Kopalnia soli „Wieliczka” w Wieliczce jest jedną z najstarszych na świecie kopalni soli kamiennej. Sole wydobywane w kopalni pochodzą z miocenu. Najstarszy z dokumentów otwierający dzieje kopalni to przywilej króla Kazimierza Wielkiego z roku 1044 nazywający Wieliczkę „magnum sal alias Wieliczka”. Od XIII wieku do 1772 wspólnie z Kopalnią soli „Bochnia” wchodziła w skład Żupy krakowskiej. Zabytkowa Kopalnia Soli w Wieliczce stanowi jedyny obiekt górniczy na świecie, czynny bez przerwy od średniowiecza do chwili obecnej. Jej oryginalne wyrobiska (chodniki, pochylnie, komory eksploatacyjne, jeziora, szyby, szybiki) o łącznej długości około 300 km usytuowano na 9 poziomach, sięgających do głębokości 327 metrów ilustrują wszystkie etapy rozwoju techniki górniczej w poszczególnych epokach historycznych.

W XVI wieku żupa wielicka staje się jednym z największych przedsiębiorstw ówczesnej Europy. Oprócz załogi związanej bezpośrednio z produkcją i pracowników administracji zatrudnieni są cieśle, bednarze, kowale, woźnice, stajenni. Żupy prowadzą własną kuchnię, mają własnego medyka a nawet specyficzny system ” opieki socjalnej” i „zaopatrzenia emerytalnego”. W okresie przełomu XIV i XV wieku roboty eksploatacyjne i transport podziemny odbywały się sposobem ręcznym. Z szybów wyciągano sól linami za pomocą haspli tzn. wałów linowych poruszanych siłą mięśni. Około roku 1400 zastąpiono hasple deptakami. Były to koła drabinowe osadzone na wale linowym obracane pod ciężarem deptaczy stąpających po szczeblach koła. Następnym etapem rozwoju urządzeń transportowych był kierat konny, wprowadzony do kopalni w połowie XV wieku. Zastosowanie postępu technicznego i mechanizacji wpłynęło na zwiększenie produkcji, a zarazem zysków płynących z wielickiej kopalni. W drugiej połowie XV wieku dochody z żupy pozwoliły na odbudowę i rozbudowę zamku Wawelskiego. W tym czasie również rozpoczęto zgłębianie kopalni w dół w poszukiwaniu zasobniejszych złóż soli wprowadzając nowe metody eksploatacji.

Królewska gospodarka w żupach krakowskich skończyła się wraz z pierwszym rozbiorem Polski w 1772 roku, a wydobycie przejęli Austriacy. Czasy austriackie zapisały się w dziejach kopalni wprowadzeniem nowych metod wydobycia. Długi okres panowania austriackiego wpłynął korzystnie na stan techniczny kopalni, przyniósł jej stabilizację. W tym czasie następuje rozbudowa miasta, uruchomiona zostaje przy kopalni elektrownia, a Wieliczka otrzymuje połączenie kolejowe z Krakowem. Również wprowadzona zostaje mechanizacja robót dołowych. Wiertarki ręczne zastąpione zostają wiertarkami pneumatycznymi, uruchomiono młyn solny oraz parową maszynę wyciągową. Urządzono również warsztaty naprawcze i stolarnię pracującą na rzecz kopalni. W 1912 roku uruchomiona zostaje na powierzchni nowa zmechanizowana warzelnia, która do dnia dzisiejszego po niewielkich modyfikacjach produkuje sól warzoną. Okres międzywojenny był dla kopalni okresem stabilizacji, wprowadzeniem dalszego rozwoju i rozbudowy kopalni jako zakładu produkcyjnego, ale również rozwoju jej funkcji turystycznej i leczniczej.

Rozwój balneologii w XIX wieku związany jest również z Wieliczką gdzie już od 1826 roku rozpoczyna się leczenie kąpielami solankowymi. Dzięki lekarzowi kopalnianemu Feliksowi Boczkowskiemu w 1839 roku powstaje przy kopalni zakład kąpielowy. Leczenie kąpielami solankowymi upadło po śmierci dr Boczkowskiego w 1855 roku. Odrodzenie lecznictwa nastąpiło w roku 1958 z inicjatywy prof. Mieczysława Skulimowskiego w oparciu o specyficzny mikroklimat wyrobisk podziemnych leczący głównie astmę oskrzelową, zapalenie oskrzeli oraz katar alergiczny. Podziemne sanatorium założone przez prof.  Skulimowskiego funkcjonuje do dnia dzisiejszego.

Po okresie okupacji hitlerowskiej, który zapisał się w historii kopalni wzmożonym wydobyciem, jak również próbą uruchomienia przez Niemców pod ziemią produkcji części dla potrzeb przemysłu zbrojeniowego nastąpił dla kopalni czas bardzo trudny. Lata 40-te i 50-te charakteryzowały się wzrostem produkcji bez względu na cenę. Eksploatacja rejonów centralnych kopalni w pobliżu zabytkowych wyrobisk spowodowała zachwianie równowagi górotworu i znaczne przyspieszenie destrukcji rejonu trasy turystycznej. Dopiero z końcem lat 50-tych na skutek alarmującego stanu części komór na trasie turystycznej rozpoczęto pierwsze prace zabezpieczające kopalnię.

