Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej (port. Santuario de Nossa Senhora de Fatima), jest to ośrodek pielgrzymkowy poświęcony Matce Bożej Fatimskiej, znajdujący się w mieście Fatima w środkowo-zachodniej Portugalii. Historia miasta rozpoczęła się 13 maja 1917 roku, kiedy to trojgu miejscowym dzieciom: Łucji Santos, Franciszkowi i Hiacyncie Marto, pasącym stado owiec w Cova da Iria objawiła się Matka Boża (według ich relacji, „Pani jaśniejsza niż słońce”) z różańcem w rękach. Prosiła ona pastuszków o modlitwy i obecność w tym miejscu przez 5 kolejnych miesięcy 13 dnia każdego miesiąca o tej samej porze, aby były świadkami objawień, podczas których zostały im przekazane trzy tajemnice fatimskie. Trójka dzieci została zastraszona przez władze świeckie Portugalii, aresztowana i poddana presji, mimo to nie zaprzeczyła objawieniom. Franciszek i Hiacynta zmarli niedługo po doznaniu objawień: Jan Paweł II beatyfikował oboje 13 maja 2000. Łucja wstąpiła do karmelitanek bosych, zmarła w 2005 roku. Benedykt XVI wydał zgodę na odstąpienie od oczekiwania 5 lat od śmierci do rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego. 28 kwietnia 1919 roku rozpoczęto budowę Kaplicy Objawień, a 3 maja 1922 roku biskup diecezji Leiria wydał dekret o rozpoczęciu badań nad wydarzeniami fatimskimi. 13 maja 1928 roku rozpoczęto budowę kościoła Matki Boskiej Różańcowej. 13 października 1930 roku biskup diecezji Leiria w liście pasterskim „O Boskim Pochodzeniu” (”A Divina Providencia”) ogłosił wizje dzieci z Cova da Iria za godne wiary i zezwolił oficjalnie na kult Matki Boskiej z Fatimy. 13 maja 1946 roku legat papieski kardynał Masella ukoronował figurę Matki Boskiej Fatimskiej w Kaplicy Objawień. 7 października 1953 roku poświęcono kościół Matki Boskiej Różańcowej w Sanktuarium w Fatimie. 12 listopada 1954 roku papież Pius XII nadał kościołowi w Sanktuarium tytuł bazyliki mniejszej. 13 maja 1967 roku do Fatimy w pięćdziesiątą rocznicę pierwszego objawienia Matki Boskiej przybył papież Paweł VI, aby prosić o pokój na świecie i jedność Kościoła. 12/13 maja 1982 roku do Fatimy przybył z pielgrzymką papież Jan Paweł II z pielgrzymką dziękczynną za uratowanie życia w zamachu dokonanym rok wcześniej na Placu św. Piotra w Watykanie. 12/13 maja 1991 roku w dziesiątą rocznicę zamachu na Placu św. Piotra w Watykanie, papież Jan Paweł II po raz drugi przybył z pielgrzymką do Fatimy. 13 maja 2005 roku zmarła siostra Łucja. W skład sanktuarium wchodzą :

Kaplica objawień – w miejscu objawień Matki Bożej 13 maja, czerwca, lipca, września i października 1917 roku wzniesiono postument z jej figurą. Zgodnie z jej prośbą przekazaną trojgu pastuszkom, 28 kwietnia 1919 roku rozpoczęto budowę kaplicy, w której pierwszą mszę odprawiono w niej 13 października 1921 roku. 6 marca 1922 roku kaplica została wysadzona w powietrze, po czym jeszcze w tym samym roku odbudowano ją. 12 maja 1982 roku z okazji wizyty papieża Jana Pawła II zbudowano nad nią zadaszenie a w 1988 pokryto ją drzewem sosnowym sprowadzonym z Rosji, z północnej Syberii. Kaplica pomimo renowacji zachowała swój pierwotny, ludowy charakter.

