Historia Sankt Petersburga jest stosunkowo krótka. Zaczyna się dokładnie 16 maja 1703 roku, kiedy to z rozkazu cara Piotra I Wielkiego rozpoczęto budowę Twierdzy Pietropawłowskiej. To właśnie ten dzień uznano za oficjalną datę założenia miasta. Kilka dni później zbudowano drewniany pałacyk Piotra Wielkiego – był to pierwszy dom w St. Petersburgu. Budowę oryginalnych glinianych murów twierdzy ukończono pod koniec lata 1703 roku, pod szczególnym nadzorem cara i jego bliskich współpracowników. W rok po założeniu, St. Petersburg Piotra Wielkiego był niewielkim miasteczkiem położonym wokół fortecy, lecz już w roku 1712 był miastem na tyle dużym, by stać się nową stolicą Rosji.

Pałac Letni zbudowano dla Piotra w roku 1714, podobnie jak położony nad rzeką Pałac Zimowy. Wówczas nie istniały jeszcze mosty przez Newę i transport odbywał się na łodziach (z tego względu Petersburg nazywano „Wenecją Północy”). Pierwsze centrum miasta utworzono na terenie pomiędzy twierdzą a Domkiem Piotra Wielkiego, miejsce to przyjęło następnie nazwę Placu Trójcy Świętej. Architektem, któremu zawdzięczamy ogólny układ architektoniczny St. Petersburga był Jean Batist Leblon. Za jego czasów powstały pałac Mienszykowa oraz Kunstkamera. Wkład w wygląd architektoniczny miasta miał także utalentowany rzeźbiarz Bartolomeo Rastrelli. Kiedy w roku 1725 zmarł Piotr Wielki, władzę przejęła jego żona Katarzyna, a od tego czasu tron Rosji przechodził z rąk do rąk co kilka lat. W tym czasie St. Petersburg był na krótko zapomniany.

Miasto znów odżyło, gdy córka Piotra Wielkiego – Elżbieta została carycą w roku 1741. Za jej panowania St. Petersburg stał się tętniącą życiem stolicą europejską, liczącą 150 tys. mieszkańców. Majestatyczny blask miasta podkreślały podmiejskie rezydencje carskie. Posiadłość Piotra Wielkiego, Peterhof, został przebudowany przez Bartolomeo Rastrelli, twórcę Pałacu Zimowego i Katedry Smoleńskiej. Wielki Pałac i Wielka Kaskada w Peterhof zostały udekorowane z niesamowitym przepychem. Taki styl był typowy dla czasów Elżbiety, utrzymanie jej ogromnego dworu stanowiło niemałe obciążenie dla carskiego skarbca.

Pałac Ekateriński w Carskim Siole (obecnie miejscowość Puszkin), który początkowo należał do żony Piotra Wielkiego, Katarzyny, został za czasów Elżbiety przekształcony we wspaniałą rezydencję z ogromnym i dopracowanym w najmniejszym szczególe ogrodem barokowym. Elżbieta zleciła budowę klasztoru Smolnego i Pałacu Zimowego, zmarła jednak przez zakończeniem ich budowy.

Siostrzeniec Elżbiety, Piotr III nie panował długo. Krótko po objęciu władzy został zdetronizowany przez swą małżonkę, niemiecką księżniczkę, która wkrótce zdobyła miano sławnej Carycy Katarzyny Wielkiej. Za jej panowania St. Petersburg stał się Wielkim Miastem. Katarzyna Wielka doszła do władzy w roku 1762, po zamachu stanu, który przeprowadziła z pomocą oficerów ze Straży Carskiej. Jako pierwsza z władców Rosji, Caryca Katarzyna przeniosła się do nowo wybudowanego Pałacu Zimowego. Katarzyna zapoczątkowała carską kolekcję sztuki, która później przekształciła się w słynny na cały świat Ermitaż. Na potrzeby rozrastającej się kolekcji zaadoptowano kilka dalszych budynków (Mały Ermitaż oraz Stary Ermitaż). Niedaleko pałacu powstał Teatr Ermitażu, cały zaś teren wokół tego kompleksu zyskał jednolitą oprawę architektoniczną, powstały tu wytworne domy i pałace.

