Stambuł (tur. Istanbul) jest największym miastem w Turcji i jednym z największych miast świata. Miasto podzielone cieśniną Bosfor na część europejską i azjatycką jest stolicą prowincji (il)Istanbul. Pierwsza osada istniała w tym miejscu w epoce brązu na terenie dzisiejszego pałacu Topkapi. Około 680 roku p.n.e. uciekinierzy z greckiej Megary założyli kolonię Chalkedon w azjatyckiej części obecnego miasta. Około 660 roku p.n.e. inna grupa Greków pod przewodnictwem Byzasa założyła po stronie europejskiej pierwszą większą miejscowość- obecnie Sarayburunu, czyli „Cypel Pałacu” na Historycznym Półwyspie. Nazwano je Bizancjum, od imienia jego założyciela. Dzięki korzystnemu położeniu geograficznemu miasto bardzo szybko się rozwijało. W 513 roku p.n.e. zostało zdobyte przez wojska perskie. Od 407 roku p.n.e. miasto należało do Aten, a od 405 roku p.n.e. do Sparty. W 227 roku p.n.e. po azjatyckiej stronie miasta zaczęli się osiedlać Galowie. W 146 roku p.n.e. został zawarty związek z Cesarstwem rzymskim. W 196 roku cesarz Septymiusz Sewer włączył miasto do Cesarstwa. W III wieku n.e. miasto nosiło nazwę Augusta Antonina, na cześć syna Septymiusza Sewera – Antoniusza. Cesarz Konstantyn I Wielki przebudował miasto i w 330 roku zmienił nazwę miasta na Nova Roma, czyli Nowy Rzym.

Nazwa Konstantynopol, czyli „Miasto Konstantyna”, została po raz pierwszy użyta przez cesarza Teodozjusza II i stała się oficjalną nazwą miasta przez cały okres bizantyjski, oraz była używana również w czasach Imperium osmańskiego. Po podziale Cesarstwa Rzymskiego, po śmierci Teodozjusza I, Konstantynopol został stolicą Cesarstwa Wschodniorzymskiego. W V wieku miasto otoczono nowymi murami. Za rządów cesarza Justyniana wybudowano Kościół Hagia Sofia. W latach 673–677 i 717–718 miasto było oblegane, lecz nie zdobyte, przez Arabów. W 1054 roku Konstantynopol stał się centrum kościoła prawosławnego. W 1096 roku miasto odwiedzili Krzyżowcy, nie czyniąc wówczas żadnych szkód. Napływali również handlarze z Wenecji i Genui – powstała wtedy dzielnica Galata. Po zdobyciu i złupieniu 13 kwietnia 1204 roku przez krzyżowców, w latach 1204–61 Konstantynopol był stolicą stworzonego przez nich Cesarstwa Łacińskiego. Odzyskany przez Michała VIII Paleologa, stracił jednak dawne znaczenie. Kolonia Galata przejęła zyski z handlu. Konstantynopol pustoszał, liczba ludności malała, budowle ulegały ruinie. Pod koniec XIV wieku pod mury miasta po raz pierwszy podeszli Osmanowie i zajęli okolice miasta. W 1390 roku wojska Bajazyda I oblegały miasto, następne oblężenie miało miejsce w 1422 roku pod dowództwem Murada II.

Miasto zostało zdobyte przez Turków pod wodzą Mehmeda II Zdobywcy 29 maja 1453 roku i stało się stolicą imperium osmańskiego. Gdy w 1517 roku Osmanowie podbili Egipt i kalifat został przeniesiony do Stambułu, miasto stało się centrum islamskiego świata. W XVI-XVIII wieku miasto ozdabiano pałacami, meczetami, kompleksami architektonicznymi. W XIX wieku, kiedy państwo czyniło próby europeizacji, zrezygnowano z tradycyjnej osmańskiej architektury, zastępując ją barokiem i rokoko. Po I wojnie światowej 15 marca 1919 roku do miasta wkroczyły wojska alianckie. W 1923 stolicę Republiki Tureckiej przeniesiono do Ankary. W roku 1930 rząd turecki wystąpił z apelem do państw zachodnich o zaprzestanie używania formy Konstantynopol a używanie tylko jednej nazwy – a mianowicie Istanbul, jednocześnie wymuszając stosowanie tej nazwy nowym prawem pocztowym.