W 1976 roku kopalnia wpisana została do krajowego rejestru zabytków, a dwa lata później w 1978 roku z inicjatywy UNESCO trafiła na pierwszą listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego. 30 VI 1996 roku zaprzestano całkowicie eksploatacji złoża. Kopalnię cechuje unikalny mikroklimat, na który składa się – obok dużej wilgotności i zawartości chlorku sodu – stała temperatura (ok. 9-12 °C), ciśnienie, jonizacja i promieniowanie świetlne, oraz wysoka zawartość w powietrzu manganu, magnezu i wapnia. Sprzyja on prowadzonym na głębokości 135 metrów w komorze Jezioro Wessel turnusom rehabilitacyjnym dla osób ze schorzeniami górnych dróg oddechowych. Najstarszą zlokalizowaną dziś częścią kopalni, w której odbywało się wydobywanie soli metodami górniczymi, jest szyb Goryszowki, pochodzący z drugiej połowy XIII wieku.

Znana na całym świecie podziemna Trasa Turystyczna wielickiej kopalni powstała na przełomie XVIII i XIX wieku. Licząca około 3 km trasa składa się z 20 komór, położonych na głębokościach od 64 do 135 metrów (poziom I-III). Czas zwiedzania to ok. 2 godziny. Najbardziej znaną komorą jest Kaplica św. Kingi, zwana podziemnym kościołem. Prawdopodobnie jest to jedyne na świecie podziemne sanktuarium, bowiem znajdują się tutaj relikwie św. Kingi. Kaplica znajduje się 101 metrów pod ziemią. Jej wymiary to: długość ok. 54 m, szerokość ok. 18 m oraz wysokość ok. 12 m. Posadzka jest wyrzeźbiona w jednolitej solnej bryle, a żyrandole z solnymi kryształami są zawieszone 12 metrów pod sufitem. W kaplicy znajdują się płaskorzeźby ilustrujące wydarzenia z kart Nowego Testamentu (m.in. Ucieczka do Egiptu, Dwunastoletni Chrystus nauczający w świątyni, Ostatnia Wieczerza) i ponad stuletnia szopka. Ołtarz główny dłuta górnika Józefa Markowskiego składa się z rzeźby głównej – św. Kingi oraz dwóch bocznych – św. Józefa oraz św. Klemensa. Z sufitu zwieszają się piękne kryształowe żyrandole. W 1999 roku w kaplicy odsłonięto solny pomnik Jana Pawła II, dłuta górnika rzeźbiarza Stanisława Anioła. Najwyższą komorą w kopalni jest komora Stanisława Staszica (całkowita wysokość 50 m), powstała na przełomie XIX i XX w. W latach II wojny światowej było to miejsce hitlerowskiej montażowni części do samolotów. W komorze znajduje się popiersie Stanisława Staszica, wybitnego przyrodnika, geologa, pioniera w dziedzinie górnictwa w Polsce. Jedną z większych w kopalni jest komora Warszawa  przeznaczona do celów rozrywkowych, ze względu na swoje rozmiary (długość 54 m szerokość 17 m, wysokość 9 m). Tutaj odbywają się uroczystości górnicze, zawody i imprezy sportowe, koncerty muzyczne, a także bale. Powstała na przełomie XIX i XX wieku w wyniku eksploatacji w pokładzie soli spiżowej, w ilości ok. 20 tys. ton. W 2003 roku w komorze zainstalowano nowe szklane żyrandole. Jej ozdobą jest niewątpliwie pomnik górników wykonany w bryle soli w roku 1961.

W wielickiej kopalni oprócz trasy turystycznej można odwiedzić również podziemną ekspozycje Muzeum Żup Krakowskich usytuowaną na III poziomie na głębokości 135 metrów. Zbiory zostały zebrane w 14 komorach przedstawiają zarówno losy kopalni, narzędzia i urządzenia służące do wydobycia i transportu soli jak również historię samego miasta. Poza ekspozycją muzealną znajdują się Groty Kryształowe, w których występują wyjątkowo wielkie kryształy halitu. W XIX wieku okazy stąd trafiły do kolekcji czołowych muzeów świata, gdzie do dziś są przechowywane. W Krakowie są dostępne do obejrzenia dwie tafle, o wymiarach ponad metr na metr, każda z kilkudziesięciu kryształami, mającymi krawędzie długości od kilku do kilkunastu centymetrów. Obecnie znajdują się w holu uniwersyteckiego budynku Collegium Geologicum, przy ul. Oleandry 2a, w gablocie ściennej. Większość Grot zachowała się nieuszkodzona, ze względu na ochronę udostępniana jest sporadycznie tylko specjalistom.

Wieliczka jest położona 12 km na południowy-wschód od Krakowa, przy drodze nr 4 do Tarnowa. Wejście do kopalni znajduje się w centrum miasta, w Szybie Daniłowicza, przy ul.Daniłowicza 10.

Zdjęcia wykonano w lipcu 2009 roku.