Bazylika Matki Boskiej Różańcowej została zbudowana w miejscu, gdzie 13 maja 1917 roku, troje bawiących się pastuszków zobaczyło nagle błyskawicę, która ich przestraszyła. Gdy zebrali stado owiec i wracali do domu, ukazała im się Matka Boska. Projekt kościoła wykonał holenderski architekt Gerard van Kriechen. 13 maja 1928 roku arcybiskup Evory Manuel da Conceicao Santos poświęcił kamień węgielny pod budowę świątyni. Kościół konsekrowano 7 października 1953 roku. W listopadzie 1954 roku papież Pius XII dekretem „Luce Suprema” nadal kościołowi tytuł bazyliki mniejszej. W bazylice znajdują się grobowce Franciszka i Hiacynty Marto oraz Łucji Santos. W witrażach kościoła przedstawiona została historia objawień maryjnych w Fatimie. Bazylika została wzniesiona w stylu neobarokowym z kamienia z regionu Moimento, ołtarze natomiast wykonano z portugalskich marmurów z okolic Estremoz, Pero Pinheiro i Fatimy. Świątynia ma 70,5 m długości i 37 m szerokości. Marmurowe anioły na fasadzie wykonał Albano Franca. Wieża wznosi się na wysokość 65 m i jest zwieńczona koroną z brązu o wadze 7000 kg oraz krzyżem, podświetlanym w nocy. Carillon składa się z 62 dzwonów, z których największy waży 3000 kg. W świątyni znajduje się 15 ołtarzy poświęconych 15 tajemnicom różańca. W czterech narożnikach bazyliki umieszczono posągi św. Antonio María Clareta, św. Dominika, św. Jana Eudesa i św. Stefana, króla Węgier. Organy pochodzące z 1952 roku, zostały zbudowane przez włoską firmę Fratelli Rufatti z Padwy. Składają się z 5 części połączonych w 1962 roku w jeden zespół. Mają 152 głosy i ok. 12000 piszczałek wykonanych z ołowiu, cyny i drewna. W niszy nad głównym wejściem do bazyliki stoi dużych rozmiarów posąg Matki Bożej Fatimskiej (4,73 m wysokości, waga 14 ton) wyrzeźbiony w 1958 roku we Włoszech przez amerykańskiego dominikanina Thomasa McGlynna. Przy pracy nad dziełem kierował się on wskazaniami Łucji Santos, która opisała mu dokładnie wygląd Maryi podczas objawień. Po obu stronach Placu Modlitwy w Sanktuarium znajdują się budynki domów rekolekcyjnych: Matki Boskiej Bolesnej i Matki Boskiej z Góry Karmel. W ciągu roku odbywają się w nich wydarzenia o charakterze religijnym i duszpasterskim. Budowę Domu Rekolekcyjnego Matki Boskiej Bolesnej rozpoczęto w 1926 roku z przeznaczeniem na schronisko dla chorych. Do Domu Rekolekcyjnego Matki Boskiej z Góry Karmel przylega budynek Rektoratu. Znajdują się w nim prawie wszystkie wydziały Sanktuarium. Budynek został poświęcony 13 maja 1986 roku przez kardynała Lizbony Antonio Ribeiro. W atrium Rektoratu stoi figura Matki Boskiej Fatimskiej dłuta Teixeira Lopesa. Po drugiej stronie Alei Biskupa Jose Correia da Silva zbudowano Centrum Pastoralne im. Pawła VI, który 13 maja 1967 roku przybył jako pielgrzym do Fatimy. Budynek Centrum zaprojektował architekt J. Carlos Loureiro. Kamień węgielny poświęcił 13 maja 1979 roku kardynał Franjo Šeper. 

Kościół Trójcy Przenajświętszej został zbudowany w latach 2004–07 kosztem 80 milionów euro, pokrytym wyłącznie z ofiar pielgrzymów. Znajduje się na czwartym miejscu wśród największych kościołów świata. Kościół ma 95 m długości, 115 m szerokości i 20 m wysokości. Ma wewnątrz 8633 miejsca siedzące, w tym 76 dla osób niepełnosprawnych. Wnętrze jest nachylone amfiteatralnie, dzięki czemu ołtarz jest dobrze widoczny z każdego miejsca. W prezbiterium jest miejsce dla ok. 100 księży-koncelebransów. Za pomocą ruchomej, 2-metrowej wysokości ściany można podzielić przestrzeń kościoła na dwa sektory mające odpowiednio 3175 i 5458 miejsc. W kościele są 3 kaplice: Najświętszego Serca Jezusowego, Niepokalanego Serca Maryi i Zmartwychwstania Jezusa. 9 marca 2004 roku papież Jan Paweł II pobłogosławił i ofiarował pod budowę pierwszy kamień pod budowę kościoła – fragment marmurowego grobu św. Piotra, nad którym wznosi się bazylika św. Piotra na Watykanie. Był to gest symboliczny, ponieważ fragment ów został później wystawiony na widok publiczny dla pielgrzymów. Pierwszy kamień pod budowę kościoła położył 6 czerwca 2004 roku biskup diecezji Leiria-Fátima, Serafim Ferreira e Silva. Projekt wykonał grecki architekt Alexandros Tombazis, który wygrał międzynarodowy konkurs architektoniczny na budowę świątyni. Kościół został konsekrowany 12 października 2007, w 90-tą rocznicę objawień fatimskich, konsekracji dokonał legat papieski, kardynał Tarcisio Bertone. Przy południowym wejściu do Sanktuarium odsłonięto 13 sierpnia 1994 pomnik zbudowany z fragmentu muru berlińskiego. Fragment bloku ze zburzonego muru dostarczył Virgílio Casimiro Ferreira, portugalski emigrant zamieszkały w Niemczech. Pomnik waży 2600 kg, ma 3,60 m wysokości i 1,2 m szerokości.

