W miejscu, gdzie dziś leży księstwo Monako (Monaco) w starożytności istniał port, najpierw fenicki, a później prawdopodobnie od VI wieku p.n.e, grecki Monoikos. Po zwycięskich wojnach Juliusza Cezara terytorium przeszło w ręce rzymskie, jako część jednej z prowincji galijskich, i pozostało pod panowaniem Rzymian do roku 476. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego miasto – w wyniku najazdów Saracenów i różnych plemion barbarzyńskich – zostało zniszczone i opuszczone. W X i XI wieku teren został ponownie zasiedlony, tym razem przez Ligurów. W końcu XII wieku cesarz Henryk VI przekazał niewielki fragment dzisiejszego terytorium Monako w ręce władców Genui. Fulco de Castello, członek stronnictwa gibelinów, rozpoczął budowę zamku na Skale Monakijskiej (fr. Rocher de Monaco) 10 czerwca 1215, w ten sposób zakładając dzisiejsze Monako.

8 stycznia 1297 roku do twierdzy podstępem przedostał się, przebrany za franciszkanina, wraz z grupą „współbraci”, Francesco Grimaldi, (wywodzący się zresztą także z jednego ze szlacheckich rodów Genui, lecz pozostający z ówczesnymi władzami Genui w konflikcie), by po zamordowaniu załogi opanować twierdzę. Wydarzenie to uchodzi za początek trwającego do dziś panowania rodziny Grimaldich w Monako. Przez dwa stulecia historia Monako składała się z serii wojen z Genuą, próbującą odzyskać kontrolę nad swoimi byłymi posiadłościami. Z tej przyczyny Grimaldi sprzymierzali się z Francją, która chętnie korzystała z ich zdolności żeglarskich, później także Sabaudią. Francja uznała Monako za niezależne terytorium w 1489 roku, zaś Genua podjęła w 1509 roku ostatnią, nieudaną próbę zajęcia go. Monako do 1641 było pod protektoratem Królestwa Hiszpanii. W tym czasie Honoriusz II Grimaldi uzyskał tytuł książęcy, uznany przez Hiszpanię w 1633 roku. W 1793 roku rewolucyjna Francja zajęła księstwo, zmieniając nazwę miasta na „Fort Herkulesa” (fr. Fort d’Hercule). W wyniku ustaleń kongresu wiedeńskiego Grimaldi odzyskali swoje terytorium, które stało się protektoratem Królestwa Sardynii. W istocie rzeczy o pełnej suwerenności księstwa Monako można mówić dopiero od roku 1861 (traktat z Francją, od której w tym momencie Monako było zależne), aczkolwiek równocześnie Monako utraciło na rzecz Francji Roquebrune i Mentonę, wcześniej zaliczane do monakijskiego państwa, a ponadto Francja zachowywała decydujący wpływ na politykę zagraniczną księstwa, mając prawo do zatwierdzania podpisywanych przez Monako umów międzynarodowych. Późniejsze umowy ograniczyły wpływ Francji na politykę zagraniczną księstwa. Od 1993 roku Monako jest pełnoprawnym członkiem ONZ, pozostaje jednak z Francją w unii monetarnej i celnej, Francja też odpowiada za obronę monakijskiej niepodległości.

