Park Narodowy Goreme (Goreme Acik Hava Muzesi) w Turcji znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO ze względu na dziedzictwo kulturowe, jak i przyrodnicze, na którą został wpisany w 1985 roku. Na stosunkowo niewielkim terenie znajduje się około 350 kościołów i kapliczek z czasów bizantyjskich, wykutych w miękkiej skale tufowej, charakterystycznej dla Kapadocji. W IV wieku n.e. w tym regionie powstały pierwsze niewielkie społeczności anachoretów – ascetów, wiodących życie poświęcone modlitwie, umartwianiu się i kontemplacji, którzy sami wyżłobili mieszkania, pustelnie, kaplice i kościoły w skałach kapadockich. Swoje funkcjonowanie wspólnoty te opierały na wytycznych stworzonych przez Bazylego Wielkiego, nazywanego również Bazylim z Cezarei Kapadockiej. Ten urodzony w 329 roku pisarz wczesnochrześcijański zaliczany jest do ojców Kościoła. Był biskupem, który szczególną uwagę poświęcał działalności charytatywnej: wybudował schronisko dla pielgrzymów, a w czasach głodu sprzedał majątek kościelny, aby wykarmić najuboższych. Jednocześnie był znanym teologiem, zwalczającym arianizm oraz twórcą jednej z pierwszych reguł zakonnych. Wstęp na teren muzeum jest płatny, a w sezonie letnim niestety odwiedzają je tłumy turystów, co powoduje, że zwiedzanie niewielkich pomieszczeń często odbywa się w tłoku. Muzeum otwarte jest w lecie od godziny 8.00 do 19.00, a w sezonie zimowym – do 17.00. Należy liczyć się z tym, że część kościołów nie będzie udostępniona zwiedzającym, ze względu na zniszczenia spowodowane przez ząb czasu oraz masową turystykę lub z powodu prowadzonych prac renowacyjnych. Przy wejściu na teren muzeum znajduje się księgarnia, kantor wymiany walut, sklep z pamiątkami oraz poczta.  Najciekawsze miejsca w Parku Narodowym Goreme:

Rahibeler Manastiri/Kizlar Manastiri (Klasztor panien). Świątynia została wydrążona około początku XI wieku na planie krzyża z czterema kolumnami zwieńczonymi kapitelami. W urwisku skalnym wydrążonych zostało wiele kondygnacji, w których znajdowały się cele zakonnic oraz pomieszczenia wspólne klasztoru: refektarz i kuchnia.  Poziomy połączone były ze sobą tunelami, które w razie konieczności można było odciąć przy użyciu kamieni młyńskich – podobne rozwiązania stosowano w podziemnych miastach kapadockich. Chociaż pierwotnie klasztor posiadał kilka pięter, obecnie oczom zwiedzających ukazuje się jedynie duża jadalnia ze schodami prowadzącymi w górę, do małej kapliczki, w której znajduje się kilka fresków.

Aziz Basil Sapeli (Kościół świętego Bazylego). Do położonej poprzecznie w stosunku do wejścia, nawy kościelnej, zakończonej apsydą, wchodzi się poprzez przedsionek z grobowcami w podłodze. Ornamenty ścienne pochodzą z czasów ikonoklazmu, gdy przedstawianie wizerunków świętych było zakazane. Freski przedstawiające między innymi samego świętego Bazylego pochodzą z czasów późniejszych.

Elmali Kilise (Kościół jabłka). Do wnętrza pochodzącego z XII wieku wchodzi się przez tunel i przedsionek. Jest to mały kościółek, wybudowany około 1050 roku n.e. Cztery filary ze znakiem krzyża greckiego wspierają centralną kopułę, w której znajduje się fresk przedstawiający Chrystusa Pantokratora. W sumie budowlę wieńczy aż dziewięć kopuł. W apsydzie nawy głównej znajduje się grupa deisis. Renowacja kościoła została zakończona w 1991 roku, ale fragmenty fresków ciągle ulegają złuszczeniu, odsłaniając wcześniejsze malowidła ścienne. Freski przedstawiają sceny z życia świętych, biskupów i męczenników, a po prawej stronie ołtarza widać przedstawienie Ostatniej Wieczerzy. W południowo-zachodnim narożniku znajduje się fresk przedstawiający chrzest Jezusa w Jordanie. Nazwę kościoła wzięto od jabłoni, która podobno rosła w pobliżu kościoła.