Powierzchnia Stambułu wynosi 1 539 km kwadratowych, zaś cała prowincja: 6 220 km kwadratowych. Miasto tworzą trzy części: część azjatycka, oraz po stronie europejskiej Półwysep leżący na południe od Złotego Rogu oraz dzielnica Galata z tzw. Nowym Miastem. W części europejskiej znajdują się instytucje handlowe, zaś część azjatycka ma charakter dzielnicy mieszkaniowej. Obszar Półwyspu odpowiada położeniu XV-wiecznemu Konstantynopolowi, dzisiaj znajdują się tu dzielnice Eminonu oraz Fatih. Półwysep otacza od południa Morze Marmara, a od wschodu cieśnina Bosfor. Na Półwyspie znajdują się największe kościoły, najwspanialsze meczety i największe muzea. Na dwóch z siedmiu wzgórz, na których leży Stambuł zbudowano Pałac Topkapi i Meczet Sultanahmet. Tu znajduje się również Hipodrom i Hagia Sofia. Stare miasto jest otoczone murami miejskimi pochodzącymi z IV i V n.e. Mury mają kilka części: część nadmorska leży nad Morzem Marmara, lądowa ciągnie się od Yedikule aż do Złotego Rogu. Na północ od Złotego Rogu znajdują się historyczne dzielnice Beyoglu i Besiktas, z pałacami sułtańskimi, willami: Ortakoy, Bebek położonymi nad brzegiem cieśniny. Na brzegu Bosforu, zarówno po stronie europejskiej jak i azjatyckiej, bogaci Stambulczycy budowali luksusowe wille, zwane yali, służące za letnie rezydencje. W 2008 roku populacja Stambułu wynosi 12 573 836 osób i miasto jest jednym z największych obecnie w Europie. Stambuł jest siedzibą 5 uniwersytetów, z których najstarszy – Uniwersytet Stambulski – został założony w 1453 roku. Brzegi Bosforu łączą dwa mosty: Most Bosforski ukończony w 1973 roku o długości 1074 m, łączący dzielnice Beylerbeyi i Ortaköy, oraz Most Mehmeda Zdobywcy ukończony w roku 1988, o długości 1090 m, łączący dzielnice Kanlica i Rumeli Hisari. Za przejazd przez mosty z europejskiej strony na anatolijską pobierane są opłaty. 

Pomimo zniszczeń miasto obfituje w wiele cennych zabytków z okresów bizantyjskiego i osmańskiego. najważniejsze z nich to: 

• Hagia Sofia z VI wieku, Kościół Mądrości Bożej przerobiony za czasów tureckich na meczet, a od 1935 roku na muzeum. Czwarty co do wielkości kościół świata, z tak olbrzymią zamkniętą przestrzenią.
• Błękitny Meczet (Sultan Ahmet Camii) zbudowany w latach 1609–16 – jest największym i najpiękniejszym meczetem miasta. – Pałac Porfirogenetów (pozostałości) (V-XV wiek), zwany również Pałacem Blachernae
• Pałac Topkapi (Topkapi Sarayi) (XV-XIX wiek). Najważniejszy budynek historyczny. Centrum administracyjne imperium przez 400 lat.
• Pałac Dolmabahcze (Dolmabahce Saray). Wybudowany na rozkaz Abdulmecida I przez Ormianina Karabeta Balyana. Po powstaniu Republiki Tureckiej oddano go do dyspozycji Ataturka, który zmarł tu 10 listopada 1938 roku. Obecnie mieści się tu Muzeum Sztuk Pięknych. Przy bramie pałacu znajduje się Wieża Zegarowa Dolmabahce. Powstała w 1890 roku. Jej podłogi wykonano z marmuru. Zegary na czterech stronach pochodzą z francuskiej firmy Garnier i ozdobione są herbami osmańskimi.
