Trzcińsko zostało założone wkrótce po opanowaniu w drugiej połowie XIII wieku  przez Brandenburgię terenów pogranicza pomorsko-wielkopolskiego, noszących odtąd nazwę Nowej Marchii. Data lokacji nie jest wprawdzie znana, wiadomo jednak, że w 1281 roku było to już miasto na prawie magdeburskim i miejsce targowe. Dzięki dogodnemu położeniu na skrzyżowaniu szlaków handlowych z Wielkopolski do Szczecina i z Pomorza do ziem wieleckich osada szybko się rozwijała.

Po przybyciu do miasta rodziny Werbenów w drugiej połowie XIII wieku i otrzymaniu jako przywilejów m.in. jeziora i grodziska, rozpoczyna się przebudowa osady. Układ architektoniczny z tego czasu pozostał czytelny do dnia dzisiejszego. W centrum miasta został wybudowany kościół i dom kupiecki, który zaczął wkrótce pełnić funkcje ratusza, uważanego obecnie za jeden z najstarszych i najlepiej zachowanych zabytków w Polsce.

Od 1373 roku Trzcińsko znajdowało się we władaniu Korony Czeskiej, której władcy z czasem podjęli próby sprzedaży regionu z racji na jego peryferyjność. W 1402 roku zawarto porozumienie w sprawie sprzedaży miasta z regionem Polsce, jednakże jeszcze w tym samym roku sprzedano je Krzyżakom. W czasie wojny polsko-krzyżackiej w 1433 roku zostało zniszczone przez husytów. Po wybuchu kolejnej wojny polsko-krzyżackiej w 1454 Krzyżacy sprzedali miasto z regionem w celu pozyskania funduszy na prowadzenie wojny. W 1468 roku zostało zniszczone przez książąt pomorskich.

Około 1483 roku przystąpiono do rozbudowy systemów obronnych. Mury obronne z układanego warstwami kamienia polnego, których wieniec otacza całe miasto, wzniesiono w XIV wieku, w miejscu wcześniejszych obwarowań drewniano ziemnych. W ciągu murów zachowało się 25 baszt łupinowych otwartych, pięć półkolistych i 20 prostokątnych, dwie baszty pełne, Prochowa i Bociania oraz dwie bramy: Myśliborska i Chojeńska. W północnym odcinku obwarowań istniała dawniej trzecia brama zwana Strzeszowską, bardzo podobna do poprzednich, której ruiny rozebrano w połowie XIX wieku. Czwartą bramą była brama Wodna która znajdowała się od strony jeziora.

W roku 1538 miasto zostało przejęte przez margrabiego Jana Kostrzyńskiego, który wprowadził w mieście wiarę protestancką. Największą ruinę przyniosła miastu wojna trzydziestoletnia – wojska cesarskie zajęły miasto w 1627 roku, a później ograbili je w 1630 roku żołnierze szwedzcy Gustawa Adolfa. Ostatecznie w 1634 roku doszczętnie spaliły i zniszczyły Trzcińsko wojska Wallensteina. Dopiero w XVIII wieku sytuacja ekonomiczna miasta zaczęła się poprawiać.

W 1895 roku w okolicy miejscowy lekarz odkrył pokłady torfu borowinowego, dzięki czemu Trzcińsko stało się miejscowością uzdrowiskową. Założono pierwsze kąpielisko a następnie zakład leczniczy. Do zakładu tego przyjeżdżali chorzy z całej północnej Europy, a miasto otrzymało tytuł Zdrój. Zabudowa mieszkalna miasta pochodzi z XIX i początku XX wieku, średniowieczna o nietrwałej konstrukcji ryglowej szybko niszczała lub płonęła, po czym odbudowywano ją w podobnej formie. W ten sposób zabudowa Trzcińska zachowała dawną skalę i podział na parcele oraz  autentyczny klimat minionej przeszłości. W wielu fasadach domów zachowała się ozdobna stolarka drzwiowa niekiedy z kutymi kratami. Wymienione zabytki można podziwiać spacerując po uliczkach miasteczka jak również poza jego murami obronnymi idąc plantami które powstały w miejscu dawnych fos. Najznamienitsze zabytki miasta to:

– Kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy należy do najstarszych zabytków architektury wczesnogotyckiej na Pomorzu Zachodnim. Przypuszczalnie pierwotny obiekt sakralny został wybudowany w latach 1260-80 przez miejscową ludność słowiańską. Niektóre źródła podają, że fundatorami świątyni byli margrabiowie brandenburscy Jan I i Otton III. Budowę kościoła można podzielić na trzy okresy:  Pierwszy okres to wiek XII, w którym zbudowano prostokątną świątynie bez chóru, ale z masywną zachodnią wieżą wzniesioną z wygładzonych ciosów granitowych kamienia polnego. Z tego okresu pochodzi w południowej ścianie wybudowany portal boczny, dwukrotnie schodkowany o ostrołukowym kształcie. Obecnie w tym miejscu znajduje się okno witrażowe o tematyce religijnej. Drugi okres to wiek XIV, w którym to dokładnie świątynie przebudowano używając jako głównego budulca cegły. Powstają trzy nawy ze sklepieniami ośmiodzielnymi wspartymi na ośmiokątnych filarach oraz dobudowuje się zakrystię i od strony północnej wieżę. Okres tych prac poświadcza list pasterski biskupa kamińskiego z dnia 29.03.1332 roku ogłaszający odpust dla wszystkich którzy wezmą udział w budowie kościoła i jego wyposażeniu. Datę tę często uważa się za oficjalną datę fundacji świątyni. Trzeci okres obejmuje wiek XV kiedy to kościół (wraz z miastem) na okres 52 lat przeszedł w ręce Zakonu Krzyżackiego. Został on także dość dotkliwie zniszczony przez wyprawę husytów. Dopiero po kilku latach nastąpiła odbudowa i dalsze uzupełnianie. Wtedy powstała ceglana nadbudowa wieży z wysokimi ostrołukowymi oknami dzwonnicy i ośmiokątnym szczytem piramidalnym. Bardzo ciekawie skonstruowano szczyt wschodni, który posiada dekorację złożoną z 6 smukłych blend ostrołukowych umieszczonych poniżej wgłębienia w kształcie krzyża. Majestatu świątyni miały nadawać zainstalowane 36 piszczałkowe i 12 głosowe niemieckie organy, które w późniejszym czasie kilkakrotnie były odrestaurowane. Koniec wieku XVIII to także udekorowanie wieży zegarem, którego tarcze z czterech stron do dziś odmierzają czas. Lata wojenne przyniosły wiernym zmianę przynależności diecezjalnej. W 1951 roku parafia została kanonicznie erygowana czyli oficjalnie włączona w skład parafii katolickich. Z inicjatywy obecnego proboszcza przy finansowym udziale mieszkańców uroczystości 50-lecia istnienia polskiej parafii uczczono zamontowaniem na dzwonnicy drugiego żeliwnego dzwonu, któremu nadano imię Jana Pawła II. W swej obecnej postaci kościół mariacki to 3 nawowa budowla długości wnętrz ( bez prezbiterium ) – 26.65 mm, ( z niszą – 30.55 m ) , szerokości 13.40 m i grubości murów –1.15 m. Wnętrze świątyni zdobią dwa kilku metrowe freski pędzla ks. Stanisława Piekarza przedstawiające sceny biblijne. Po bokach ustawione są 4 rzeźbione konfesjonały do spowiedzi z których dwa zostały przywiezione ze Szczecina. W centralnej części nad tabernakulum umocowany jest trój skrzydłowy ołtarz główny. Przedstawiający obrazy Św. Ottona, Jana Chrzciciela, Matki Boskiej oraz dwunastu apostołów. Drewniany ołtarz w formie stołu w 1990 roku został zwrócony ku wiernym. Wrażenie robi chór wykonany w 1946 roku przez artystę stolarza Jana Ostanówkę.

– Ratusz to perła średniowiecznej architektury uważana jest za jeden z najstarszych i najlepiej zachowanych zabytków tego typu w Polsce. Pierwsza wzmianka o ratuszu pochodzi z 1409 roku, kiedy to mieszkańcy miasta, wraz ze stopniowym wzrostem handlowej funkcji miasta, postanowili wybudować dom kupiecki zwany przez nich „theatrum”. Ten parterowy, podpiwniczony budynek na planie kwadratu, został pod koniec XIV wieku dość znacznie przebudowany i zaadoptowany na siedzibę władz miejskich, zyskując także dołączoną do jego wschodnich ścian funkcję handlową. W 1550 roku obie części budowli połączono i powiększono o jedną kondygnację, zakończoną wysokim dwuspadowym dachem z niewielką wieżą kalenicową. Szczyty otrzymały ozdobne maswerki zaś wnętrza – piękne sklepienia siatkowo-krzyżowe, typowe dla gotyckiego stylu. Boki budynku zdobiły ostrołuki oraz portal, posiadający dwustopniowe obramowanie. Pomieszczenia piwniczne znajdujące się pod zachodnią częścią są sklepione kolebkowo. W swojej siedmiowiekowej historii ratusz wielokrotnie był remontowany i przebudowywany, przez co zmieniał swoje oblicze, zyskując coraz to nowe, piękniejsze formy. Działania takie podejmowane były po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej, pod koniec XVII wieku, a także w XIX i XX stuleciu. Ostatni raz gruntowny remont ratusz przechodził w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Należy dodać, że do początków XIX wieku wokół ratusza znajdowały się budy kramarskie. W czasach powojennych na parterze znajdował się zamykany okutymi drzwiami karcer oraz posterunek policji, w którym urzędował jeden policjant. Obecnie znajdują się tam pomieszczenia, w których pracują urzędnicy administracji samorządowej. Piętro mieści gabinet burmistrza, a także dużą salę, ozdobioną drewnianym stropem. W sali tej odbywają się posiedzenia Rady Miejskiej oraz udzielane są śluby.