Azize Barbara Kilisesi (Kościół świętej Barbary). Następna świątynia poświęcona św.Barbarze została wzniesiona również na planie krzyża, lecz z dwoma kolumnami. Kościół datowany jest na XI wiek.  Święta Barbara to pochodząca z Egiptu męczenniczka, która została uwięziona przez własnego ojca, który w ów drastyczny sposób chciał uchronić ją przed zgubnymi wpływami chrześcijaństwa. Ponieważ pomimo odosobnienia udało się jej pielęgnować nową wiarę, okrutny ojciec najpierw torturował ją, a następnie zabił. Na kopule widać Chrystusa na tronie. Inny fresk przedstawia raka, którego symbolicznie interpretuje się jako uosobienie zła. Północna ściana kościoła zawiera portrety świętego Jerzego oraz świętego Teodora na koniu, walczących przeciwko smokowi i wężowi. Ciekawostką są narysowane czerwonym kolorem na skale linie, które miały sprawiać wrażenie, jakby budowla została wzniesiona z kamieni, a nie wyryta w skale.

Yilanli Kilise (Kościół węża). To prosty kościółek z niskim sufitem i długą nawą. Prawdopodobnie pierwotnie służył on jako grobowiec zanim nie przedłużono nawy dodając apsydę. Jego nazwa pochodzi od jednego z fresków przedstawiających świętych Jerzego i Teodora zabijających smoka pod postacią węża. Kościół posiada również fresk z portretem cesarza Konstantyna i jego matki – świętej Heleny, trzymającej „prawdziwy krzyż”. Legenda głosi, że odkryła ona krzyż na którym ukrzyżowano Jezusa po ujrzeniu go we śnie. Innym ciekawym portretem jest postać świętego Onufrego, który wiódł życie pustelnicze na pustyni egipskiej. Przedstawiany jest zazwyczaj z długą siwą brodą i przyodziany jedynie w figowy listek. 

Karanlik Kilise (Ciemny kościół). Przykryty kopułą kościół wzniesiony na planie krzyża składa się z absydy głównej oraz dwóch mniejszych absyd oraz czterech kolumn. Budowlę wzniesiono na przełomie XI i XII wieku. Ozdobiony jest scenami z Nowego Testamentu: Chrystusa Pantokratora w medalionie na kopule, narodzin w Betlejem, odwiedzin trzech mędrców, pierwszej kąpieli, ostatniej wieczerzy, zdrady Judasza, ukrzyżowania oraz zmartwychwstania. Do lat pięćdziesiątych XX wieku kościół wykorzystywano jako gołębnik. Przywrócenie kościoła do pierwotnego wyglądu zajęło aż 14 lat, które poświęcono głównie na zeskrobywanie odchodów gołębi ze ścian. Obecnie jego freski należą do najlepiej zachowanych w całej Kapadocji. Niestety część narteksu zawaliła się, odsłaniając wnętrze kościoła na działanie promieni słonecznych i uszkadzając część fresków. Pierwotnie kościół posiadający małe okna był bardzo słabo nasłoneczniony (stąd nazwa), co najprawdopodobniej zachowało żywe kolory fresków poprzez tysiąc lat. Poza tym malowidła uniknęły dewastacji przez wydrapywanie oczy przez muzułmanów, z powodu niedostępności świątyni, a dokładnie jej ukrycia (pierwotnie do środka prowadziło sekretne wejście). Wstęp do tego kościoła jest dodatkowo płatny.

Carikli Kilise (Kościół sandałowy). Nazwa kościoła wywodzi się od dwóch odcisków stóp pod freskiem przedstawiającym zmartwychwstanie. Sam kościół został wyryty na planie krzyża i ozdobiony w XI wieku freskami przedstawiającymi czterech Ewangelistów, Boże Narodzenie oraz ukrzyżowanie, chrzest, odwiedziny mędrców ze wschodu i inne sceny z Nowego Testamentu.

Katharina Kilisesi (Kościół świętej Katarzyny). Elementem charakterystycznym, odróżniającym ten kościół od pozostałych, są ślepe arkady na zewnątrz. Wnętrze, stworzone na planie krzyża, zdobią po wschodniej stronie freski przedstawiające Deesis – ikonograficzne przedstawienie Chrystusa Pantokratora pośrodku, a po jego bokach – Maryję i Jana Chrzciciela. Pantokrator Kilise (Kościół Wszechmogącego). Niedaleko wyjścia, po prawej stronie, przed Klasztorem Panien schował niewielki kościół Chrystusa Pantokratora, którego fresk znajduje się w apsydzie. W podłodze u wejścia znajduje się wykuty grobowiec. 

