Najstarsza osada grodowa w Szczecinie ma metrykę plemienną sięgającą końca VIII wieku. W IX wieku zbudowany został przez książąt słowiańskich gród otoczony fosą, u którego podnóża rozwinęła się osada handlowo-rybacka. W 967 roku Mieszko I przyłączył Pomorze wraz ze Szczecinem do Polski. Ówczesny Szczecin składał się z trzech części: grodu, podgrodzia i portu. Do ok. 1007 roku Szczecin znajdował się pod zwierzchnictwem Bolesława Chrobrego. Militarne zaangażowanie się polskiego władcy w Czechach i konflikt z Niemcami zaktywizowały możnych pomorskich do secesji. Antychrześcijańska rewolta połączona z buntem lokalnego możnowładztwa spowodowały uniezależnienie się Szczecina i innych grodów pomorskich od Polski. Pod koniec 1121 roku książę Bolesław Krzywousty ponownie przyłączył Szczecin do swojego państwa, a książę Warcisław I uznał polską zwierzchność i złożył Krzywoustemu hołd lenny, zakładając dynastię Gryfitów, która panowała w Szczecinie ponad 500 lat.

W 1185 roku miasto wraz z Pomorzem Zachodnim zostało lennem Danii, a następnie w 1235 roku stało się lennem cesarza i weszło w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W 1243 roku książę Barnim I nadał Szczecinowi prawa miejskie. W kolejnych latach miasto nabywało kolejne tereny: w 1283 jezioro Dąbie, a w 1321 Police. W XIII wieku Szczecin przystąpił do Hanzy. Na miejscu grodu słowiańskiego w XIV wieku książę Barnim III Wielki wybudował swoją siedzibę, tzw. „Kamienny Dom” oraz kaplicę św. Ottona. Na ten okres datuje się także ukończenie kamienno-ceglanych murów miejskich wokół miasta. W 1474 roku w Szczecinie, po wygaśnięciu linii książąt szczecińskich i wołogoskich władzę objął książę słupski Bogusław X, który 4 lata później zjednoczył Pomorze Zachodnie, a w 1491 roku przeniósł jego stolicę do Szczecina. Jednak już w 1532 roku księstwo zostało ponownie podzielone, a miasto stało się stolicą Księstwa szczecińskiego. W 1534 roku w mieście mieszkańcy przeszli na protestantyzm. W 1570 roku został podpisany „pokój w Szczecinie” kończący I wojnę północną. W 1630 roku miasto zajęli Szwedzi.

10 marca 1637 roku, w czasie wojny trzydziestoletniej zmarł w Szczecinie Bogusław XIV, ostatni książę pomorski z dynastii Gryfitów. Wygaśnięcie dynastii oznaczało upadek niepodległego Księstwa Pomorskiego. Według zawartej w 1529 roku umowy dynastycznej Pomorze odziedziczyć mieli Hohenzollernowie. Jednak rzeczywistymi panami byli Szwedzi, których wojska zajęły Pomorze Zachodnie w trakcie wojny. W roku 1654 roku, w traktacie zawartym po zakończeniu wojny trzydziestoletniej, Pomorze Zachodnie zostało podzielone między Brandenburgię a Szwecją – część Pomorza ze Szczecinem (w tym m.in. wyspy Uznam i Wolin) przypadła Szwecji, co umożliwiło Szwecji dokonanie rok później tzw. Potopu szwedzkiego, czyli najazdu na Polskę. Działania wojenne podczas potopu szwedzkiego przyczyniły się do upadku gospodarczego miasta.