Położone w tej reprezentacyjnej części St. Petersburga, lewe nabrzeże Newy zyskało swój obecny, charakterystyczny wygląd poprzez obłożenie brzegów rzeki płytami z czerwonego granitu. W latach 1773-86 powstał także wspaniały żelazny płot wokół Ogrodu Letniego – dzieło Juri Feltena. Pod patronatem Katarzyny rozkwitała nauka, sztuka i handel. Powstały nowe budynki Rosyjskiej Akademii Nauk, Akademii Sztuk Pięknych oraz pierwsza Biblioteka Publiczna (obecnie Rosyjska Biblioteka Narodowa). Na Newskim Prospekcie otworzono centrum targowe Gostinyi Dvor. Założono wiele instytucji naukowych. W Carskim Siole powstało kilka budynków, otaczających główny pałac. Jeden z nich – Galeria Camerona, służyło za kwaterę Katarzynie Wielkiej. Wspaniały park, otaczający posiadłość do dziś nosi ślady hucznego i wytwornego życia, jakie prowadziła tu Caryca Katarzyna wraz ze swoim dworem.

Po śmierci Katarzyny Wielkiej w roku 1796, rozpoczął się zupełnie nowy okres w historii Rosji. Syn Carycy Katarzyny, Paweł I prowadził bardzo konserwatywną politykę, ograniczył też samodzielność St. Petersburga i poczynił kroki w kierunku zcentralizowania administracji w Rosji. Paweł I żył w ciągłym strachu przed zamachami na jego życie. Próbując zabezpieczyć się przed ewentualnymi zamachami, Paweł I zbudował dla siebie dobrze chroniony pałac, zwany Zamkiem Michajłowskim. Mimo tego, nie zdołał uciec przez zamachowcami i 12 marca 1801 został zamordowany w nowo wybudowanym pałacu, we własnej sypialni. Jak na ironię, zamach zorganizował jego własny syn Aleksander, który przysięgał kontynuować politykę prowadzoną przez swoją babkę, Carycę Katarzynę.

Za panowania Aleksandra I armia rosyjska zatrzymała armię Napoleona i zmusiła Francuzów do powrotu do Paryża (1812-14). Zdobyte sztandary francuskie umieszczono w nowo wybudowanym Soborze Kazańskim, gdzie w 1813 roku pochowany został dowódca Armii Rosyjskiej, marszałek polowy Kutuzow. Był to okres rozkwitu kompleksów architektonicznych i doprowadzonego do perfekcji stylu „klasycznego”. Budynek Admiralicji, dowództwa floty rosyjskiej, przebudowano w latach 1806-23. Na południowym brzegu Wyspy Wasiljewskiej (tzw. „Strelka”) zbudowano giełdę i Kolumny Rostralne. Plac Sztuk Pięknych, wraz z Pałacem Michajłowskim zaprojektowane zostały przez Carlo Rossiego (1819-25). W roku 1818 rozpoczęto budowę Katedry Izaakowskiej, która trwała 40 lat. Nagła śmierć Aleksandra I w Taganrogu w grudniu 1825 roku, wywołała kryzys polityczny. Grupa młodych oficerów armii (później nazwanych „Dekabrystami”) rozpoczęła powstanie, mając nadzieję że Mikołaj I, młodszy brat Aleksandra, zgodzi się na podpisanie konstytucji Rosji. Oficerowie i podlegli im żołnierze zgromadzili się na Placu Senackim, ale nie podjęli żadnych działań. Powstanie zostało brutalnie stłumione, pięciu z jego organizatorów stracono, a resztę zesłano na Sybir.

Ze względu na Powstanie Dekabrystów, nowy car Mikołaj I przedsięwziął bardzo konserwatywną politykę. Rosja pozostała zacofanym ekonomicznie, zbiurokratyzowanym państwem. Ideałem cara Mikołaja była armia i wojskowy rygor. Wojskowy porządek panował wszędzie. Nawet szkoły cywilne traktowane były na zasadach uczelni wojskowych. Paradoksalnie jednak, w tak kontrolowanym i nadzorowanym społeczeństwie nastąpił rozkwit kultury rosyjskiej. Swe najlepsze utwory pisał wtedy Aleksander Puszkin, zanim nie zginął w pojedynku w roku 1837. Michaił Glinka, jeden z pierwszych wybitnych kompozytorów rosyjskich, pisał swe najlepsze opery i utwory kameralne. Od 1837 w St. Petersburgu żył Fiodor Dostojewski, który swą karierę jako pisarz rozpoczął w roku 1844. Pomimo oczywistego zacofania gospodarczego, którego rezultatem była poniżająca klęska Rosji w Wojnie Krymskiej (1853-56), kraj ten stopniowo wstępował na drogę postępu technologicznego. W roku 1837 otworzono pierwszy w Rosji odcinek kolei żelaznej. Łączył on St. Petersburg z carską rezydencją w Carskim Siele (obecnie Puszkin). W roku 1851 kolejna linia kolejowa połączyła St. Petersburg z Moskwą. W roku 1850 otwarto pierwszy stały most na Newie. Wcześniej istniały tylko mosty tymczasowe (pontonowe), które nie nadawały się do eksploatacji w zimie. St. Petersburg stawał się coraz bardzie majestatyczny. Zespół architektoniczny Placu Pałacowego ukończono, tworząc budynek Straży Generalskiej (1819-29), Kolumnę Aleksandra (1830-34) oraz siedzibę Straży Królewskiej (1837-43). W latach 1839-44 dla ukochanej córki Mikołaja, Marii wybudowano Pałac Mariński (obecnie ratusz miejski). Sobór Izaakowski, główną świątynię Rosji Carskiej, ukończono w roku 1858, już po śmierci Mikołaja I, kiedy na tronie zasiadał jego syn Aleksander II.