Sakli Kilise (Ukryty kościół). Otwarty dla zwiedzających w 1957 roku kościół zawiera datowane na XI wiek freski przedstawiające sceny z Nowego Testamentu, w tym Zwiastowanie i Ukrzyżowanie.

Tokali Kilise (Kościół sprzączki). Jest to największy z kościołów w Goreme, zbudowany na przełomie X/XI wieku. Jego renowację zakończono w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Najważniejszą częścią kościoła jest nawa główna, zawierająca pochodzące z X wieku freski w stylu „prowincjonalnym” oraz nowsze – z XI wieku, w stylu „metropolitalnym”. Przedstawiają one dwunastu apostołów, świętych oraz sceny z życia Jezusa. Pod nawą znajduje się krypta. Na kościół składają się cztery komnaty, tzn. Stary Kościół, Nowy Kościół, Paracclesion oraz Niższy Kościół. Stary Kościół z X wieku n.e. (który obecnie pełni funkcję przedsionka) to pierwotna konstrukcja, do której na przestrzeni wieków dobudowywano pozostałe pomieszczenia. Ozdobiony jest kolorami czerwieni i zieleni, a freski przedstawiają sceny z Nowego Testamentu oraz portrety świętych. Nowy Kościół, zbudowany na planie czworokąta, wydrążony na wschód od Starego Kościoła i ozdobiony serią łuków i arkad, posiada bogatsze kolory, w tym indygo, w których odmalowano między innymi cuda czynione przez Jezusa, pierwszych diakonów, życie świętego Bazylego, portrety Leadesa (jednego z męczenników) oraz świętego Menasa. Nowy Kościół posiada proste sklepienie, wzdłuż znajduje się narteks, a w poprzek nisze. Wzdłuż ściany wschodniej stoją cztery kolumny powiązane łukami, za którymi znajduje się korytarz z jedną dużą i dwiema małymi apsydami. Przy wejściu po lewej stronie znajduje się ikonostas podzielony kolumnami. Paracclesion, po lewej stronie od Nowego Kościoła, to kaplica z pojedynczą absydą. Niższy Kościół posiada komorę grobową. Kościół sprzączki znajduje się poza terenem muzeum, po prawej stronie drogi do parkingu. Zwiedza się go na podstawie biletu ogólnego.

Refektarz i kuchnie.  Powyżej Kościoła Węża, po prawej stronie znajduje się duży refektarz z kamiennym stołem i ławami, do którego przylegają kuchnia i spiżarnia. Takich refektarzy jest tu więcej, lecz niestety nie do wszystkich da się zajrzeć. Poruszając się wzdłuż skalnej ściany mijamy kolejne wykute pomieszczenia o różnym przeznaczeniu. 

Zdjęcia wykonano w lipcu 2011 roku.

  • Klasztor Panien

  • Klasztor Panien

  • Kościół świętego Bazylego

  • Kościół świętego Bazylego

  • Kościół świętego Bazylego

  • Kościół świętego Bazylego

  • Kościół świętego Bazylego

  • Kościół świętego Bazylego - grobowce

  • Kościół jabłka

  • Kościół jabłka

  • Kościół jabłka

  • Kościół jabłka

  • Kościół jabłka

  • Kościół jabłka

  • Kościół jabłka

  • Kościół świętej Barbary

  • Kościół świętej Barbary

  • Kościół świętej Barbary

  • Kościół świętej Barbary

  • Kościół świętej Barbary

  • Kościół świętej Barbary

  • Kościół świętej Barbary

  • Kościół świętej Barbary

  • Kościół węża

  • Kościół węża

  • Kościół węża

  • Kościół węża

  • Ciemny kościół

  • Ciemny kościół

  • Kościół Ukryty

  • Kościół Ukryty

  • Kościół Ukryty

  • Kościół Ukryty

  • Kościół Ukryty

  • Kościół Ukryty

  • Kościół Ukryty

  • Grobowce

  • Grób w posadzce

  • Kościół Sprzączki

  • Kościół Sprzączki

  • Kościół Sprzączki

  • Kościół Sprzączki

  • Kościół Sprzączki

  • Kościół Sprzączki

  • Kościół Sprzączki

  • Refektarz i kuchnie

  • Refektarz i kuchnie

  • Refektarz i kuchnie

  • Refektarz i kuchnie

  • Refektarz i kuchnie

  • Refektarz i kuchnie

  • Refektarz i kuchnie