• Meczet Dolmabahcze (Dolmabahce Camii). Wybudowany przez słynnego ormiańskiego architekta Nikoğosa Baylana, dla matki sułtana Abdulmecida. Meczet powstał w latach 1852–53 i widać w nim wpływy baroku i renesansu. 
• Meczet Sulejmana (Suleymaniye Camii) zbudowany w latach 1550–57. Budową tego meczetu dowodził wybitny budowniczy epoki osmańskiej – Sinan. Budowla oparta jest na specjalnym fundamencie, złożonym z podobnych do cystern konstrukcji wypełnionych wodą. Z tego powodu meczet ten jest uważany ze najbardziej odporny na trzęsienia ziemi budynek. Meczet spoczywa trzecim z siedmiu stambulskich wzgórz. Leży w dzielnicy zamieszkiwanej w czasie Imperium przez niemuzułmanów.
• Kościół św. Jana Chrzciciela – Element dawnego Klasztoru Studios (pozostałości z V wieku). 
• Kościół Pokoju (św. Ireny) z VI wieku.
• Kościół św. Sergiusza i Bachusa z VI wieku.
• Kościół Świętego Stefana (Kościół Bułgarski) odlany z żelaza i zmontowany na miejscu w 1896 roku – Kościół Teodozji (VIII-IX wiek) Kościół został zbudowany za panowania cesarza Bazylego I pod koniec IX wieku. Pochowano tam, między innymi, cztery córki cesarza. Patronka tej świątyni – Teodozja była zakonnicą, którą stracono w VIII wieku, w okresie ikonoklazmu. 19 stycznia 729 roku cesarz Leon III rozkazał usunąć posąg Chrystusa stojący nad główną bramą do wielkiego pałacu cesarskiego. Kiedy jeden z żołnierzy wypełniał ten rozkaz, w okolicy zgromadziła się grupa kobiet chcących mu w tym przeszkodzić. Teodozja zrzuciła go z drabiny, w wyniku czego żołnierz zginął. Za ten czyn została ona schwytana i stracona. Wraz z końcem epoki ikonoklazmu Teodozję uznano za świętą i męczennicę.
• Kościół św. Marii od Mongołów (VII-XIII wiek). Jest to jedyny prawosławny kościół dawnego Konstantynopola, który nigdy nie był zamieniony w meczet. Kościół powstał w VII wieku z fundacji cesarzówny Soparty, córki cesarza Maurycjusza. Kościół był pierwotnie elementem prawosławnego klasztoru. Po zajęciu miasta przez Krzyżowców klasztor został rozwiązany, a kościół popadł w ruinę. Odbudowano go wkrótce po odzyskaniu miasta, za panowania cesarza Michała VIII Paleologa. Jednakże gruntowną odbudowę, tak kościoła jak i klasztoru, podjęła, w 1288, nieślubna córka cesarza, która powróciła wtedy do miasta po śmierci swojego męża, mongolskiego chana Abaku. Stąd też pochodzi obecna nazwa kościoła. 29 maja 1453 okolice kościoła były terenem zaciekłych walk obrońców miasta z Turkami. Z tego powodu kościół nazywany był przez Turków „Krwawym” (Kanli Kilise).
• Kościół Chrystusa Wszechwidzącego (tur. Eski Imaret Camii) Kościół powstał w XI wieku z fundacji Anny Dalasseny, matki cesarza Aleksego I Komnena. W kościele tym Anna spędziła ostatnie chwile swojego życia jako mniszka. W czasach Cesarstwa Łacińskiego, kościół służył Katolikom, a w klasztorze zamieszkali Benedyktyni.