Na życie Aleksandra II organizowano serię zamachów. W jednym z nich, 1 marca 1881 roku car został śmiertelnie ranny i zmarł tego samego dnia. Na miejscu zamachu zbudowano wspaniałą cerkiew Spas na Krowi (1883-1907). Niektóre z reform (w tym konstytucja, która była już gotowa do podpisu przez cara) zostały zniesione lub ograniczone.

Rządy przejął syn Aleksandra II, niezwykle porywczy Aleksander III. W tym czasie St. Petersburg stał się już kapitalistycznym miastem. Powstawały fabryki i zakłady (zarówno z kapitałem rosyjskim jaki i zagranicznym), Newski Prospekt i centrum miasta zapełniało się siedzibami banków i przedstawicielstwami przedsiębiorstw. Do końca lat 1890-tych nastąpił rozkwit budownictwa – kilkupiętrowe, eleganckie kamienice powstawały w całym mieście. W tym czasie powstał także słynny teatr Mariński, zbudowany wraz z kilkoma pałacami dla możnowładców rosyjskich. Zbudowano także most Liteiny (tu zainstalowano pierwsze latarnie miejskie). Postawiono pomniki Katarzyny Wielkiej, Mikołaja I i Aleksandra Puszkina. 20 października (1 listopada) 1894 roku zmarł Aleksander III.

Tego samego dnia Mikołaj II został ogłoszony jego następcą i przyjął od członków najbliższej rodziny oraz obecnych w Liwadii urzędników i wojskowych przysięgę wierności. W maju 1903 roku St. Petersburg obchodził swoje 200-lecie. Z udziałem cara, uroczyście dokonano otwarcia nowego Mostu Trójcy Św. Następnie odprawiono nabożeństwo na placu Senackim, przy pomniku Brązowego Jeźdźca – pomniku założyciela miasta. Kłopoty zaczęły się w roku 1905. W styczniu 1905 pokojowa demonstracja robotników została ostrzelana przez armię. To wydarzenie poruszyło opinię publiczną i było początkiem rewolucji 1905-07. Wydarzenia z 9 stycznia 1905 przeszły do historii jako „krwawa niedziela”. 17 października 1905 Mikołaj II został zmuszony do wydania ukazu, w którym proklamował wiele praw obywatelskich i założył nowy parlament składający się z Dumy i Rady Państwa. Kiedy w sierpniu 1914 roku wybuchła I wojna światowa, zdecydowano się na zmianę nazwy stolicy Rosji z St. Petersburga na Piotrogród. Poprzednia nazwa miała dla ówczesnych Rosjan nazbyt niemiecki wydźwięk. Większa część przemysłu lokalizowanego w Piotrogrodzie zaczęła produkować na potrzeby wojny, a wiele budynków, w tym znaczną część Pałacu Zimowego przekształcono w szpitale. Zatrzymano większość prac budowlanych w mieście. Jednak Rosja nie odnosiła sukcesów na froncie. Rząd carski skompromitował się, zaczęło wzrastać napięcie polityczne. Co gorsza, dostawy żywności do stolicy Rosji drastycznie zmniejszyły się pod koniec 1916 roku. Nowy Rok w Piotrogrodzie jego mieszkańcy powitali ze złością stojąc w długich kolejkach przed sklepami z żywnością. Taka mieszanka niepokojów społecznych i rozgoryczenia spowodowanego wojną doprowadziła w lutym 1917 roku do wybuchu rewolucji i abdykacji Mikołaja II. W momencie wybuchu rewolucji car przebywał w Magiliowie, w dowództwie naczelnym armii. Kryzys polityczny i gospodarczy trwał przez cały rok 1917, kiedy to jesienią do władzy doszła partia bolszewicka z Włodzimierzem Leninem na czele.

