Gotycki kościół św. Witalisa we Włocławku został zbudowany w 1330 roku z fundacji biskupa Macieja z Gołańczy, zaraz po zniszczeniu miasta przez Krzyżaków w 1329 roku. W latach 1330–1411, tj. do czasu ostatecznego ukończenia budowy nowej bazyliki katedralnej, kościół Św. Witalisa spełniał rolę tymczasowej katedry. Potem został oddany do użytku znajdującego się w pobliżu szpitala (przytułku) pod wezwaniem Św. Witalisa. Kościół zbudowano w stylu gotyckim z palonej cegły. Jest to budowla jednonawowa, z wydzielonym prostokątnym prezbiterium zamkniętym wielobocznie, odchylonym od osi korpusu w lewo, co ma przypominać pozycję umierającego na krzyżu Jezusa. Wnętrze jest sklepione krzyżowo-żebrowo. Na zewnątrz kościół jest opięty skarpami o jednym uskoku.

Później nie remontowany kościół szybko niszczał i już w XV wieku był zupełnie zrujnowany, ogołocony ze wszystkiego i wymagał gruntownej restauracji. Biskup Władysław Oporowski ogłosił zbiórkę na poratowanie kościoła Św. Witalisa, wyznaczając zarazem specjalny odpust dla ofiarodawców na ten cel. Nie wiadomo jednak, czy rzeczywiście dokonano wtedy zamierzonego remontu. Źródła podają, że około 100 lat później, w latach 1534–44, kanonik Tobiasz Janikowski własnym kosztem wyremontował cały kościół i murowanym sklepieniem gotyckim zastąpił dotychczasowe drewniane.

W 1569 roku erygowane seminarium duchowne zajęło część zabudowań szpitalnych i kościół. Stał jednak osobno, w pewnej odległości od budynków seminaryjnych i był otoczony ogrodzonym cmentarzem. Po roku 1717 dobudowano od północnej strony prezbiterium niewielką zakrystię oraz przebudowano wieżyczkę na sygnaturkę. W 1843 roku zbudowano nowy pawilon seminaryjny, do którego włączono kościół Św. Witalisa. Wchodziło się teraz do niego bezpośrednio z korytarza seminaryjnego. Jednak w dalszym ciągu był otwarty także dla wiernych. Dopiero w 1866 roku przeszedł na wyłączny użytek seminarium (wierni zbierają się w nim jedynie na odpust Św. Witalisa, przypadający w drugą niedzielę maja i sporadycznie w innych okolicznościach).

W latach 1851–53 świątynia była restaurowana pod kierunkiem prefekta seminarium, ks. Franciszka Płoszczyńskiego. W 1888 roku rozebrano zrujnowaną wieżę i wzniesiono nową, w stylu gotyckim, według projektu Konstantego Wojciechowskiego i pokryto ją blachą miedzianą. W latach 1930–34 nastąpiła kolejna restauracja kościoła. W tym czasie w głównym ołtarzu umieszczono cenny gotycki tryptyk z około 1460 roku. W 1936 roku zainstalowano nowe organy, wykonane przez włocławską firmę S. Truszczyńskiego, które są używane do dziś. W latach 1971–72 dokonano ostatniej gruntownej restauracji kościoła. Położono nowy dach ceramiczny, wymieniono zmurszałe cegły w murach, zrekonstruowano zewnętrzne elementy dekoracyjne. Dzięki tym zabiegom odzyskały dawną okazałość dwa gotyckie portale ceglane: jeden obramiający główne wejście do kościoła (z korytarza seminaryjnego) i drugi – zdobiący wejście boczne, w północnej jego ścianie. Otwory okienne zostały oszklone gomółkami. Usunięto cały stary wystrój kościoła, a dano nowy, w stylu nowoczesnym. Z poprzedniego, neogotyckiego wystroju kościoła, pozostała tylko sygnaturka na ścianie naprzeciw wejścia głównego do kościoła.

Włocławek jest położony 51 km na południe od Torunia, przy drodze nr 91 do Krośniewic. Świątynia znajduje się w centrum miasta, obok katedry, przy ulicy Brzeskiej. 

Zdjęcia wykonano w maju 2017 roku.