• Kościół Pammakaristos (Meczet Fethiye). Zbudowany w XII wieku, przez Jana Komnena. W 1591 roku zmieniony na meczet. Dzisiaj meczet i muzeum. Jest obok Kościoła Chora i Hagia Sophia najładniejszym kościołem bizantyjskim, ozdobionym mozaikami typowymi dla Renesansu bizantyjskiego. Była to siedziba Prawosławnego Patriarchy Konstantynopola w latach 1461–1586.
• Meczet Fatih. Pierwszy duży, sułtański meczet, wybudowany na miejscu ważnego bizantyjskiego Kościoła Świętych Apostołów, który po podboju miasta służył jako katedra Prawosławnego Patriarchy Konstantynopola. Do czasu powstania Meczetu Sulejmana był to największy meczet miasta. Kompleks Fatih jest uważany za pierwszy uniwersytet postawiony przez sułtanów w Stambule. Obejmuje on liczne medresy, biblioteki, szkoły podstawowe, kuchnie dla ubogich, zajazd dla derwiszy, szpital, łaźnie.
• Kościół Myrelaion (z gr. miejsce mirry tur. Bodrum Camii). Budynek, wzniesiony w X wieku przez cesarza Romana I Lekapena, miał być nowym miejscem cesarskiego pochówku. Kościół wybudowano obok nowo wzniesionego pałacu, który powstał na szczycie ogromnej, pochodzącej z V wieku, rzymskiej rotundy. Swymi rozmiarami ustępowała ona jedynie Rzymskiemu Panteonowi. W późniejszym okresie cesarz zamienił pałac na klasztor. Po śmierci został on, zgodnie ze swym życzeniem, pochowany w nowym kościele obok swojej żony i najstarszego syna.
• Kościół św. Zbawiciela (na Chorze). Pierwszy kościół powstał w IV wieku za murami miejskimi, dlatego nazywano go Kościołem za Murami, czyli Chora. Obecny kościół pochodzi z XI wieku. Jest on uważany za jeden z najpiękniejszych przykładów kościołów greckich w mieście. W XVI wieku został on zamieniony w meczet (obecnie muzeum). W przeciwieństwie do większości kościołów zamienionych na świątynie muzułmańskie, w dużej części ocalały tu wspaniałe freski i mozaiki.
• Klasztor Chrystusa Pantokratora (Meczet Zeyrek). Zespół budynków klasztornych wybudowanych w XII wieku przez słynnego ówczesnego mistrza Nikifora.
• Pałac Beylerbeyi – zbudowany w XVI wieku. Willa wybudowana przez księcia Rumelii Mehmeta Paszę. Był to drugi pałac nad Bosforem przeznaczony na letnią rezydencję. Przyjmowano tu Edwarda VIII, i panią Simpson, Franciszka Józefa, żonę Napoleona III. – Pałacyk Kuczuksu. Powstał w latach 1856–57 w stylu rokoko i baroku. Chętnie odwiedzany przez Ataturka. Od 1983 roku muzeum.
• Pałac Gwiazd (Yildiz Sarayi). Zbudowany w 1880 roku na siedzibę sułtana Abdulahmida II.
• Meczet Sultan Eyüp. Jedno z najważniejszych miejsc w Stambule dla muzułmanów. Naprzeciwko meczetu znajduje się mauzoleum w którym pochowano przyjaciela Mahometa- Eyüpa el Ensari. Gdy Turcy oblegali Konstantynopol w 1453 roku odnaleziono jego grób.
• Nowy Meczet (Yeni Camii) z XVI-XVII wieku. Budowano go 66 lat.
• Meczet Nuruosmaniye – zbudowany w XVI wieku. Usytuowany jest u wejścia na Kryty Bazar. W jego projekcie, po raz pierwszy zastosowano europejski barok.
• Meczet Beyazit. Jego charakterystyczną cechą jest plan poziomy w kształcie odwróconej litery „T”. Jest to pierwszy przykład klasycznej osmańskiej architektury meczetów. Obok meczetu znajduje się Wieża Beyazita wybudowana w 1828 roku. Wypatrywano z niej pożarów. Na szczyt prowadzi 180 stopni, cztery piętra nazwano Straż, Sygnał, Kosz i Sztandar.