Współczesne Monako kojarzone jest najczęściej ze słynnym kasynem w dzielnicy Monte Carlo, cumującymi w porcie luksusowymi jachtami i rozgrywanym corocznie w maju wyścigiem samochodowym Grand Prix Monako Formuły 1, oraz rajdem samochodowym Monte Carlo. Oficjalna nazwa państwa Monako brzmi „Księstwo Monako” („Principauté de Monaco”). Do roku 1910 władza panujących w Monako była władzą absolutną; w 1911 przyjęta została pierwsza konstytucja państwa, która nałożyła pewne ograniczenia na władzę księcia. Później panujący w Monako jeszcze parokrotnie próbowali pod różnymi pretekstami konstytucję państwa zawiesić, jednak na dłuższą metę bezskutecznie, w czym istotną rolę odegrały szczególne relacje łączące Monako z Francją. W 1962 roku przyjęta została nowa konstytucja, ograniczająca wpływ Francji na politykę zagraniczną Monako, a zarazem bardziej liberalna od wcześniej obowiązującej, w szczególności zwiększająca kompetencje jednoizbowego parlamentu (Conseil National), składającego się z 24 członków wybieranych na 5-letnie kadencje i mogącego działać niezależnie od księcia (aczkolwiek książę zachowuje prawo do rozwiązania parlamentu, pod warunkiem, że w ciągu 3 miesięcy zorganizowane zostaną następne wybory). Panującym obecnie władcą Monako jest książę Albert II, syn Rainiera III (który rządził państwem 56 lat, od 1949 do 2005 roku) i księżnej Grace, wcześniej amerykańskiej aktorki filmowej znanej pod nazwiskiem Grace Kelly, z którą Rainier III ożenił się w 1956 roku. Warto też wiedzieć, że choć obecnie panujący w Monako książę Albert II jest potomkiem pierwszego władcy Monako z rodu Grimaldich, to jednak, wbrew niektórym źródłom, nie jest potomkiem „podstępnego” Francesca, bo ten, choć żonaty, nie miał dzieci, lecz jego kuzyna, Rainiera I (podówczas seniora Cagnes), który po zdobyciu genueńskiej twierdzy został pierwszym seniorem Monako, a także, że męska linia rodu Grimaldich wygasła już w pierwszej połowie XVIII wieku – później władza była dziedziczona w linii żeńskiej, choć kolejni panujący w Monako zachowali nazwisko Grimaldi.

Historia Monako jako jednego z najbogatszych państw Europy sięga zaledwie połowy XIX wieku, gdy księżna Maria Karolina, małżonka Florestana I, panującego w Monako w trudnych latach 1841-56, wpadła na pomysł, by dla ratowania dramatycznie podupadających finansów księstwa otworzyć kasyno. Pierwsze kasyno w Monako otwarto w 1856 roku w niewielkim budynku zwanym Villa Bellevue w dzielnicy La Condamine; później kilkakrotnie przenoszono siedzibę kasyna, by ostatecznie wybrać rejon na północ od głównego portu Monako, gdzie były wówczas nieużytki nadmorskie, i gdzie później, od strony morza w kierunku wzgórz, zaczęła się rozrastać dzielnica nazwana Monte Carlo (na cześć księcia Karola III, syna Florestana I i Marii Karoliny). Biznes nie od razu był sukcesem, ale już w 1859 roku zaczął przynosić zyski, a od 1863 roku, gdy zarządzaniem kasynem zgodził się zająć François Blanc nastąpiło tak gwałtowne przyspieszenie, że już w 1870 roku książę mógł zwolnić poddanych z podatków, a kasyno stało się jedną z głównych atrakcji przyciągających do Monako – spełniającego poza tym wszelkie inne warunki sprzyjające rozwojowi turystyki, takie jak piękne położenie i łagodny klimat – gości z wielkiego świata, poczynając od przedstawicieli wielkiej francuskiej, angielskiej (regularnie bywał podobno w kasynie król Edward VII) czy rosyjskiej arystokracji.

– Le Casino de Monte-Carlo (osobny artykuł).

Główna, północno-zachodnia fasada kasyna wychodzi na stosunkowo niewielki Place du Casino. Od południowego zachodu zamyka plac budynek jednego z najbardziej prestiżowych (i jednego z najdroższych) hoteli w Monako, Hôtel de Paris Monte-Carlo, otwartego w 1863 roku.

Monako jest drugim (po Watykanie) najmniejszym pod względem powierzchni niezależnym państwem na świecie (niecałe 2 km², z czego część, w tym stosunkowo nowa, przemysłowa dzielnica Fontvieille jest terenem odebranym morzu, a także państwem o największej gęstości zaludnienia na świecie. Mniej niż 20% mieszkańców to obywatele księstwa, rodowici Monakijczycy, blisko 40% mieszkańców stanowią Francuzi, ok. 20% – Włosi; językiem oficjalnym jest język francuski, choć ostatnio podobno dialekt monakijski staje się coraz popularniejszy. Całkowita długość granicy lądowej Monako (z Francją, która otacza księstwo z trzech stron) wynosi 4,4 km, całkowita długość linii wybrzeża – 4,1 km. Prawie całe terytorium Monako, położonego nad samym morzem i na otaczających wzgórzach, to infrastruktura miejska, z licznymi parkami i ogrodami, ale praktycznie bez roślinności naturalnej.