– Brama Chojeńska została wzniesiona w pierwszej połowie XIV wieku, nadbudowana cegłą w XV wieku. W tym też czasie rozbudowana o przedbramie zburzone w końcu XIX wieku. Pierwotnie była znana jako Brama Rosnowska, w późniejszym okresie nazwa związana z wyjazdem w kierunku Chojny. Brama wieżowa dwustopniowa, posiadała pionowo zasuwaną drewnianą kratę z żelaznymi kolcami, zwana broną. Później zastąpiono ją kratą żelazną, podnoszoną w czasie dnia i zasuwaną na noc. Wskazują na to wgłębienia w murze istniejącej bramy. Poza tym brama posiadała potężne podwójne wrota zrobione z dębowego drzewa, które były okute gwoździami z dużymi łbami. Także dysponowała mostem zwodzonym. Brama Chojeńska ma kwadratową kamienną podstawę, na której w XV wieku została wykonana wieża z cegły, a w XVI wieku osadzono ośmioboczną nadbudowę, dla obserwacji ruchu wojsk nieprzyjacielskich, całość zwieńczona jest spiczastym hełmem. Widoczne są również otwory strzelnicze. Wejście do wnętrza bramy prowadzi poprzez kamienne schody od strony miasta. Przejście do górnych kondygnacji wewnątrz wieży odbywało się za pomocą drabin. W ten sposób brama miała wielofunkcyjne przeznaczenie, m.in. pełniła rolę kontrolną, obserwacyjną, alarmującą i obronną.  W 1912 roku obok Bramy Chojeńskiej zrobiono w murze furtkę dla ruchu pieszego. Brama Chojeńska ma 18 m wysokości; w rzucie poziomym 7,25 na 6,80 m; szerokość otworu bramowego 3,30 m; wysokość kwadratowej podbudowy 9,80 m; przekrój przez ośmiokątną nadbudowę 4,50 m; szczyt wieży wynosi 3,80 m.

– Brama Myśliborska powstała najprawdopodobniej w pierwszych latach XIV wieku i stanowiła najsilniejszą i najważniejszą budowlę obronną miasta. Podstawa zbudowana z ciosów granitowych z przejazdem i wejściem bocznym od strony wschodniej (obecnie zblendowane), nadbudowana cegłą w XV wieku. Pierwotnie była zwana Bramą Kamienną, dopiero w późniejszym okresie nazwana została Bramą Myśliborską, w związku z wyjazdem w kierunku Myśliborza. Brama ta posiadała pionowo zasuwaną drewnianą kratę z żelaznymi kolcami, zwaną broną, którą w okresie późniejszym zastąpiono kratą żelazną, podnoszoną w czasie dnia i zasuwaną na noc. Wskazują na to wgłębienia w murze istniejącej bramy. Poza tym brama posiadała potężne podwójne wrota zrobione z dębowego drzewa okute gwoździami z dużymi łbami. Miała ona również dodatkowe zabezpieczenie. Wjazd do niej był obudowany z obu stron murem wysuniętym ok. 20 m przed bramą i zakończony małą bramką (mur przedbramia został rozebrany w 1919 r.). Istniejąca brama ma kwadratową kamienną podstawę, na której w XV wieku została wzniesiona wieża z cegły, a w XVI wieku dla obserwacji ruchu wojsk nieprzyjacielskich, osadzono ośmioboczną nadbudowę zwieńczoną spiczastym hełmem. Widoczne są również otwory strzelnicze. Wejście do wnętrza wieży Bramy Myśliborskiej było możliwe tylko z muru obronnego. Przejście do górnych kondygnacji wewnątrz wieży odbywało się za pomocą drabin. W latach 30-tych XX wieku obok Bramy Myśliborskiej powstało przejście dla pieszych i drugi wjazd dla pojazdów. Brama Myśliborska ma 20,25 m wysokości; w rzucie poziomym 8,79 na 8,60 m; szerokość otworu bramowego 3,85 m; wysokość kwadratowej podbudowy 10,10 m; przekrój przez ośmiokątną nadbudowę 6,70 m; szczyt wieży wynosi 5,50m.