W 1713 roku miasto zostało zajęte przez Prusy, co potwierdził pokój w Sztokholmie, gdy 21 stycznia 1720 roku królowa Szwecji Ulryka Eleonora Wittelsbach, tuż przed abdykacją, sprzedała Szczecin ze wschodnią częścią szwedzkiej części pomorza za 2 miliony talarów królowi Prus Fryderykowi Wilhelmowi I. W latach 1724–40 wzniesiono wokół miasta nowe fortyfikacje miejskie, których plan zakładał wyburzenie średniowiecznych obwarowań. W czasie wojny siedmioletmiej Rosjanie dokonali oblężenia Szczecina. W latach 1806–13 Szczecin był pod okupacją francuską. Od stycznia do 5 grudnia 1813 twierdza była bohatersko broniona przez francuskiego gen. Barbanegre. Od 1818 roku powstał powiat grodzki i zarazem siedziba rejencji szczecińskiej. W 1843 roku miasto otrzymało połączenie kolejowe z Berlinem. W 1873 roku ówczesny nadburmistrz miasta Hermann Haken podjął decyzję o zburzeniu obwarowań i rozbudowie miasta. 15 października 1939 utworzone zostało tzw. Wielkie Miasto Szczecin, istniejące do zakończenia II wojny światowej. Na tym terenie istniało ok. 100 obozów pracy przymusowej.

Na skutek alianckich nalotów bombowych zniszczenia zabudowy wyniosły ok. 60–70%, portu wraz z przyległościami – 70–80%, obiekty przemysłowe zostały zaś zniszczone w 90%. W lutym 1945 roku władze niemieckie rozpoczęły ewakuację mieszkańców miasta, wyposażenia fabryk i archiwów oraz wznoszenie barykad, rowów przeciwczołgowych i pól minowych. Od 14 do 20 marca trwały ciężkie walki o wschodnie dzielnice Szczecina. Uczestniczyły w nich m.in. jednostki sowieckie, a także 2 dywizja artylerii i 1. Samodzielna Brygada Moździerzy 1. Armii Wojska Polskiego. 20 marca miasto ogłoszono twierdzą, a po zajęciu prawobrzeżnych osiedli przez wojska sowieckie zaminowano port i zniszczono mosty na Odrze. Oficjalne przekazanie miasta władzom polskim nastąpiło późno, bo dopiero 5 lipca. Ludność niemiecka, która pozostała w mieście, została przesiedlona do Niemiec i w 1947 w Szczecinie mieszkało już tylko 4 tys. Niemców. Najważniejsze zabytki miasta to:

– Zamek Książąt Pomorskich (osobny artykuł).

– Stajnia książęca – zabytkowa budowla z około 1600 roku. Pierwotnie na piętrze mieścił się magazyn obroku. Część dolna służyła jako stajnia i ujeżdżalnia. Budynek o budowie szachulcowej ma 32 metry długości i 12 szerokości. Na wschodniej ścianie znajduje się renesansowy, niekompletny portal z I połowy XVII wieku. Przeniesiony został z zabudowań zamkowych w 1736 roku. U dołu portalu są muszle niszowe, natomiast w górnej części reliefy przedstawiające dwa herby pomorskie i herb Szlezwika-Holsztynu oraz Gryfa z książką i mieczem. Na sklepieniu drzwi był umieszczony napis V.G.G. BOGUSLAUS HERZOG ZU STETTIN POMMERN oraz V.G.ELIZABETH GEB. ZU SCHLESWIG HOLST. HERZOGIN ZU STETTIN. Dawna stajnia posiada także zabytkowy dźwig, którym wciągane było na piętro siano i słoma. W latach 1987–2014 w budynku znajdowała się filia Uniwersytetu Szczecińskiego. Budynek położony jest przy ulicy Rycerskiej 3, tuż obok zamku.

–  Bazylika św. Jakuba Apostoła (osobny artykuł). Bazylika św. Jakuba znajduje się przy ul. Św. Jakuba Apostoła 1.

– Kościół św. Jana Ewangelisty (osobny artykuł). Kościół św. Jana Ewangelisty jest położony przy ul. św. Ducha 9.