• Meczet Rüstema Paszy. Zbudowany przez Sinana w 1561 roku dla zięcia Sulejmana Wspaniałego.
• Obelisk Teodozjusza znany również jako Obelisk Egipski. Najstarsze dzieło sztuki na Hipodromie oraz w Stambule. Pochodzi z XV wieku p.n.e. Faraon Totmes II kazał go wybudować na pamiątkę swojego zwycięstwa w Mezopotamii. Na rozkaz cesarza Teodozjusza I przywieziono go w 390 roku z Karnaku. Wykonany z różowego granitu asuańskiego. Na szczycie przedstawiono faraona z bogiem Amonem. Pod obeliskiem znajduje się cokół z 389 roku.
• Obelisk Konstantyna VII Porfirogenety (Ormetas).
• Kolumna Wężowa odlana z brązu (Yilanli Sultun) ze świątyni Apollina w Delfach. Kolumna symbolizuje zwycięstwo Greków nad Persami w bitwie pod Platejami.
• Kolumna Konstantyna I Wielkiego (tur. Cemberlitas – Kolumna z pierścieniem). W czasach Bizancjum znajdowała się na Forum Constantinum. Kolumnę wybudował w IV wieku cesarz Konstantyn I Wielki i to jego posąg znajdował się na szczycie kolumny. Jej obecna wysokość do 37 metrów. By poprawić jej stabilność, opasano ją metalowymi pierścieniami. Zgodnie z legendą, w jej podstawę wbudowano fragmenty Świętego Krzyża i laski Mojżesza, którą otworzył on wody Morza Czerwonego przywiezione do Stambułu przez Konstantyna.
• Kryty Bazar (Kapalicarsi). W czasach Bizantyjskich był tu targ, Turcy po zdobyciu Konstantynopola zbudowali tutaj halę dla jubilerów i antykwariuszy. W następnych latach Bazar rozrastał się. Po każdym trzęsieniu ziemi i pożarze Bazar odnawiano i rozbudowywano. Zajmuje on powierzchnię 3 hektarów, na 80 uliczek, około 3 500 sklepików. Było to również centrum finansowe i ekonomiczne Imperium. Zawierano tu transakcje bankowe i giełdowe. Do połowy XIX wieku było to centrum handlu niewolnikami.
• Bazar Egipski zbudowany w 1660 roku. Położony na nabrzeżu Eminonu, przy wjeździe na Most Galata. Nazwa została nadana w czasach Imperium, kiedy to na tym bazarze handlowano przyprawami z Egiptu.
• Hipodrom (At Meydani). Na hipodromie znajduje się Obelisk Teodozjusza I, Obelisk Konstantyna VII oraz Kolumna Wężowa. W 1898 roku wybudowano tutaj Fontannę niemiecką – dar cesarza Wilhelma. Cesarz ufundował również system kanałów sprowadzających do niej wodę z Lasów Belgradzkich. – podziemne cysterny na wodę: (Cysterna Filoksenosa, Cysterna Teodozjusza oraz Cysterna bazyliki – Yerebatan Sarnıcı). Cysterna bazyliki to największa z sześćdziesięciu cystern zbudowanych w Stambule w czasach bizantyjskich. Do podtrzymania stropu użyto kolumn z wielu rzymskich budowli. 366 kolumn podpiera sklepienie, sprawiając wrażenie lasu kolumn. Jako podstawy do dwóch kolumn użyto płaskorzeźb głowy meduzy.
• Akwedukt Walensa (Bozdogan Kemeri). Zbudowany w 375 roku na rozkaz cesarza Walensa. Z Lasów Belgradzkich sprowadzał wodę do miasta. Akwedukt biegnie na wysokości 64 m n.p.m. i osiąga miejscami wysokość 20 metrów.