– Mury miejskie wzniesiono na początku XIV wieku z granitowych głazów narzutowych. W dawnych czasach w murach obronnych znajdowało się ok. 30 wieżyczek strzelniczych, zwanych strażnicami lub czatowniami na wpół otwartymi od strony miasta. Grubość muru wynosiła 1 m, a wysokość od 6 do 9 m. Całość została otoczona fosą i wałem ziemnym. Umocnienia te przetrwały do końca XVIII wieku. W XIX wieku fosa została zasypana, a wał zniesiony. Ich miejsce zajęły tereny zielone tzw. planty i działki ogrodowe. Ludność miasta, żeby mieć lepszy dostęp do działek, wybiła w murze miejskim furtki, których część istnieje do dzisiaj, a część zamurowano. Obecnie z dawnego obwodu 1700 metrów muru obronnego, zachowało się 1500 m.

– Baszta Bociania – gotycka, kamienno-ceglana. Zbudowana na początku XV wieku, w wyniku przebudowy prostokątnej czatowni z 1 połowy XIV wieku. W XIX wieku do baszty dobudowano dom mieszkalny. Nazwa baszty powstała w końcu XIX wieku i związana jest z istniejącym na niej do tej pory gniazdem bocianim. Baszta wtórna, złożona, dwustopniowa. Dwukondygnacyjny stopień dolny na rzucie prostokąta wzniesiony jest z kamienia (pozostałość dawnej czatowni), z narożami i ścianą wewnętrzną z cegły. Wyżej ceglany stopień górny, również dwukondygnacyjny, zakończony prostym murem. Dwustopniowość baszty zaznaczona jest wyłącznie w elewacjach łączących się bezpośrednio z kurtyną muru. Od strony wewnętrznej i zewnętrznej baszta zamknięta jest prostymi ścianami. W elewacji zewnętrznej trzy pary otworów szczelinowych. Ze stopnia górnego wyrasta wieloboczny ostrosłup z bocianim gniazdem.

– Baszta Prochowa – gotycka, kamienno-ceglana, została wzniesiona na początku XV wieku, w wyniku zamknięcia półkolistej czatowni z XIV wieku. Nazwa związana prawdopodobnie z magazynowaniem w baszcie prochu strzelniczego. Jest to baszta prosta, na rzucie koła, której wysokość wynosi 15 m, a średnica 4,70 m. Dolna część, będąca pozostałością dawnej czatowni, wzniesiona jest z kamienia polnego. Wyższe partie są z cegły, z otworami strzelniczymi, zwieńczone gankiem obronnym, zakończonym murem oraz blankami które zostały odbudowane niedawno. Całość nakryta jest wysmukłym stożkiem ceglanym, na którym przez wiele lat znajdowało się bocianie gniazdo.

– Baszta Zachodnia, która jest częścią całego łańcucha trzcińskich fortyfikacji obronnych, zwana była dawniej   basztą Lodową.  Usytuowano ją w odległości 60 metrów na południe od bramy Chojeńskiej. Po pięciu wiekach od jej wzniesienia, runęła w wiosenną noc roku 1984 na skutek gwałtownej wichury. Baszta Zachodnia była budowlą gotycką, wzniesiona ją na początku XV wieku w wyniku przemurowania półkolistej czatowni z XIV wieku. Stara nazwa Lodowa, prawdopodobnie jest związana z przechowywaniem w jej dolnej części żywności i lodu. Basztę założono na rzucie koła, przyziemie jej jest kamienną częścią czatowni, wzniesionej z polnych otoczaków. Dolne partie baszty od strony miasta i wyżej wraz ze szczytem, wymurowano w cegle.  Ganek obronny był zakończony prostym murem bez blankowania. Szczyt wieńczył wysmukły ceglany stożek, w którym od strony południowej istniało wyjście na ganek obrony. W parterowej części baszty od strony miasta zachował się fragment ceglanego muru wraz z otworem wejściowym. W wyższej partii wieży od strony wschodniej było usytuowane wejście na dwie wyższe kondygnacje, które były połączone drabinami. W licu muru umieszczone były otwory strzelnicze. W roku 2007 w ratuszu miejskim podjęto decyzję o planach odbudowy zawalonej baszt Zachodniej, a w październiku roku 2011 rozpoczęto jej odbudowę.

Trzcińsko-Zdrój jest położone 13 km na wschód od Chojny, przy drodze nr 26 do Myśliborza.

Zdjęcia wykonano w maju 202 roku.