Cmentarz na Rossie w Wilnie (w dzielnicy Rossa) został założony w 1769 roku, a w 1801 roku oficjalnie zalegalizowany przez magistrat wileński. Inicjatorem założenia cmentarza był burmistrz wileński Bazyli Miller, w ramach ówczesnej kampanii wyprowadzania z przyczyn sanitarnych miejsc pochówku poza miasto. Prawdopodobnie miejsce to już wcześniej wykorzystywano jako cmentarzysko.

Cmentarz na Rossie jest jedną z czterech polskich nekropolii narodowych (obok warszawskich Powązek, krakowskiego cmentarza Rakowickiego i lwowskiego Łyczakowa), a przy tym bezcenny zabytek architektoniczno – parkowy. Nagrobki Rossy stanowią wyjątkową kolekcję sztuki sepulkralnej o randze europejskiej. W skład zespołu wchodzi Stara Rossa z 1769 , Nowa Rossa z 1847, Cmentarz Wojskowy z 1920 oraz mauzoleum Matka i Serce Syna z 1936 roku. Na cmentarzach spoczywają polscy żołnierze polegli w bojach 1919, 1920, 1939 i 1944 roku, a także znane postacie polskiej, białoruskiej i litewskiej historii.

W okresie powojennym bezcenna pamiątka padła ofiarą barbarzyńskich zabiegów władz radzieckich – od plądrowania grobów przez chuliganów, na których działania przymykano oczy po zniszczenie w 1952 roku wspaniałych, rozległych kolumbariów z przełomu XVIII i XIX wieku. Umyślnie wycinano stare drzewa tak, by padały na zabytkowe nagrobki. Wielokrotnie pojawiały się też pomysły budowy drogi szybkiego ruchu przez środek cmentarza (poprzez rozbudowę ulicy Listopadowej). W 1967 roku został zamknięty, jako miejsce pochówków, a w 1969 roku wpisany do rejestru zabytków. Mimo przyznania statusu zabytku, porządkowaniem zajęto się dopiero w 1988 roku Cmentarz ma łączną powierzchnię 10,8 ha.

Jeżeli wchodzi się na Starą Rossę od strony ulicy Rossa, przed wejściem znajduje się urządzony w latach 1935–36 cmentarz wojskowy z grobowcem kryjącym serce marszałka Piłsudskiego i szczątki jego matki, Marii z Billewiczów. Uroczysty pogrzeb serca Piłsudskiego odbył się 12 V 1936 roku, a towarzyszył mu pochówek matki, zmarłej w 1884 roku i pochowanej do tego czasu w Sugintach, na ówczesnej Litwie Kowieńskiej. Wielką płytę kamienną, sprowadzoną z kamieniołomów wołyńskich, zdobi napis “Matka i Serce Syna” oraz dwa cytaty z ulubionego poety Marszałka – Słowackiego. Monument przetrwał w stanie nienaruszonym cały okres ZSRR. Grób otaczają nagrobki żołnierzy polskich poległych podczas walk w 1919 i 1920 roku (m.in. z armii Żeligowskiego), a także późniejsze mogiły – ofiar września 1939 roku i poległych w AK-owskiej operacji „Ostra Brama” w 1944 roku. Miejsce to jest obowiązkowym celem wszystkim polskich wycieczek przybywających do Wilna. 

Nekropolia znajduje się w dzielnicy Rossa (lit.Rassu), przy ul. Rossa.

Zdjęcia wykonano w kwietniu 2010 roku.