Troja (Ilion) to obecnie ruiny starożytnego miasta, położone w Troadzie u zachodnich wybrzeży Azji Mniejszej nad rzeką Skamander w Turcji, w pobliżu wsi Tevfikiye, w prowincji Canakkale. Ruiny położone są na 15-metrowym wzgórzu Hisarlik, kryjącym w sobie ślady kolejnych fal osadnictwa. 

Pierwsze badania na tym terenie przeprowadził w latach 1871-94 niemiecki archeolog-amator Heinrich Schliemann z asystującym mu od 1882 roku Wilhelmem Dorpfeldem. Ponieważ miasto w tym miejscu istniało przez wiele stuleci, w rzeczywistości jest całą serią miast, budowanych jedno na drugim. Schliemann, pragnąc dotrzeć do wymarzonej Troi opisywanej przez Homera, prowadząc wykopaliska poczynił więcej szkody niż pożytku, niszcząc wyżej położone warstwy. Archeolodzy w celu usystematyzowania dziejów Troi, podzielili jej historię na dziewięć chronologicznych warstw. Opisana w Iliadzie Troja była najprawdopodobniej szóstym lub siódmym miastem zbudowanym na wzgórzu Hisarlik. Została zburzona w połowie XIII wieku p.n.e., albo na początku XII wieku p.n.e.

Historia osadnictwa w tym miejscu sięga roku 3000 przed naszą erą, kiedy to najprawdopodobniej powstała tu pierwsza osada, oznaczana obecnie jako Troja I (3000 r. p.n.e. – 2500 r. p.n.e.). Obecnie można podziwiać odrestaurowaną bramę do tej osady oraz jedno z domostw. Mieszkańcy Troi I używali narzędzi z miedzi i z brązu. Troja II (2500 r. p.n.e. – 2200 r. p.n.e.) to faktycznie aż 7 warstw położonych jedna na drugiej. Każda z nich była otoczona murami miejskimi. Znaleziska archeologiczne z tego okresu to ceramika wyprodukowana przy użyciu koła garncarskiego oraz srebrna, złota i bursztynowa biżuteria. Troja III, IV i V (2200 r. p.n.e. – 1700 r. p.n.e.) to okres stopniowego rozwoju miasta. Znaleziska z tych warstw wskazują na związki handlowe pomiędzy Troją a wczesno-greckimi państwami-miastami, między innymi Mykenami. Troja VI (1700 r. p.n.e. – 1300 r. p.n.e.) została zniszczona przez trzęsienie ziemi. Z tego okresu pochodzi bardzo niewiele znalezisk. Troja VII (1300 r. p.n.e. – 950 r. p.n.e.) to najprawdopodobniej właściwa Troja homerycka, oblegana przez armię Agamemnona. Archeolodzy znaleźli w niej ślady ogromnego pożaru, który może być dowodem zniszczenia miasta po jego zdobyciu. W czasach pomiędzy Troją VII a VIII (aż do 700 r. p.n.e.) nie znaleziono śladów osadnictwa, co oznacza, że w owym czasie wzgórze nie było zamieszkałe lub znajdowała się na nim jedynie niewielka osada. Troja VIII (700 r. p.n.e. – 85 r. p.n.e.) to czasy ponownego rozkwitu miasta, o czym świadczą ruiny wspaniałej Świątyni Ateny oraz pozostałości dwóch ołtarzy. Troja IX (85 r. p.n.e. – 500 r. n.e.) nazywana Ilium, została założona przez cesarza rzymskiego Oktawiana Augusta. Było to miasto hellenistyczno-rzymskie, a najciekawsze odkrycia z tej warstwy to odeon i buleterion.

Po upadku Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego również Troja popadła w ruinę i stopniowo uległa zapomnieniu. Z czasem przestano wierzyć w jej rzeczywiste istnienie, a historia Wojny Trojańskiej została zachowana jedynie w formie mitu przedstawionego w Iliadzie Homera. Nie wiadomo dokładnie, kiedy powstała ta opowieść. Niektórzy sądzą, że niedługo po samej wojnie, która toczyła się w XII wieku p.n.e., inni, w tym Herodot, podają raczej IX wiek p.n.e.

Przyczyną wybuchu wojny była Helena, żona Menelaosa. Królewicz trojański Parys „wygrał” ją dzięki korzystnemu dla Afrodyty – greckiej bogini miłości – wyrokowi wydanemu w pierwszym w historii konkursie piękności. Obiecaną mu Helenę uprowadził z Myken i przywiózł do Troi, grodu rządzonego przez jego ojca – króla Priama. Uprowadzenie pięknej Heleny w oczywisty sposób wzburzyło Greków, tym bardziej, że jej prawowity mąż był rodzonym bratem króla Myken Agamemnona. Wojska greckie przeprawiły się przez Morze Egejskie i przez dziesięć lat oblegały Troję. W końcu miasto upadło, głównie dzięki przebiegłości Odyseusza, który wpadł na pomysł skonstruowania drewnianego konia. W tej dziwacznej konstrukcji ukryli się najdzielniejsi greccy wojownicy, a pozostałe wojska udały odwrót. Rozradowani mieszkańcy Troi wprowadzili konia do miasta i rozpoczęli świętowanie końca wyniszczającej wojny. Wtedy pod osłoną nocy Odyseusz i jego towarzysze otworzyli bramy miasta, wpuszczając główne wojska greckie. Rozpoczęła się rzeź, zakończona upadkiem i spaleniem Troi.

W 1989 roku pracę w ruinach rozpoczęła misja Manfreda Korfmanna z Tybingi. Dopiero ta misja rozpoczęła wykopaliska nie tylko na wzgórzu, ale też w tzw. dolnym mieście, które znajdowało się u jego stóp i miało kilkakrotnie większą powierzchnię. Ruiny Troji zostały wpisane na światową listę dziedzictwa kultury UNESCO w 1998 roku.

Ruiny znajdują się około 20 km na południe od Canakkale. Zwiedzanie ruin Troi jest możliwe w sezonie letnim (od początku maja do 15. września) od godziny 8.30 do 19.00, a w sezonie zimowym (od 16. września do końca kwietnia) od godziny 8.30 do 17.00.

Zdjęcia wykonano w lipcu 2011 roku.