– Bazylika św. Jana Chrzciciela w Szczecinie (brak zdjęcia) – Neogotycki kościół kościół halowy, założony na planie krzyża łacińskiego zbudowany został w latach 1888–90 na potrzeby diaspory katolickiej w Szczecinie. Autorem projektu był architekt Engelbert Seibertz z Berlina, poświęcenia gotowej świątyni dokonał 30 września 1890 roku biskup wrocławski Georg Kopp. Do roku 1931 (kiedy poświęcono nieistniejący dziś kościół Chrystusa Króla na Łasztowni) kościół św. Jana Chrzciciela był jedynym kościołem rzymskokatolickim w Szczecinie. Część wiernych stanowili Polacy, do 1914 roku opiekował się nimi polski wikariusz, ksiądz Wojdas. Co czwartą niedzielę odbywały się tu nabożeństwa po polsku. Podczas wojny w 1944 roku spłonął dach kościoła, hełm wieży i dzwonnica. W czasie wojny miała miejsce skierowana przeciw szczecińskim katolikom akcja Gestapo Fall Stettin, w czasie której zamordowano trzech księży i aresztowano wielu wiernych. Po wojnie kościół odbudowano, lecz pierwotną formę hełmu wieży w kształcie oktagonalnego ostrosłupa przywrócono świątyni dopiero w latach osiemdziesiątych. Charakterystyczne są umieszczone na narożnikach i portalach kościoła metalowe rzygacze w kształcie skrzydlatych smoków. Wewnątrz na sklepieniu kruchty znajdują się malowidła przedstawiające czterech ewangelistów. Ołtarz główny poświęcony Matce Bożej Królowej Polski jest powojenny i pochodzi z lat 1960–61, z oryginalnego wyposażenia zachowały się m.in. neogotyckie ołtarze boczne, ambona i witraże. W lewej nawie bocznej znajduje się tablica poświęcona poległym w I wojnie światowej 111 parafianom – duża część nazwisk jest polska. W 1994 roku wmurowano w lewym skrzydle transeptu dwujęzyczną, polsko-niemiecką tablicę poświęconą pamięci aresztowanych w 1942 roku przez gestapo, a później torturowanych i zamordowanych niemieckich duchownych katolickich ze Szczecina. W 2008 roku papież Benedykt XVI przyznał kościołowi pw. św. Jana Chrzciciela w Szczecinie honorowy tytuł bazyliki mniejszej. Bazylika św. Jana Chrzciciela jest położona u zbiegu ulic Bogurodzicy i Kaszubskiej.

– Kościół św. Piotra i Pawła (osobny artykuł). Kościół św. Piotra i Pawła znajduje się przy pl. Świętych Piotra i Pawła 4.

–  Ratusz Staromiejski z Rynkiem Siennym (osobny artykuł). Rynek otaczają ulice Sienna oraz Mściwoja II, do placu dochodzi również ulica Osiek.

– Brama Portowa (osobny artykuł). Brama jest położona w centrum miasta, na pl. Hołdu Pruskiego.

– Brama Królewska (osobny artykuł). Brama jest położona w centrum miasta, na pl. Hołdu Pruskiego.

