Miasto Pawia (wł. Pavia) zostało założone w okresie przedrzymskim przez Ligurów lub celtyckich Insburów.  Około 220 roku p.n.e. zostało podbite przez Rzymian, którzy nazwali je Ticinum. W 452 roku n.e. zostało zniszczone przez wojska Attyli, a w 476 – przez Germanów pod wodzą Odoakra. W późniejszym czasie Goci ufortyfikowali Pawię. Był to ich ostatni punkt oporu w walkach z Belizariuszem, wodzem armii bizantyjskiej. Od VI wieku pod panowaniem Longobardów (w latach 568-774 było ich stolicą), rozwinęło się w jedno z największych miast Italii. W 774 roku Pawia została zdobyta przez Franków. W XI-XII wieku miasto rywalizowało z Mediolanem. W 1359 roku przeszło w posiadanie wicehrabiów Mediolanu – Viscontich. W 1361 roku założono uniwersytet. W latach 1535-1714 miasto znalazło się w rękach Hiszpanów, później Austriaków (1714-1859). W 1859 roku Pawia została włączona do Królestwa Sardynii, a od 1861 roku jest w zjednoczonych Włoszech. Najważniejsze zabytki Pawii to:

– Renesansowa katedra pw. św. Szczepana Męczennika, częściowo zaprojektowana przez Leonarda da Vinci i Bramantego. Jej budowę rozpoczęto w 1488 roku, a zakończono dopiero w XIX wieku. Kościół zbudowany jest na planie krzyża greckiego, o wymiarach naw około 84 m. Ośmiokątna, centralnie położona kopuła ma 97 m wysokości, a jej wagę szacuje się na 20.000 ton, co czyni ją czwartą pod względem wielkości we Włoszech. Katedra należy do największych budowli w północnych Włoszech.

– Romański kościół San Michele Maggiore. Lokalna tradycja wiąże założenie kościoła św. Michała z osobą cesarza Konstantyna I. W 924 roku świątynia została zniszczona przez najazd Węgrów, a w 1004 roku przez pożar. Odbudowa miała miejsce między pierwszą a drugą dekadą XII wieku. W 1132 roku kościół został konsekrowany. 19 kwietnia 1155 roku odbyła się w nim koronacja Fryderyka I Barbarossy na króla Włoch. W kolejnych stuleciach był rozbudowywany (przebudowa sklepienia nawy głównej w latach 1488–91, zbudowanie nowych kaplic w nawach) i przebudowywany. Trójnawowa bazylika jest najbardziej znaczącym zabytkiem architektury romańskiej w Lombardii. Fasada z piaskowca, podzielona pilastrami na trzy części, została udekorowana płaskorzeźbami przedstawiającymi postacie ludzkie i zwierzęce. W jej dolnej części znajdują się trzy portale. Nad portalem głównym znajduje się posąg św. Michała, natomiast nad mniejszymi portalami bocznymi – posągi św. Ennodiusza z Pawii i św. Elechuadiusz z Rawenny. Między lewym transeptem a prezbiterium stoi ceglana kampanila zbudowana pod koniec X wieku, jeszcze przy poprzedniej świątyni. Wnętrze kościoła zdobią liczne obrazy, rzeźby i freski. W prawym transepcie znajduje się kaplica z freskami z XII–XIII wieku. Na skrzyżowaniu naw wznosi się ośmioboczna kopuła. Tuż za nią znajduje się ołtarz główny, wykonany z pozłacanego drewna. Pod prezbiterium znajduje się krypta, wchodząca częściowo pod przestrzeń skrzyżowania naw. Prowadzą do niej dwa boczne wejścia. Wnętrze krypty jest podzielone dwoma rzędami kolumn (po 6 w każdym) na trzy nawy i przykryte sklepieniem krzyżowym.

– Romański kościół San Pietro in Ciel d’Oro. Obecny kościół, położony pierwotnie poza murami miejskimi, został zbudowany na miejscu starszej świątyni między 1090 a 1130 rokiem. 8 maja 1132 roku został on konsekrowany przez papieża Innocentego II. Ceglana, dwuspadowa, dwukondygnacyjna fasada jest podzielona pionowo na trzy części dwoma asymetrycznymi przyporami, przechodzącymi w części górnej w pilastry. W centrum górnej części znajduje się okno w kształcie krzyża, flankowane dwoma oknami okrągłymi. Poniżej nich umieszczono trzy okna pojedyncze (monoforia), a pod nimi trzy biforia. Pod krawędzią szczytu wykonano terakotowy gzyms, a pod nim rząd ślepych arkad. Kościół wewnątrz jest trójnawowy, pięcioprzęsłowy. Przęsła nawy głównej są prostokątne, natomiast naw bocznych – kwadratowe. Pod sklepieniem miał znajdować się pierwotnie pozłacany, drewniany, kasetonowy strop, od którego kościół wziął swoją nazwę. Za ścianą tęczową znajduje się transept, którego ramiona nie wychodzą poza obrys korpusu nawowego. Na skrzyżowaniu naw wznosi się ośmioboczna kopuła, wsparta na pendentywach. Sklepienie apsydy prezbiterium zostało pokryte w XX wieku pozłacaną mozaiką (Ciel d’oro). Na ołtarzu głównym ustawiony jest marmurowy sarkofag św. Augustyna Augustyna z Hippony z 1362 roku, udekorowany płaskorzeźbami i 150 posągami aniołów, świętych i biskupów. Poza nimi w kościele znajdują się grobowce Boecjusza i króla Liutbranda. Po lewej stronie świątyni znajduje się były klasztor Kanoników Regularnych św. Augustyna, mieszczący obecnie koszary Karabinierów, a po prawej stronie stoi augustiański klasztor.

