Drewniano-ziemny gród istniał  w tym miejscu od VI do początków XIII wieku na półwyspie leżącym na wschód od obecnego rynku i był wielokrotnie niszczony, a następnie odbudowywany. W X-XI wieku okoliczne tereny wchodziły w skład tworzącego się państwa polskiego. Osada była wymieniona jako nadanie w dokumencie Konrada Mazowieckiego z 1222 roku dla bpa pruskiego Chrystiana.

W 1231 roku bp Chrystian przekazał Radzyń zakonowi, a trzy lata później mistrz krajowy Herman von Balk wydał dokument lokacyjny dla miasta i Krzyżacy przystąpili do budowy zamku, ale po drugiej stronie jeziornej zatoki. Po ukończeniu w 1329 roku, składał się on z dwupiętrowego zamku wysokiego z dziedzińcem i wysoką wieżą, międzymurza i dwóch przedzamczy. Zamek zajęły powracające spod Malborka wojska króla Władysława Jagiełły po poddaniu się załogi. W 1397 roku założono w mieście Towarzystwo Jaszczurcze. W roku 1440 Radzyń  wszedł w skład Związku Pruskiego. Na początku wojny trzynastoletniej zamek został zdobyty przez wojska Związku Pruskiego i oddany królowi polskiemu, a po zakończeniu tej wojny w 1466 roku stał się siedzibą polskich starostów.

W latach 1772-1920 miasto było pod zaborem pruskim. W końcu XVIII wieku Prusacy przystąpili do rozbiórki zamku. Przerwano ją w 1837 roku. Zaczęto wówczas prowadzić pierwsze prace konserwatorskie. 22 stycznia 1920 roku do Radzynia wkroczyło wojsko polskie pod dowództwem generała Stanisława Prószyńskiego. Rok później – 8 czerwca 1921 roku miasto odwiedził Namiestnik Państwa – Józef Piłsudski, a 24 czerwca 1924 roku, prezydent Rzeczpospolitej – Stanisław Wojciechowski. W okresie 1939–45 miasto okupowały Niemcy (III Rzesza). Włączono je do prowincji Gdańsk – Prusy Zachodnie, rejencja kwidzyńska, powiat grudziądzki. Część ludności polskiej została wysiedlona. W 1945 roku, po wyzwoleniu Radzyń wszedł w skład województwa bydgoskiego, a w 1975 roku – województwa toruńskiego.  Od 1999 roku Radzyń Chełmiński należy do powiatu grudziądzkiego w województwie kujawsko-pomorskim. Zabytki:

– Gotycki zamek Krzyżacki – w ruinie (osobny artykuł);

– Gotycki kościół pw. św. Anny, wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku. Mury prezbiterium podwyższono na przełomie XV/XVI wieku, wtedy też wzniesiono szczyt wsch. Mury nawy podwyższono po pożarze w 1571 roku, dodając szczyt zachodni i kaplicę Dąbrowskich. Po kolejnym pożarze w 1615 roku świątynię odbudowano w latach 1640–80, dzięki staraniom starosty radzyńskiego Mikołaja Wejhera. Kościół restaurowano w końcu XIX i pod koniec XX wieku. Jest to jednonawowa budowla z prostokątnym prezbiterium i wieżą o czterech kondygnacjach przechodzącą w górnej części w ośmioboczną, dobudowaną od strony południowej. Wybudowano ją w wątku gotyckim z użyciem cegły zendrówki, na kamiennym fundamencie. Korpus nawowy został wybudowany na planie prostokąta i oskarpowany w narożnikach zachodnich. Przy zachodniej stronie korpusu mieści się wieloboczna wieżyczka schodowa. Prezbiterium o trzech przęsłach jest węższe i niższe. Do południowej ściany jest dostawiona wieloboczna zakrystia oraz kruchta boczna. Spośród wyposażenia wnętrza wyróżnia się obraz Bartłomieja Strobla „Koronacja Marii ze św. Łukaszem i św. Mikołajem„ z 1643 roku, oraz malowidła na stropie prezbiterium. Dekoracja stropu nawy pochodzi z około 1680 roku. Wyposażenie wnętrza jest przeważnie barokowe. W końcu XVI stulecia została dobudowana od strony południowej renesansowa kaplica grobowa Dąbrowskich. Około 1600 roku rodzina Działyńskich dobudowała do północnej ściany nawy kaplicę grobową.  Świątynia była odnawiana w latach 1885 i 1892 (po zniszczeniu wieży przez piorun). W 1993 roku została zrekonstruowana polichromia w kaplicy Dąbrowskich.

– Synagoga z końca XIX wieku. Funkcje kultowe pełniła do 1920 roku. W 1945 roku, opuszczony budynek przebudowano na dom mieszkalny. Murowany z cegły, nieotynkowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta. Zachował się wystrój szczytów, z unikatowymi w budownictwie synagogalnym blendami wypełnionymi tzw. ślepym maswerkiem. Synagoga znajduje się przy ulicy Podgrodzie 7.

– Pozostałości dawnego grodziska pruskiego z VI wieku

– Cmentarz ewangelicki (obecnie zdewastowany).

– Na cmentarzu na południowy zachód od miasta znajduje się gotycka kaplica św. Jerzego (dawniej szpitalna) z około 1340 roku, przebudowana w XV wieku.

– Zabudowa miejska – liczne domy drewniano-murowane i murowane z końca XVIII – początku XX wieku.

Radzyń Chełmiński jest położony 16 km na południowy-wschód od Grudziądza, przy drodze nr 534 do Wąbrzeźna.

Zdjęcia wykonano w lipcu 2020 roku.