• Yedikule (Forteca Siedmiu Wież). Jeszcze przed wzniesieniem murów miejskich cesarz Teodozjusz I Wielki kazał tu zbudować łuk triumfalny, który następnie został włączony do murów budowanych w 413–439. Wieżę przy bramie obłożono marmurem, zaś wrota złotem. Marmurowe wieże ozdabiały posągi z brązu i złota. Powstała w ten sposób Złota Brama, była przeznaczona wyłącznie dla cesarza. U schyłku Bizancjum bramę zamurowano. W latach 1457–58 Mehmet Zdobywca wybudował tutaj kolejne wieże obronne i uczynił z tego miejsca skarbiec (przeniesiony za Murata III do pałacu. Wieża do 1831 roku była więzieniem. Z Yedikule rozciąga się wspaniały widok na Morze Marmara.
• Rumeli Hisari – Twierdza nad brzegiem Bosforu, zbudowana przez Mehmeda II. W środku znajduje się muzeum dział. – Anadolu Hisari – Twierdza Anatolijska. Leży naprzeciwko Rumeli Hisarı. Zbudowana w 1393 roku podczas oblężenia Stambułu przez Turków. W jej sąsiedztwie leżą liczne historyczne wille, budowane w XVII i XIX wieku.
• Wieża Leandra (Kizkalesi). Wieża na Bosforze. Obecnie restauracja i kawiarnia. – Wieża Galata. O wysokości 61 metrów. Wieża stała w tym miejscu już w V wieku. Obecna forma pochodzi z 1348 roku. Zbudowana przez Genueńczyków jako część muru obronnego. W czasach osmańskich było to więzienie, magazyn, latarnia morska, strażnica.
• Mury lądowe. Zbudowane w V wieku, mają długość około 6 km. Konstrukcję wzmacnia 96 wież. Przed murami wykopano rów o głębokości 10 metrów i szerokości 20 metrów. Za nim leżą w odległości 10 metrów od siebie podwójne mury. Z Yedikule można dostrzec ruiny wielu bram, między innymi: Bramy Belgradzkiej, Silivri, Tańczących Derwiszy, Topkapi, Edirnekapi.

W Stambule mieści się kilka ciekawych muzeów. Najciekawsze z nich to : 

• Muzeum Mozaiki – posiadające zbiory z IV i VI wieku, zajmujące pomieszczenia i dziedzińce starego pałacu bizantyjskiego.
• Muzeum Sztuki Tureckiej i Islamskiej w Stambule – zajmujące były pałac Ibrahima Paszy, mieszczące rękopisy z VIII-XIX wieku, dzieła sztuki z kamienia, ceramiki, drewna i metalu, ręcznie tkane dywany tureckie. W 1984 roku muzeum zdobyło nagrodę Rady Europy, a w 1985 UNESCO.
• Muzeum Archeologiczne.
• Muzeum Adama Mickiewicza. Mieści się w domu, w którym mieszkał i zmarł w 1855 roku Adam Mickiewicz.

Ciekawostką jest polska wioska – Polonezkoy – założona w XIX wieku przez Adama Czartoryskiego, w pobliżu Stambułu, na azjatyckim brzegu przez uchodźców po upadku Powstania Listopadowego. Do ok. 1960 roku była typową wsią rolniczą, w której obok tureckiego używany był także język polski i pielęgnowano polskie obyczaje. W II połowie XX wieku miejscowość zmieniła charakter na typowo turystyczny, składa się głównie z hoteli. Obecnie jedna trzecia mieszkańców to potomkowie polskich emigrantów. We wsi można zobaczyć :

• Dom Pamięci Zofii Ryży gdzie można obejrzeć pamiątki rodzinnego zbioru, stare i nowe fotografie, księgi i dokumenty, wystrój wnętrz.
• Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej.
• Cmentarz z kilkoma ciekawymi grobami, między innymi grób Ludwiki Śniadeckiej, która była za młodu sympatią Juliusza Słowackiego. 92 inne zabytkowe nagrobki, które zostały odnowione przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.                                                                  Zdjęcia wykonano w lipcu 2011 roku.