– Baszta Siedmiu Płaszczy (Panieńska niem.Frauenturm) – Nazwa jej pochodzi od Bramy Panieńskiej wybudowanej w 1307 roku prowadzącej do klasztoru cysterek z 1243 roku. Jest pozostałością gotyckich fortyfikacji zbudowanych w XIV wieku. Mury średniowiecznego Szczecina liczyły 2510 m, w tym 610 m nad Odrą. Posiadały 4 bramy główne: Młyńską (niem. Mühlentor), Świętego Ducha (niem. Heiligegeisttor), Pasawską (niem. Passauertor) i Panieńską (niem. Frauenthor). W XV wieku bramy przebudowano, dodając tzw. przedbramia. Obok bram obwarowania posiadały 7 baszt okrągłych, 14 kwadratowych, 1 sześciokątną i 15 łupinowych. Od strony Odry znajdowało się kilka furt wodnych. Wokół murów przebiegała fosa wodna o głębokości 30-35 łokci, szerokości dna ok. 57 łokci, a przy górnej krawędzi ok. 80 łokci. Opodal znajdowała się Brama Panieńska, która zamykała Stare Miasto od północy. Baszta ma 9 m średnicy zewnętrznej i 3,6 m wewnętrznej. Posiada 3 kondygnacje, dolną piwniczną o wysokości 4,7 m, parterową o wysokości 4,4 m i na I piętrze liczącą 2,5 m wysokości. Zakończona jest krenelażem i stożkowym hełmem. Do 1723 roku w baszcie więziono skazańców. Mury średniowieczne zburzono po wybudowaniu obwarowań nowożytnych (Forty Leopolda, Wilhelma, Prusy) w latach 1724-40, tj. na początku panowania pruskiego. Z czasem szczelnie zabudowano ją kamienicami i wręcz zapomniano o niej. Prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku w związku z likwidacją Fortu Leopolda i budową Tarasów Hakena (obecne Wały Chrobrego) rozebrano górną część baszty, budując na jej podstawie ośmiokątną kamienicę. Kamienica ta dotrwała do 1944 roku, kiedy to na skutek nalotów uległa zniszczeniu wraz z całym szczecińskim Starym Miastem. Zrekonstruowano ją w 1964 roku i przez pewien czas pełniła różne funkcje użytkowe. Baszta zlokalizowana jest w pobliżu odry u stóp zamku przy ul. Panieńskiej 47.

– Wały Chrobrego (osobny artykuł) taras widokowy o długości ok. 500 m na skarpie wzdłuż Odry.

– Pałac pod Głowami – jest to klasycystyczny budynek z końca XVIII wieku składający się z 2 budowli połączonych ze sobą w 1889 roku. Od roku 1889 aż do końca II wojny światowej pałac służył władzom wojskowym. Po powojennej odbudowie, w 1958 roku został przekazany instytucjom kulturalnym. Nazwa pałacu pochodzi od dziewięciu głów zdobiących szczyty jego okien. Przed II wojną światową w nadprożach okien pierwszego piętra widniały głowy antycznych herosów. W czasie powojennej odbudowy (oraz późniejszego remontu) zamiast antycznych popiersi umieszczono głowy szczecinian związanych z kulturą (Władysław Filipowiak, Zofia Krzymuska-Fafius, Stefan Kwilecki, Jan Papuga, Bohdan Skłodowski, Janina Kosińska-Brzozowska, Józef Barecki, Antoni Huebner, Józef Gruda). W ten sposób ich twórca, Sławomir Lewiński, chciał podkreślić młodą jeszcze polskość miasta. Wewnątrz budynku w kilku pomieszczeniach zachowały się pierwotne sztukaterie. W części zachodniej pałacu mieści się obecnie Klub 13 Muz (założony przez Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego podczas jego krótkiego szczecińskiego epizodu), w części wschodniej – Muzeum Sztuki Współczesnej. Pałac pod Głowami jest położony przy ul. Żołnierza Polskiego 2 róg ul. Staromłyńskiej 1.