25 października (7 listopada) z krążownika Aurora dano sygnał rozpoczęcia przez robotników i żołnierzy szturmu na Pałac Zimowy. Aresztowano większość ministrów i na 73 lata władzę przejęli komuniści. Na początku 1918 roku wybuchła Wojna Cywilna (1918-1921), robotnicy i żołnierze którzy przeszli na stronę rewolucji w Piotrogrodzie stworzyli tzw. Czerwoną Straż, która później przekształciła się w Armię Czerwoną. Podczas gdy mężczyźni opuszczali miasto by walczyć na frontach w Wojnie Cywilnej, ich rodziny przenosiły się na wieś, gdzie łatwiej było o żywność. Liczba ludności spadła z 2,3 miliona 1917 do 722 tysięcy na koniec roku 1920. Na początku 1918 roku wojska niemieckie były tak blisko Piotrogrodu, że rząd Lenina zdecydował się przenieść stolicę do Moskwy, do której front jeszcze nie dotarł. Od tego czasu Piotrogród stał się jedynie centrum regionalnym. Kolejną zmianą było zastąpienie nazw ulic nowymi, związanymi z rewolucją. Plac Pałacowy przemianowano na Plac Uritskiego (zamordowany polityk bolszewicki), Newski Prospekt stał się Prospektem 25 Października. Postawiono liczne pomniki upamiętniające wydarzenia Rewolucji, ale ponieważ większość z nich zrobiono z tanich, nietrwałych materiałów, wiele z nich szybko uległo zniszczeniu. Po zakończeniu Wojny Cywilnej, Piotrogród zaczął powoli odbudowywać się w ramach, wprowadzającej pewne elementy gospodarki rynkowej, Nowej Ekonomicznej Polityki (NEP), uchwalonej przez bolszewików. Krótko po śmierci przywódcy Bolszewików, Włodzimierza Lenina, w roku 1924 miasto, rzekomo z woli społecznej, otrzymało nazwę Leningrad. W czasie rewolucji liczba ludności spadła drastycznie, a odbudowa tego niegdyś wspaniałego miasta była powolna i tylko częściowa. Począwszy od lat 1930-tych następował znaczny rozwój gospodarczy, ale za bardzo wysoką cenę rządów Stalina. W latach 1920-tych cechą charakterystyczną leningradzkiego krajobrazu zaczęły stawać się tanie, masowo budowane bloki dla robotników. Powstawały centra kulturalne, „pałace kultury”, mające umożliwić mieszkańcom dostęp do rozrywki, klubów i życia kulturalnego. Jeśli chodzi o styl architektoniczny tych budynków, były to konstrukcje raczej nowoczesne, proste ale czasem ciągle jeszcze oryginale i inspirujące. Ogromne pałace imperialistycznego St. Petersburga zostały podzielone na mniejsze pomieszczenia i zaadoptowane jako mieszkania komunalne.

