincji Hispania Tarraconensis. Od V wieku miasto znajduje się pod panowaniem Wizygotów, a od rządów Liuvigilda (Leovigilda) w VI wieku stało się stolicą ich państwa i centrum religijnym (arcybiskup Toledo jest prymasem Hiszpanii).

W latach 711–1085, miastem władają Maurowie. Toledo było wielkim ośrodkiem rzemiosła, szczególnie produkcji broni i jedwabiu, jednakże pozostawało w cieniu Kordowy i Sewilli. W czasach kalifatu kordobańskiego przeżywało swój „złoty wiek”, odznaczający się koegzystencją muzułmanów, Żydów i chrześcijan. W latach 1036–85, po rozpadzie kalifatu kordobańskiego miasto zostało stolicą jednego z najbogatszych państw muzułmańskich Al-Andalus. 

W 1085 roku Toledo zostało zdobyte przez króla Alfonsa VI, który uczynił je stolicą Kastylii. W 1492 roku z miasta wygnano wszystkich Żydów. Od 1561 roku, po przeniesieniu stolicy do Madrytu, następuje powolna utrata znaczenia gospodarczego i politycznego. W czasie wojny domowej od lipca do września 1936 roku w Alkazarze bronili się zwolennicy generała Franco przed siłami republikańskimi, później miasto zostało opanowane przez frankistów.

Do miasta można wejść przez jedną z siedmiu bram: Puente de Alcantara; gotycką – Puente de San Martin; Puerta del Sol – zbudowaną w stylu mudejarskim; Puerta Vieja de Bisagra; Puerta Nuvea de Bisagra; Puerta del Cambrón oraz Puerta de Valmardón. W obrębie murów miejskich znajdują się główne atrakcje turystyczne i widokowe Toledo. W samym centrum miasta znajduje się Plaza de Zocodóver, którego nazwa pochodzi od arabskiego souk – targowisko.

Nad placem i całym Toledo dominuje ogromny Alkazar. Niewiele pozostało z pierwotnej XIII – wiecznej budowli, zniszczonej w znacznym stopniu podczas wojny domowej, kiedy to oblężone oddziały faszystowskie broniły się tu przed bombardowaniem republikanów. Po wojnie, pod rządami Franco, budowla została odbudowana i w świadomości społecznej funkcjonowała jako pomnik ruchu nacjonalistycznego. Wciąż są tu zdjęcia i inne pamiątki związane z obrońcami alkazaru. Z budynku rozciąga się piękny widok na miasto i okolice.

Na zachód od Alkazaru, z centrum miasta wyrasta imponująca katedra, z pięcioma nawami, delikatnymi witrażami i nie kończącą się manifestacją bogactwa, zbudowana w latach 1227-1493 na miejscu pierwszej katedry, zamienionej w czasach władzy Maurów na meczet. Jest to po katedrze w Burgos, najbardziej znacząca budowla gotycka w Hiszpanii.

Z kościoła można przejść do starej dzielnicy żydowskiej, Juderia, oraz dalej do Casa del Greco – domu, w którym prawdopodobnie artysta spędził większość swego życia. Można tu zobaczyć sporo malowideł, w tym Widok Toledo i wiele portretów hagiograficznych. Tuż obok domu el Greco znajduje się Sinagoga del Transito, jest to w zasadzie zwykły dziedziniec z galeriami, natomiast na uwagę zasługuje wyjątkowo piękna dekoracja ścian i okien. Obecnie mieści się tu Museo Sefardi ze zbiorami dotyczącymi dziejów kultury żydowskiej w Hiszpanii, ukazującymi jej odrębność. Idąc dalej tą samą ulicą można zwiedzić Sinagoga de Santa Maria la Blanca. Kiedyś była to główna synagoga miejska, później jednak została przekształcona w kościół, w dzisiejszej formie z wyglądu przypomina meczet.

Inne zabytki Toledo to: 

– Castillo de San Servando, średniowieczny zamek nad brzegiem Tagu.

Kościoły:

– San Tome  z XIV wieku, dawny meczet w stylu mudejar, znany z obrazu El Greco Pogrzeb hrabiego Orgaza;

– San Juan de los Reyes z XV/XVI wieku, zbudowany w stylu izabelińskim początkowo miał zostać miejscem pochówku Królów Katolickich, zamiar zmieniono po zdobyciu Grenady;

– San Roman z XII w., obecnie muzeum ze zbiorami z czasów Wizygotów;

– Santo Cristo de la Luz z X/XII wieku przebudowany z meczetu, w stylu mudejar;

– Santiago del Arrabal z XII wieku, w stylu mudejar;

– klasztor del Cristo de la Vega z XI wieku w stylu mudejar;

– Santa Maria la Blanca z XII wieku, przekształcona z synagogi na kościół w XV wieku, z pięknymi wnętrzami w stylu mudejar; podobno najstarszy istniejący budynek synagogi w Europie;

– Synagoga El Transito z 1356 roku, mieści muzeum Żydów sefardyjskich;

– meczet Tornerías Mosque z XI wieku.

Oraz :

– Pałace, m.in. Palacio de Fuensalida z XV wieku; pałac arcybiskupi z XVI/XVII wieku;  Galiana Palace z XIII wieku w stylu mudejar;

– Ratusz z XVII w.;

– Hospital de Tavera – Museum Duque de Lerma z XVI wieku w stylu renesansowym:

– Ruiny budowli rzymskich i średniowiecznych, m.in. bramy: Puerta Vieja de Bisagra z XI wieku, Puerta Nuevade de Bisagra z XVI wieku, Puerta del Sol z XIV wieku, w stylu mudejar, Puerta del Cambron – muzułmańska z XVI wieku;

– Mosty , m.in. Puente de Alcantara z IX wieku;

Muzea:

– Museo-Hospital de Santa Cruz, w dawnym renesansowym szpitalu z XVI wieku. Druga pod względem ważności (po Prado w Madrycie) galeria malarstwa hiszpańskiego;

– Muzeum Archeologiczne, ze znaleziskami z czasów rzymskich i wizygockich.  

Zdjęcia wykonano w październiku 2011 roku.