– Pałac pod Globusem – Pierwotna, barokowa rezydencja, zwana Pałacem Grumbkowa powstała w latach 1724–25. Projektantem był francuski architekt Piotr de Montarque. Przy budowie współpracował Filip Gerlach, szef służb budowlanych Prus. Dekorację rzeźbiarską wykonał nadworny artysta królewski Johann Georg Glume. Pałac był budowlą barokową o reprezentacyjnej fasadzie z osiowo usytuowanym ryzalitem podzielonym pilastrami. Około 1800 roku rezydencję przebudowano w formach empirowych (bogaty detal). Pałac był siedzibą Naczelnego Prezydenta Prowincji Pomorskiej Filipa Ottona von Grumbkowa. W 1759 roku w pałacu tym urodziła się księżniczka Zofia Dorota Wirtemberska (późniejsza caryca Maria Fiodorowna, żona cara Pawła I). W roku 1782 pałac zakupił szczeciński kupiec Fryderyk Wietzlow. Budynek należał do jego spadkobierców do roku 1890, kiedy pałac zakupiło Towarzystwo Ubezpieczeniowe „National” (Allgemeine Versicherungs – Aktien Gesellschaft „National”). Dotychczasowy budynek został rozebrany i w jego miejscu wzniesiono nowy gmach (lata 1890–91), zaprojektowany przez berlińskiego architekta Franza Wichardsa. Obecnie jest to neobarokowy budynek, o fasadzie pokrytej w dolnej części kamienną rustyką, a w górnej jasną klinkierową Licówką. Frontowy ryzalit podzielony jest pilastrami, dźwigającymi trójkątny tympanon zdobiony płaskorzeźbą i zwieńczony globusem, od którego pochodzi nazwa pałacu. Mimo niemal całkowitego zniszczenia starego miasta wskutek nalotów budynek przetrwał wojnę bez szwanku. W drugiej dekadzie XXI w. pałac został wyremontowany i przekazany na siedzibę Akademii Sztuki w Szczecinie. Pałac „Pod Globusem” mieści się przy Placu Orła Białego.

– Pałac Klasycystyczny (zwany pałacem Bartza oraz pałacem Velthusena) wybudowany został w latach 1778–79 przez szczecińskiego przemysłowca i kupca Georga CH. Velthusena. Początkowo w budynku znajdowała się winiarnia i skład win, prowadzony przez Georga Velthusena, a następnie, w latach 1874–1920, siedziba fabryki fortepianów Wolkenhauera. W kolejnych latach, do roku 1944 w budynku znajdował się Prowincjonalny Bank Pomorski („Girocentrale Pommern”). Pałac został zbombardowany 21 kwietnia 1943 roku. Odbudowano go  w latach 1959–62. Od roku 1963 do czasów obecnych w budynku znajduje się Zespół Szkół Muzycznych im. Feliksa Nowowiejskiego. Wystrój elewacji jest przykładem architektury pomiędzy barokiem i klasycyzmem. W nadprozach okien I piętra znajdują się popiersia 20 polskich i zagranicznych kompozytorów (przed II wojną światową były tu popiersia filozofów). Na tympanonach budynku przedstawiono scenki związane z winobraniem i transportem beczek wina (nawiązanie do profesji pierwszego właściciela pałacu). Pałac Klasycystyczny znajduje się w narożniku Placu Orła Białego, u zbiegu ulic Staromłyńskiej i Łaziebnej.

– Pałac Joński. Nazwa pałacu pochodzi od charakterystycznych pilastrów w porządku jońskim. W XVIII wieku w miejscu obecnego pałacu stała jednopiętrowa kamienica, stanowiąca własność nadleśniczego Bocka. Na początku XIX stulecia, kamienicę podwyższono o jedną kondygnację, jednocześnie nadając fasadzie formy klasycystyczne. W wieku XIX pałac stał się siedzibą Banku Królewskiego, potem Banku Cesarskiego, a po I wojnie światowej Deutsche Banku. W 1924 roku budynek powiększono, dobudowując od podwórza przeszkloną halę według projektu szczecińskiego architekta Friedricha Liebergesella. W czasach powojennych pałac nadal służył bankom. Od przełomu lat 1999/2000 pałac był siedzibą oddziału Pekao S.A.. W grudniu 2021 roku budynek przekazany został Akademii Sztuki. Pałac Joński znajduje się przy pl. Orła Białego 3.