Valinhos (3 km od Sanktuarium) to miejsce czwartego objawienia Matki Boskiej (19 sierpnia 1917 roku); znajduje się tam figura Maryi umieszczona w kapliczce.

Aljustrel to wioska położona 2 km od Sanktuarium. Urodzili się w niej Franciszek i Hiacynta Marto oraz Łucja Santos. W ich rodzinnych domach znajdują się obecnie muzea.

Droga Krzyżowa rozpoczyna się od Ronda i składa się z czternastu stacji upamiętniających Mękę Jezusa oraz piętnastej – ukazującej Zmartwychwstanie. Pierwsze 14 stacji, ufundowane przez katolików węgierskich, którzy wyemigrowali na Zachód, zainaugurowano 12 maja 1964 roku. Stację 15, ufundowaną również przez katolików węgierskich, odsłonięto 13 października 1992 w obecności ambasadora Węgier.

Począwszy od 13 maja do 13 października 1917 roku, dzieci z Fatimy były świadkami objawień Matki Bożej Fatimskiej, podczas których zostały im przekazane trzy tajemnice fatimskie.Treść objawień została oficjalnie uznana przez Kościół katolicki w 1930 roku. 

Pierwsza tajemnica ukazuje wizje piekła, do którego idą dusze grzeszników. Relacja siostry Łucji przedstawiona w „Trzecim wspomnieniu” z dnia 31 sierpnia 1941 roku, przeznaczonym dla biskupa Leirii-Fatimy: „Pani Nasza pokazała nam morze ognia, które wydawało się znajdować w głębi ziemi; widzieliśmy zanurzone w tym morzu demony i dusze niczym przezroczyste, płonące węgle, czarne lub brunatne, mające ludzką postać, pływające w pożarze, unoszone przez płomienie, które z nich wydobywały się wraz z kłębami dymu, padając na wszystkie strony jak iskry w czasie wielkich pożarów, pozbawione ciężaru i równowagi, wśród bolesnego wycia i jęków rozpaczy, tak że byliśmy przerażeni i drżeliśmy ze strachu. Demony miały straszne i obrzydliwe kształty wstrętnych, nieznanych zwierząt, lecz i one były przejrzyste i czarne. Ten widok trwał tylko chwilę. Dzięki niech będą naszej dobrej Matce Najświętszej, która nas przedtem uspokoiła obietnicą, że nas zabierze do nieba (w pierwszym widzeniu). Bo gdyby tak nie było, sądzę, że bylibyśmy umarli z lęku i przerażenia.