Cztery główne dzielnice Monako – to Monaco-Ville(Stare Miasto), La Condamine, Monte-Carlo i Fontvieille. Pierwsze trzy dzielnice odpowiadają trzem gminom istniejącym w 1911 roku, gdy Monako przyjmowało swą pierwszą konstytucję; czwarta dzielnica, Fontvieille, powstała później, w II połowie XX wieku, na terenach odebranych morzu.

Dzielnica Monaco-Ville, najstarsza część Monako, zajmuje „Rocher de Monaco” – skalisty, wysunięty w morze na 800 m, wysoki na 60 m półwysep, na południe od Portu Herkulesa. Głównymi atrakcjami dzielnicy są: Pałac Książęcy – Palais du Prince (siedziba władcy księstwa i siedziba rządu), monakijska katedra, a także słynne Muzeum Oceanograficzne.

Dzielnica Monte Carlo ciągnie się wzdłuż wybrzeża na północ od portu. Najbardziej znaną atrakcją osiedla Monte-Carlo, położonego najbliżej portu, jest słynne kasyno (Casino de Monte-Carlo); dalej leży Larvotto z ogrodem japońskim,  a jeszcze dalej La Rousse, najbardziej na północ wysunięte rezydencjalne osiedle Monako.

Czwarta dzielnica Monako, Fontvieille, obejmująca też Port Fontvieille, leży na południowy zachód od Monaco-Ville, przy granicy z Francją.

– Pałac Książęcy (Palais du Prince) zbudowany na Skale Monakijskiej (osobny artykuł).

Na wschód od Place du Palais rozciąga się malownicze, prawie całkowicie wolne od ruchu samochodowego stare miasto z licznymi hotelami, restauracjami i sklepami, oraz muzeum historycznym (Le Musée du Vieux Monaco, 2, rue Emile de Loth).

– W centrum starówki stoi katedra (La cathédrale Notre Dame-de-l’Immaculée-Conception) (osobny artykuł).

Na zachód od katedry, po drugiej stronie rue de l’Église, stoi gmach sądu, Palais de Justice, zbudowany w 1924 roku za panowania Ludwika II, otwarty w 1930 roku. Budynek nie jest udostępniony zwiedzającym, ale warto zwrócić uwagę na jego fasadę i piękne schody wejściowe. Od południa stare miasto ograniczają opadające ku morzu ogrody Saint-Martin z wąskimi ścieżkami prowadzącymi wśród śródziemnomorskiej roślinności, uzupełnionej egzemplarzami bardziej egzotycznych gatunków, a także rzeźb, małych zbiorników wodnych.

Dalej, na północny wschód od ogrodów Saint-Martin, znajduje się wbudowany w klif ogromny gmach Muzeum Oceanograficznego (Musée océanographique de Monaco), jednego z największych atrakcji Monako. Muzeum, wraz ze słynnym ogromnym akwarium z wodą morską, zostało ufundowane przez syna Karola III, Alberta I (1848-1922), księcia Monako od 1889 roku, i otwarte w 1910 roku. Można tu zobaczyć najrzadsze okazy flory i fauny morskiej ze wszystkich mórz na Ziemi, szkielety zwierząt morskich, kolekcje muszli, korali, pereł, wyrobów z bursztynu, modele statków badawczych (w tym sprzętu do badań podwodnych) – wszystko, co może być przedmiotem zainteresowania wszelkich nauk zajmujących się badaniem morza. W muzeum działają też laboratoria, w których prowadzi się badania naukowe, sale konferencyjne i wystawowe, biblioteka, itp. Od 1957 do 1988 roku dyrektorem muzeum był słynny oceanograf Jacques-Yves Cousteau.