W czasie krótszym niż dwa i pół miesiąca po 22 czerwca 1941, kiedy to Związek Radziecki został zaatakowany przez nazistowskie Niemcy, oddziały niemieckie zbliżyły się do Leningradu. Armia Czerwona została otoczona, a 8 września 1941 Niemcy otoczyli miasto, rozpoczynając jego oblężenie. Trwało ono prawie 900 dni, od 8 września 1941 do 27 stycznia 1944. Dwa miliony 887 tysięcy cywilów ( w tym ok. 400 tysięcy dzieci) wraz z wojskiem nie brało nawet pod uwagę wezwań Niemców do kapitulacji. Dostawy żywności i opału były bardzo ograniczone (wystarczające zaledwie na 1 lub 2 miesiące). Przestał funkcjonować transport publiczny. Zimą roku 1941-42 w mieście nie było ogrzewania, wody, były przerwy w dostawach elektryczności i niedobór żywności. W styczniu 1942 roku, w środku niezwykle mroźnej zimy, najmniejsze racje żywnościowe wynosiły zaledwie 125 gramów chleba dziennie. Zaledwie w dwa miesiące, w styczniu i lutym 1942, 200 tysięcy ludzi (!!!) zmarło w Leningradzie z zimna i głodu. Ale część przemysłu zbrojeniowego nadal pracowała i miasto nie poddało się. Kilka tysięcy ludzi ewakuowano z miasta przez jezioro Ładoga, słynną „Drogą Życia” („Doroga zhizni”) – jedyną drogą jaka łączyła oblężone miasto z resztą kraju. Gdy było cieplej, ewakuację przeprowadzano promami, zimą ludzi transportowano po zamarzniętym lodzie ciężarówkami, które stanowiły ciągły cel ataków niemieckich. W między czasie miasto wciąż żyło. Skarby z Ermitażu, miejscowości Pietrodworiec i Puszkin ukryto w piwnicach Ermitażu i Katedry św. Izaaka. Większość studentów kontynuowała naukę, zdobywając nawet dyplomy. W oblężonym mieście Dymitryi Szostakowicz napisał swoją siódmą „leningradzką” symfonię. W styczniu 1943 oblężenie zostało przerwane i rok później, 27 stycznia 1944 otaczające je niemieckie wojska ostatecznie pokonano. Co najmniej 641 tysięcy ludzi zmarło w Leningradzie podczas oblężenia (niektórzy szacują, że liczba ta sięga 800 tysięcy). Większość z nich pochowano w grobach masowych na cmentarzach miasta. 

Jeszcze przed zakończeniem wojny w Leningradzie rozpoczął się proces odbudowy po tragicznym okresie oblężenia. Niektóre z muzeów, chociażby Dworek Piotra Wielkiego, otworzyły swe podwoje już w 1944 roku. Już zanim zwycięska armia sowiecka wkroczyła do miasta, Leningrad wyglądał jak nowy, włącznie z tym, że część ruin niektórych sławnych budynków zakryto kartonowymi makietami, by w ten sposób przywrócić im przedwojenny wygląd. Całe miasto, cały kraj chciał jak najszybciej odżyć po koszmarze wojny. Poważnym problemem był brak powierzchni mieszkaniowej, ponieważ 2,8 mln metrów kwadratowych mieszkań zniszczono, a dalsze 2,2 mln uległo znacznemu uszkodzeniu. Do lat 1960-tych większość mieszkańców Leningradu żyła w tzw. domach komunalnych, dzieląc mieszkanie z kilkoma innymi rodzinami. Jednak pomimo przeszkód miasto odbudowywało się.

W przeciwieństwie do wielu innych miast Leningrad nie został zmodernizowany, ale dążono do przywrócenia mu przedwojennej świetności. Pałace w Peterhofie i Puszkinie trzeba było odbudować niemalże od podstaw. Tak dokładna restauracja zajęła dużo czasu i była bardzo kosztowna. Po śmierci Stalina, gdy Związkiem Radzieckim rządzili kolejno Chruszczow i Breżniew niekwestionowanym centrum kraju była Moskwa. Leningrad pozostawał jednak centrum kulturowym, promującym sztukę, muzykę i literaturę tu powstającą. W latach 60-80-tych miasto rozrastało się wzdłuż wybrzeża Zatoki Fińskiej oraz na północny-zachód i południe. W tym okresie powstał monumentalny zespół Placu Zwycięstwa, sala koncertowa „Oktabrskaja”, Pałac Sportu „Jubilejny”, hotele „Moskwa” i „Pułkowskaja” oraz lotnisko „Pułkowo”. W roku 1979 w St. Petersburgu rozpoczęła się realizacja inwestycji związanej z budową tamy przeciwpowodziowej. Tama rozpościera się od stacji Gorskaja na północnym wybrzeżu Zatoki Fińskiej, poprzez wyspę Kotlin aż do stacji Bronka na południowym wybrzeżu Zatoki. Tama ma długość 25,4 kilometra i wysokość 8 metrów. Lata 70-te i 80-te były okresem stabilizacji dla Związku Radzieckiego i Leningradu. Mimo braku wolności politycznej, większość mieszkańców miasta żyła względnie dobrze i spokojnie. Ale kiedy rząd wprowadził reformy, tzw. Perestrojkę, szybko zapomniano o niedawnej stabilizacji. Od początku lat 90-tych miasto stara się przystosować do gospodarki rynkowej, jednak wciąż pozostaje daleko w tyle za Moskwą.

W 1991 roku, po przeprowadzonym w mieście referendum, ponownie wrócono do starej nazwy Leningradu – St. Petersburg. Miasto zostało wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.

Zdjęcia wykonano w lipcu 2014 roku.