Barokowy pałac Przebendowskich w Warszawie został wybudowany w pierwszej połowie XVIII wieku przez Jana Jerzego Przebendowskiego, podskarbiego wielkiego koronnego.  Budowę dość oryginalnego i efektownego pałacu ukończono prawdopodobnie w 1729 roku.

Piętrowa budowla z czterema narożnymi alkierzami, pełniącymi rolę wież, została wzniesiona na planie zbliżonym do kwadratu. Budynek nakryty został mansardowym dachem, którego załamanie w linii spadu nadaje bryle rezydencji dynamiczny wygląd. Jednak najciekawszym elementem, wyróżniającym pałac spośród innych barokowych zabytków Warszawy,  jest półkoliście wysunięty ryzalit we frontowej fasadzie. Znajduje on kontynuację wewnątrz budynku, tworząc efektowny owalny westybul wejściowy i takiż hall na pierwszym piętrze, przed wejściem do sal reprezentacyjnych. Przed pałacem wznosiły się oskrzydlające dziedziniec oficyny gospodarcze, na tyłach zaś umieszczono zaciszny ogród. Nad prowadzącymi do niego drzwiami Przebendowski kazał wykuć napis (niezachowany): „Post exanflatos pro Republica labores hic locus qui etis” – Po ciężkich pracach dla Rzeczypospolitej tu jest miejsce [wypoczynku], gdzie się znajdujecie”.

Niestety, nieznany jest architekt, twórca planów rezydencji, która należała do rodu Przebendowskich do lat 60-tych XVIII wieku. Ostatni z Przebendowskich, do którego należała ta rezydencja, wynajął ją w latach 1760-62 hiszpańskiemu dyplomacie, hrabiemu d’Aranda. Później wielokrotnie zmieniała właścicieli i przeznaczenie.

Od roku 1766 pałac należał do rodziny Kossowskich, którzy początkowo musieli dzielić się nową rezydencją z Łętowskimi. Z tych czasów pochodzą niezbyt radykalne zmiany w architekturze pałacu, wprowadzone przez Szymona Bogumiła Zuga. Prócz przebudowy oficyn i dobudówek w różnych częściach pałacu wprowadził on efektowną klatkę schodową do westybulu.

Początek XIX wieku, to okres upadku pałacu, który przyjął funkcje hotelowe. Znajdował się tu Hotel de Hamburg, gabinet figur woskowych oraz restauracja Gąsiorowskiego, kawiarnia literacko-muzyczna i Zajazd Białostocki. W oficynie pałacu znalazło się nawet miejsce na „Fabrykę Guzików oraz Wszelkich Wyrobów Metalowych i Pieczętarskich”. W 1831 pałac nabył Jakub Piotrowski, który walcząc z długami odsprzedał budynek Jakubowi Lewińskiemu w roku 1844. Jeszcze w tym samym roku pałac przeszedł w ręce Mateusza Nowakowskiego. Budynek wykorzystywano w charakterze kamienicy czynszowej. Częste przeróbki, brak inwestycji spowodowały powolną degradację byłej rezydencji. W latach 1863-1912 należała ona do Jana Zawiszy, a po jego śmierci do żony Elżbiety oraz córki Marii.

W latach 1863-68  Zawisza dokonał przebudowy i renowacji budowli, wystawiając obok kamienicę czynszową, na pokrycie kosztów utrzymania rezydencji. Autorem przebudowy był architekt Wojciech Wawrzyniec Bobiński. Najpoważniejsza zmiana dotknęła parterową część półkolistego ryzalitu fasady, tj. główne wejście do pałacu. Bobiński kazał wybić trzy wielkie otwory w miejscu dawnych drzwi i okien, a nowe wejście i ścianę zewnętrzną umieścić bardziej w głębi. W ten sposób pałac zyskał efektowny przedsionek, otwarty z zewnątrz, chroniący wysiadające z karet towarzystwo przed deszczem i słońcem.

W roku 1912 pałac nabył książę Janusz Franciszek Radziwiłł. Założenie zniszczone w czasie powstania warszawskiego, zostało znacjonalizowane i odbudowane w roku 1949 razem z Trasą W-Z, która opływała pałac z dwóch stron, a rozbiórce uległy tylko oficyny. W czasach PRL służył jako Centralne Muzeum im. Lenina, którego otwarcie nastąpiło 21 kwietnia 1955 roku. Od roku 1990 w budynku pałacu ma swoją siedzibę Muzeum Niepodległości, natomiast w latach 2000-09 funkcjonowało w nim Kino Paradiso.

Pałac Przebendowskich w Warszawie mieści się obecnie pomiędzy jezdniami al. Solidarności, pod numerem 62.

Zdjęcia wykonano w marcu 2012 roku.

  • Elewacja frontowa

  • Elewacja frontowa

  • Elewacja boczna

  • Elewacja boczna

  • Elewacja tylna i boczna

  • Elewacja tylna