Największą atrakcją dzielnicy La Condamine, położonej na północ od Skały Monakijskej jest Port Herkulesa, dokładniej – nabrzeża portowe wraz z długim molem, gdzie można podziwiać cumujące w porcie luksusowe jachty.

Na północ od portu znajduje się tzw. Ogród Japoński (Jardin Japonais), położony przy Avenue Princesse Grace park o powierzchni 7000 m², stylizowany na naturalny teren z wzgórzami, potokami, wodospadami, plażą itp. Obok ogrodu znajduje się Promenada Mistrzów z odciskami stóp najsławniejszych piłkarzy świata, m.in. jest odcisk stóp Zbigniewa Bońka

100 metrów na północny-zachód od portu, przy Place Sainte-Dévote, stoi kościoł św. Dewoty (Sainte-Dévote),  poświęcony męczennicy zamordowanej przez Rzymian na Korsyce podczas prześladowań chrześcijan za panowania Dioklecjana, na przełomie III i IV wieku. Według legendy Rzymianie nakazali spalić jej ciało, ale chrześcijanom udało się je przed spaleniem uratować i złożyć w łodzi płynącej do Afryki, gdzie miała być pochowana. Dotarcie do celu udaremniła jednak burza morska i łódź ze szczątkami świętej została wyrzucona na brzeg w pobliżu miejsca, gdzie dziś stoi poświęcony jej kościół. Dziś św. Dewota jest uznawana za patronkę Korsyki, ale też Księstwa Monako i monakijskiej rodziny panującej. Początki niewielkiej kaplicy jej poświęconej sięgają XI wieku; później świątynia była wielokrotnie przebudowywana, a od 1887 roku pełniła funkcję kościoła parafialnego.

Trzecią, obok portu i kościoła św. Dewoty, główną atrakcją dzielnicy La Condamine, jest Jardin Exotique, położony przy alei znanej jako Boulevard du Jardin Exotique ogród, przez wielu uważany za jeden z najpiękniejszych w Europie. Otwarty w 1933 roku, usytuowany na skalistym zboczu góry Tête de Chien, szczyci się niezwykle bogatą kolekcją rzadkich roślin tropikalnych i subtropikalnych, przede wszystkim sukulentów. Z wielu miejsc rozciągają się rozległe spektakularne widoki na Monako i na długi odcinek wybrzeża Morza Śródziemnego.

Jak wspomniano wyżej, dzielnica Fontvieille, wraz z nowoczesnym portem jachtowym powstała w II połowie XX wieku na terenach odebranych morzu. Z turystycznego punktu widzenia interesujący może być rejon północno-zachodniego nabrzeża portu (Avenue Albert II), gdzie usytuowane jest duże centrum handlowe (Centre Commercial de Fontvieille) i trzy muzea: Musée naval de Monaco (muzeum morskie, z bogatą kolekcją makiet i modeli różnego rodzaju morskich jednostek pływających, w tym eksponaty pochodzące z prywatnej kolekcji księcia Rainiera III), Musée des Timbres et des Monnaies (z kolekcją emitowanych przez Księstwo Monako znaczków pocztowych oraz monet i banknotów) oraz Collection de Voitures Anciennes de S.A.S. le Prince de Monaco (kolekcja starodawnych samochodów, gdzie można podziwiać ok. 100 luksusowych aut produkowanych od początku XX wieku, w tym kilku pojazdów należących niegdyś do księcia Rainiera III). W dzielnicy Fontvieille znajduje się otwarty w 1985 roku nowoczesny, wielofunkcyjny stadion sportowy (Stade Louis II), na którym m.in. rozgrywa swoje mecze znany klub piłkarski biorący udział w rozgrywkach ligi francuskiej, AS Monaco. 

Księstwo Monako jest położone na wybrzeżu Morza Śródziemnego, ok. 15 km na północny wschód od Nicei, od strony lądu całkowicie otoczone przez terytorium Francji.

Zdjęcia wykonano w lipcu 2019 roku.