– Pałac Sejmu Stanów Pomorskich został zbudowany w latach 1726–29 na zlecenie króla pruskiego Fryderyka Wilhelma I, według projektu holenderskiego architekta Gerharda Corneliusa van Wallrawe. Autorem rzeźb umieszczonych na fasadzie był Bartholome Damart. Budynek wykonany został w stylu północnego, klasycyzującego baroku. Posiada ozdobny tympanon z herbem króla Prus umieszczonym na tle panopliii oraz z dwiema rzeźbami – personifikacjami: Roztropności (postać ze zwierciadłem i wężem) i Sprawiedliwości (z wagą i mieczem). Poniżej – tuż nad wejściem – umieszczono herb Pomorza. Taki układ herbów nie był przypadkowy – miał on podkreślać podporządkowanie Pomorza królowi Prus. Urodę budowli zwiększa boniowana elewacja, ozdobne opaski okienne oraz misterna balustrada balkonu i zewnętrznych schodów. Budowlę nakryto dachem mansardowym. Budynek został wzniesiony z przeznaczeniem na siedzibę sejmiku pomorskich stanów ziemskich. W latach 1885–88 gmach uległ rozbudowie (wybudowano wówczas dodatkowe skrzydło, a istniejące od strony ul. Staromłyńskiej – przedłużono). W latach 1926–27 budynek został odrestaurowany i zaadaptowany na siedzibę muzeum. Salę posiedzeń byłego Sejmu Stanów przekształcono w salę wystawową. Obecnie w pałacu mieści się Galeria Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego. Pałac Sejmu Stanów Pomorskich znajduje się przy ul. Staromłyńskiej 27.

– Kamienica Loitzów (osobny artykuł).  Kamienica znajduje się na Starym Mieście, przy ul. Kurkowej 1.

– Czerwony Ratusz (osobny artyku). Ratusz znajduje się przy pl. Stefana Batorego.

– Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa to modernistyczna budowla o konstrukcji żelbetowej, z elementami neobaroku i neoromanizmu. Kamień węgielny wmurowano prawdopodobnie 13 października 1913 roku, a budowę ukończono w roku 1919. Od początku aż do 1945 roku pełnił funkcję ewangelickiego kościoła garnizonowego. Zaraz po II wojnie światowej był pierwszą czynną świątynią Szczecina.Jest to trójnawowa budowla wybudowana z  żelbetu na planie prostokąta w stylu art novou, z półkoliście wyodrębnionym zamkniętym prezbiterium i szeroką wieżą ozdobioną płaskorzeźbą Chrystusa, według projektu architekta Bernarda Stahla. Prawdopodobnie był pierwszą w ówczesnym państwie pruskim budowlą sakralną konstrukcji żelbetowej. Nad głównym wejściem widać płaskorzeźbę z wyobrażeniem walki św. Jerzego ze smokiem. Wewnątrz w prezbiterium znajduje się neogotycki ołtarz przedstawiający Ostatnią Wieczerzę.Kościół znajduje się ul. Bogurodzicy 3, niedaleko Bramy Portowej.

Inne interesujące budowle w Szczecinie:

– Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza (osobny artykuł). Budynek filharmonii znajduje się przy ul. Małopolskiej 48

– Cerkiew św. Mikołaja. W 2004 parafia rozpoczęła Budowę nowej cerkwi rozpoczęto w 2004 roku. Nowa świątynia, zbudowana w stylu bizantyjskim na planie krzyża greckiego i nosi to samo wezwanie co poprzednia. Budowę ukończono w 2011 roku. Cerkiew została konsekrowana 17 września tegoż roku przez metropolitę warszawskiego i całej Polski Sawę, w asyście licznych biskupów z Polski i zagranicy. Cerkiew św. Mikołaja jest położona przy skrzyżowaniu ulic Teofila Starzyńskiego i Zygmunta Starego.

Szczecin jest stolicą województwa zachodniopomorskiego i jest położony nad Odrą, 90 km na północ od Gorzowa WLKP i 140 km na południowy-zachód od Koszalina.

Zdjęcia wykonano w maju 2022 roku.