Druga tajemnica. Relacja siostry Łucji przedstawiona w „Trzecim wspomnieniu” z dnia 31 sierpnia 1941 roku, przeznaczonym dla biskupa Leirii-Fatimy: „Widzieliście piekło, dokąd idą dusze biednych grzeszników. Aby ich ratować, Bóg chce ustanowić na świecie nabożeństwo do mego Niepokalanego Serca. Jeśli zrobi się to, co ja wam mówię, wiele dusz zostanie uratowanych, nastanie pokój na świecie. Wojna się skończy. Ale jeżeli się nie przestanie obrażać Boga, to za pontyfikatu Piusa XI rozpocznie się druga, gorsza. Kiedy ujrzycie noc oświetloną przez nieznane światło, wiedzcie, że to jest wielki znak, który wam Bóg daje, że ukarze świat za jego zbrodnie przez wojnę, głód i prześladowania Kościoła i Ojca Świętego. Żeby temu zapobiec, przyjdę, by żądać poświęcenia Rosji memu Niepokalanemu Sercu i ofiarowania Komunii św. w pierwsze soboty na zadośćuczynienie. Jeżeli ludzie me życzenia spełnią, Rosja nawróci się i zapanuje pokój, jeżeli nie, Rosja rozszerzy swoje błędne nauki po świecie, wywołując wojny i prześladowania Kościoła. Dobrzy będą męczeni, Ojciec Święty będzie bardzo cierpieć, wiele narodów zostanie zniszczonych, na koniec zatriumfuje moje Niepokalane Serce. Ojciec Święty poświęci mi Rosję, która się nawróci, a dla świata nastanie okres pokoju.” Według jej relacji, w drugiej tajemnicy fatimskiej Maryja przepowiedziała także wybuch i nieszczęścia II wojny światowej, wystąpienie głodu na rozległych obszarach świata, rozpoczęcie na wielką skalę prześladowań Kościoła i znieważanie osoby papieża. Prosiła o poświęcenie Rosji swemu Niepokalanemu Sercu i o przyjmowanie Komunii Św. wynagradzającej w pierwsze soboty każdego miesiąca. Podkreśliła, że jeśli papież dokona tego poświęcenia, Rosja nawróci się i świat będzie cieszył się pokojem. Wszystkie te zdarzenia miały poprzedzić nieznane światła na niebie. W nocy z 24 na 25 stycznia 1938 r. w wielu krajach Europy, części Kanady i Ameryki Północnej widziano silną zorzę polarną. Według interpretatorów przepowiedni to zjawisko miało ostrzec świat przed nową wojną.

Trzecia tajemnica fatimska zrobiła największe wrażenie na dzieciach, jak i na wszystkich, którzy zetknęli się z objawieniami. Pełna treść jak podkreślała Łucja jest „przeznaczona tylko dla samych papieży”. Z początku nie ujawniła ona wszystkich tajemnic, dopiero za namową kanonika Galamba de Olivera biskupa diecezji Leiria, który wpłynął na spisanie wszystkich objawień. Siostra Łucja spisała trzecią część tajemnicy fatimskiej na wyraźne żądanie biskupa, kiedy poważnie zachorowała na przełomie roku 1943 i 1944 roku. Dokument po kilkunastu latach doręczony został Janowi XXIII przez nuncjusza papieskiego w Lizbonie. Źródła kościelne podają, że między październikiem 1958 a lutym 1959 roku trzecia tajemnica fatimska została odczytana przez papieża Jana XXIII oraz kardynała Alfredo Ottavianiego, prefekta Świętego Oficjum. Następnie dokument złożono w tajnych archiwach Watykanu. Treść trzeciej tajemnicy fatimskiej ujawnił publicznie Jan Paweł II 26 czerwca 2000 roku, była w niej mowa o „białym kapłanie ginącym od kuli z broni palnej”, co część osób odnosi do zamachu na Jana Pawła II z 13 maja 1981 roku. Relacja Łucji: „Zobaczyliśmy w nieogarnionym świetle, którym jest Bóg, „coś podobnego do tego, jak widzi się osoby w zwierciadle, kiedy przechodzą przed nim”, biskupa odzianego w biel „mieliśmy przeczucie, że to jest Ojciec Święty”. Wielu innych biskupów, kapłanów, zakonników i zakonnic wchodzących na stromą górę, na której szczycie znajdował się wielki krzyż zbity z nieociosanych belek jak gdyby z drzewa korkowego pokrytego korą; Ojciec Święty, zanim tam dotarł, przeszedł przez wielkie miasto w połowie zrujnowane, pół drżący, chwiejnym krokiem udręczony bólem i cierpieniem, szedł, modląc się za dusze martwych ludzi, których ciała napotykał po swojej drodze; doszedłszy do szczytu góry, klęcząc u stóp wielkiego krzyża został zabity przez grupę żołnierzy.” Sam Jan Paweł II przypisywał swoje ocalenie wstawiennictwu Maryi. Pocisk, którym został raniony, przekazał jako wotum do sanktuarium fatimskiego. Został on umieszczony w koronie figury Matki Boskiej z Fatimy. Własne wspomnienia i refleksje na ten temat wyraża w ostatnim rozdziale polskiej edycji książki „Pamięć i tożsamość”.

Zdjęcia wykonano w październiku 2011 roku.