– Romański kościół San Teodoro. Obecny kościół został zbudowany w drugiej połowie XII wieku na miejscu kościoła św. Agnieszki (wł. Sant’Agnese). Jego wzniesienie było przypuszczalnie podyktowane potrzebą zachowania w nim szczątków św. Teodora. Szczątki świętego zostały przeniesione prawdopodobnie z kościoła San Giovanni in Borgo i złożone w poświęconej mu krypcie, zrealizowanej podczas budowy nowego kościoła. W połowie XVI wieku zbudowano kampanilę i latarnię nad tyburium. Wewnątrz dodano poprzeczne łuki wzmacniające sklepienia, które uległy odkształceniu ze względu na nierówność podtrzymujących je elementów. Pod koniec XVII wieku wnętrze przebudowano w stylu barokowym prezbiterium, a na początku XVIII wieku przeprowadzono prace wzmacniające konstrukcję krypty. W latach 1887 i 1909 wykonano prace mające na celu usunięcie XV–XVII-wiecznych naleciałości i przywrócenie przypuszczalnego, pierwotnego stanu obiektu. Kościół został zbudowany jako trzynawowa, trzyprzęsłowa bazylika z trzema apsydami, z których środkowa jest dłuższa od bocznych. Ich ściany wykonano z dwukolorowego ciosu. Półokrągłą ścianę apsydy środkowej przebito trzema monoforiami. Charakterystyczna, dwuspadowa fasada została podzielona pionowo na trzy części pilastrami i zwieńczona loggią. Nad portalem, zwieńczonym półkolistym tympanonem, znajduje się centralne triforium, flankowane dwoma biforiami, a powyżej nich znajduje się okno środkowe w kształcie krzyża greckiego, flankowane dwoma oculusami. Ściany boczne korpusu nawowego zostały rozczłonkowane pilastrami, podobnymi do tych z fasady. Pod prezbiterium znajduje się krypta.

– Gotycki kościół Santa Maria del Carmine. Budowę kościoła rozpoczęli karmelici około 1370 roku, prawdopodobnie według projektu architekta Bernarda da Venezia. W 1461 roku zbudowano fasadę, modyfikując jej pierwotny projekt. Praca nad wystrojem wnętrza kontynuowano jeszcze w 1490 roku. W 1511 roku kościół został konsekrowany. Świątynia należy do najbardziej udanych przykładów gotyku lombardzkiego. Jej fasada zdradza jeszcze inspirację romańską, ale dekoracje są już gotyckie. Sześć pilastrów, wspartych na przyporach i zwieńczonych pinaklami dzieli ją na pięć części. W przyziemiu zbudowano trzy portale, a ścianę nad nimi przepruto czterema ostrołukowymi biforiami i dużą rozetą, ozdobioną wokół fryzem z główkami aniołów. W niszach po obu stronach rozety umieszczono scenę Zwiastowania z posągami Archanioła Gabriela i Maryi, a powyżej, w kwadratowej niszy, obramowanej gzymsem – rzeźbę Ojca Przedwiecznego, udzielającego błogosławieństwa. Za prezbiterium wznosi się wysoka kampanila na planie kwadratu. Trójnawowy kościół wzniesiony na planie krzyża łacińskiego ma 80 m długości i 40 m szerokości. Nawa główna składa się z czterech przęseł, natomiast prezbiterium i ramiona transeptu są jednoprzęsłowe. Korpus nawowy przekryto sklepieniem krzyżowo-żebrowym, zróżnicowanym kolorystycznie dzięki żebrom z terakoty. Sklepienie wspierają masywne filary i półkolumny.

– Zamek Viscontich zbudowany w 1360 roku. W 1392 roku Gian Galeazzo wybudował niewielką fortecę w pobliżu pierwotnej budowli. Miała ona służyć jako koszary. Pomiędzy budynkami znajdowała się fosa. Ostatni z Viscontich, Filippo Maria, połączył oba budynki fortecy mostem i założył ogrody wokół zamku. Podczas lat jego urzędowania zamek został rozbudowany do wymiarów 180×180 metrów i wzbogacony czterema wieżami w narożach. Obecnie w murach zamku znajduje się muzeum oraz przechowywane są w nim cenne zbiory miejscowego uniwersytetu.

– Kryty most nad rzeką Ticino z XIV-XV wieku (rekonstruowany).

– W pobliżu miasta znajduje się słynna kartuzja z XIV wieku z gotyckim kościołem z XV-XVIII wieku o wspaniałej renesansowej fasadzie (renesans lombardzki) i cennym wyposażeniu wnętrza oraz z bogatym zdobnictwem krużganków.

Pawia jest położona w zachodniej części Niziny Padańskiej nad rzeką Ticino, ok. 30 km na południe od Mediolanu.

Zdjęcia pochodzą z filmu nagranego kamerą VHS w sierpniu 1992 roku. Niestety ich jakość pozostawia wiele do życzenia, ale chciałem je wykorzystać.