Młynary zostały założone przez Krzyżaków w 1327 roku, na miejscu osady pruskiej. W 1329 roku osada uzyskała prawa miejskie. Było to miasteczko obwiedzione murami miejskimi z cegły z dwoma bramami: Górną i Dolną. W skład zabudowy wchodził murowany zamek i obronny kościół (do XVI wieku wszystkie nabożeństwa odbywały się w języku polskim). Od początku znaczą część mieszczan stanowili Polacy, w akcie ponowienia znalazły się zapisy dotyczące sposobu rozstrzygania sporów pomiędzy ludnością polską i pozostałą. Miasto nigdy nie doświadczyło prężnego rozwoju. Pełniło rolę lokalnego ośrodka handlu i usług. W 1454 roku Młynary opowiedziały się po stronie Związku Pruskiego, na prośbę którego król Kazimierz Jagiellończyk ogłosił wcielenie regionu do Królestwa Polskiego. Po wybuchu wojny trzynastoletniej zostało zdobyte przez Krzyżaków w 1455 roku. W ramach zemsty Krzyżacy utopili burmistrza miasta, jednakże jeszcze w tym samym roku miasto odbiły siły propolskie. W roku 1547 zabudowa miejska została zniszczona przez pożar. Odbudowa trwała do 1553 roku. W 1625 roku wskutek epidemii dżumy zmarło ok. 10% populacji miasta. Po I rozbiorze Polski miasto znalazło się w granicach Prus. W latach 1856–57 wzniesiono nowy kościół katolicki pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, a w 1864 zainstalowano oświetlenie uliczne. W 1945 roku miasto wróciło do Polski. W 1945 roku miasto zostało zniszczone w 80% w wyniku czego utraciło prawa miejskie, które odzyskało w 1984 roku. Najważniejsze zabytki miasta to:

– Gotycki kościół pw św. Piotra i Pawła. Świątynia prawdopodobnie powstała równocześnie z założeniem miasta około 1327 roku. Z 1329 roku pochodzą już informacje o miejscowym plebanie. Budowla ta została zniszczona w wyniku pożaru, który miał miejsce w 1547 roku. Jej odbudowę, do której wykorzystano cegły z rozbieranych murów obronnych, przeprowadzono w latach 1547-53. Zrekonstruowano wówczas tylko dwie, z trzech wcześniej istniejących, naw. W latach 1567-70 dobudowana została potężna wieża kościelna, którą podwyższono w roku 1595. W 1738 roku przeprowadzono kolejną przebudowę. Zburzono wówczas zakrystię, znajdującą się między filarami w nawie bocznej przy ołtarzu i zbudowano nową w miejscu dotychczasowego prezbiterium. Zlikwidowano też chór znajdujący się po stronie południowej i w to miejsce, w nawie bocznej od strony północnej zbudowano dwupiętrową emporę. Z tego czasu pochodzi też obecny kształt okien. W 1875 roku został rozebrany dotychczasowy sufit gipsowy. W jego miejsce mistrz ciesielski Ehlert wykonał nowy sufit z drewna, zachowany do dnia dzisiejszego. W latach 1898-99 gruntownemu remontowi poddana została wieża kościelna, a w 1927 roku wykonano remont i przebudowę organów (ponownemu remontowi podawano je w latach 1955-1956, 1991-1992 i 2007). Od czasów reformacji do 1945 roku kościół znajdował się w posiadaniu wspólnoty ewangelickiej. Po drugiej wojnie światowej przejęli go katolicy, którzy zmienili wezwanie na św. Piotra i Pawła. W 1956 roku rozebrano piętrowe empory, a w 1966 roku kościół otrzymał nowe elewacje. W przedsionku od strony północnej została wówczas urządzona kaplica Matki Bożej Częstochowskiej. W dotychczasowej zakrystii urządzono salę katechetyczną. Nową zakrystię zbudowano w nawie bocznej przy głównym ołtarzu w miejscu, w którym się znajdowała do 1738 roku. Dwunawowy, orientowany, kościół gotycki został zbudowany z cegły i otynkowany (z wyjątkiem wieży). Wzniesiono go na rzucie prostokąta o wymiarach: 32,31 m x 17,6 m. W południowo-zachodni narożnik korpusu została wbudowana masywna, kwadratowa wieża (wysokość 30 m), z oknami ostrołukowymi. Korpus nawowy oraz kruchy nakryte zostały dachem siodłowym, wieża namiotowym, zakrystia pulpitowym. Wewnątrz nawa główna jest wyższa i szersza od bocznej. Oddzielają je ostrołukowe arkady, wsparte na ośmiokątnych filarach. W ścianie południowej znajdują się okna ostrołukowe, w północnej – prostokątne. W nawie zastosowano strop płaski, pomalowany do 1875 roku w motywy biblijne. Wśród najstarszych zabytków tej świątyni wymienić należy: – ołtarz główny, wykonany w latach 1693-1694 przez rzeźbiarza Izaaca Rigę z Królewca; – ambonę wykonaną w 1654 roku przez snycerza elbląskiego, Hannsa Ohlmanna; – organy, zbudowane w pracowni organmistrza z Królewca, Adama Gottlieba Caspariniego w 1742 roku. Wraz z prospektem zostały one pomalowane i pozłocone w 1756 roku przez Johana Turka z Ostródy.

– Kościół katolicki pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny został zbudowany w latach 1856-57. Jest to świątynia orientowana, murowana, wzniesiona z cegły, na rzucie prostokąta, posiadająca wydzielone zamknięte trójkątnie prezbiterium. Kościół nakryty jest dachem dwuspadowymj. Salowe wnętrze jest nakryte płaskim stropem. Do wyposażenia świątyni należy ołtarz przedstawiający Matkę Bożą, który został podarowany mieszkańcom Młynar przez papieża Piusa IX.

– Układ urbanistyczny zabudowy Starego Miasta.

– Nieistniejący zamek krzyżacki (osobny artykuł).

Młynary są położone 20 km na wschód od Elbląga, nad rzeką Baudą, przy drodze nr 509 do Ornety.

Zdjęcia wykonano w czerwcu 2021 roku.