Obecna, czwarta katedra wrocławska pw. św. Jana Chrzciciela pochodzi zasadniczo z okresu gotyku (XIII-XIV wiek). Poprzedzały ją trzy inne romańskie kościoły znajdujące się w tym samym miejscu. Z budowli tego okresu w Muzeum Archidiecezjalnym przechowywane się liczne fragmenty, a pod posadzką prezbiterium zachowały się pozostałości krypty.

Począwszy od roku 1244 , kiedy to biskup Tomasz I rozbudował katedrę od wschodu o prosto zamknięty ceglany chór z obejściem, w następnych dziesięcioleciach nastąpiła realizowana w kilku etapach gotycka przebudowa. Około roku 1315 biskup Henryk z Wierzbna zaczął od strony wież budować nową gotycką nawę. Nowe nawy zaczęto budować od zachodu, otaczając murami stare nawy romańskie. Kolejnym etapem była ulokowana za obejściem kaplica Mariacka, zwana też małym chórem. Z kolei kaplice boczne i górne kondygnacje wieży północno-zachodniej wraz z hełmem powstały w XV wieku. Wieżę południowo-zachodnią zbudowano tylko do wysokości czterech kondygnacji. W 1517 roku biskup Jan Turzo ufundował nowy portal zakrystii, uważany za pierwsze dzieło renesansu na Śląsku. 19 czerwca 1540 roku pożar strawił dach, dzwony i hełm wieży północnej. Odbudowano go 16 lat później, ale już w stylu renesansowym. W 1633 roku podczas walk wojsk cesarskich ze Szwedami spłonęła wieża południowa, południowa część katedry i dach zakrystii. Zniszczenia odbudowano, w 1662 roku, dobudowując jednocześnie barokową kaplicę Najświętszego Sakramentu, a w latach 1680-1700 kaplicę św. Elżbiety. W latach 1716-24 dobudowano kaplicę elektorską Bożego Ciała, a w 1749 roku kaplicę zmarłych. Kolejny pożar 9 czerwca 1759 roku zniszczył hełmy wież wraz z dzwonami, dach nad nawami, zakrystię, mały chór i organy. Zniszczenia stopniowo odbudowywano przez następne 150 lat. W wieku XIX dokonano przebudowy wnętrza katedry i elewacji zachodniej z przedsionkiem w stylu neogotyckim. W latach 1912 i 1922 wieże zwieńczono nowymi hełmami. W 1930 roku biskupstwo wrocławskie zostało podniesione do rangi arcybiskupstwa i metropolii, a katedra stała się archikatedrą.

Pod koniec II wojny światowej, podczas oblężenia przez Armię Czerwoną zniszczeniu uległo aż 70% katedry. Wstępna odbudowa pod kierownictwem architekta Marcina Bukowskiego trwała do 1951 roku, kiedy 29 lipca prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński dokonał ponownego poświęcenia archikatedry. W następnych latach trwał proces odbudowywania archikatedry i uzupełniania jej wyposażenia. Do świątyni przeniesiono późnogotycki pentaptyk z Lubina, który stał się ołtarzem głównym, stalle z katedry św. Wincentego, ocalałą część organów z Hali Stulecia i obraz Matki Bożej (tzw. Madonna Sobieska) z Międzylesia. Od 1968 roku prowadzono drugi etap konserwację architektury zewnętrznej, rekonstrukcję pokrycia dachów, kaplic, dokończenie konserwacji wnętrza. Przez wszystkie te lata obie wieże katedry straszyły płaskimi, pozbawionymi hełmów dachami. Dopiero 14 sierpnia 1991 roku ustawiono oba siedemnastotonowe, nowe hełmy na wieżach katedry. Każdy z nich ma 37 m i od tej pory obie wieże mają po ok. 97 m wys. W wieży północno-zachodniej wbudowano windę umożliwiającą wjazd na galeryjkę widokową wokół hełmu.

Obecny kształt świątyni jest efektem barokowych uzupełnień oraz współczesnych restauracji po zniszczeniach wojennych. Katedra uchodzi za pierwszą w pełni gotycką świątynię wzniesioną na ziemiach polskich. Archikatedra jest trójnawową gotycką orientowaną bazyliką z ambitem i czworobocznie zakończonym chórem o długości 100 m i szerokości 44,5 m. Zarówno zachodnia jak i wschodnia elewacja flankowane są wieżami, z czego wschodnie od późnego średniowiecza pozostają nieukończone. Katedra posiada trzy wejścia: główne, od zachodu, prowadzące przez domek portalowy oraz dwa boczne, od północy i południa. W oknach znajdują się powojenne witraże projektu polskich artystów. Ambit odgrodzony jest od naw bocznych kratą i tylko w ograniczonym stopniu dostępny dla zwiedzających. Nawa główna oddzielona jest od prezbiterium wyraźnie zaznaczonym łukiem tęczowym. Posiada 6 przęseł (oraz jedno przęsło między wieżami zachodnimi), z czego położone najdalej na wschód ma podwójną szerokość. Elewacja wewnętrzna nawy głównej podzielona jest na dwie kondygnacje szerokim gzymsem opartym na konsolach. Okna nawy są większe niż w prezbiterium, jednak po północnej stronie duża ich część zasłonięta jest przez dach chóru cesarskiego. W położonym najdalej na zachód przęśle znajduje się empora organowa. Katedra otoczona jest wieńcem kaplic pochodzących w większej części z okresu gotyku. Posiada ponadto cztery różnej wielkości kaplice barokowe. Elewacje wszystkich barokowych kaplic poddano w latach 90-tych renowacji, nadając im intensywne barwy, zbliżone do tych, jakie posiadały pierwotnie.

Warto wyróżnić następujące wielkie kaplice archikatedry: Kaplica św. Elżbiety przylegająca od wschodu do wieży południowo-wschodniej, barokowa, z lat 1682-1700; Kaplica Mariacka na osi katedry z lat 1354-65; Kaplica Elektorska lub Bożego Ciała przylegająca do wieży północno-wschodniej, barokowa, z lat 1716-24; Kaplica św. Jana Chrzciciela przylegająca do północno-wschodniej wieży od północy z 1408 roku; Kaplica św. Kazimierza (dawniej św. Leopolda), przy szóstym (szerszym) przęśle południowej nawy, gotycka, z XV wieku; Kaplica Zbawiciela, używana obecnie jako kaplica sakramentu, przy czwartym przęśle południowej nawy, barokowa, powstała w latach 1671-72; Kaplica Zmartwychwstania lub Zmarłych przy trzech zachodnich przęsłach północnej nawy bocznej, dostępna z drugiego przęsła nawy, barokowa, z 1749 roku; Kaplica św. Andrzeja (nie istnieje), gotycka z roku 1464 całkowicie zniszczona w czasie II wojny światowej. Dach jest pokryty blachą miedzianą pochodzącą z renowacji z końca lat 60-tych, a nawy boczne i chór cesarski kryte są dachami jednospadowymi, również pokrytymi miedzią, zaś wschodnie wieże stromymi dachami czterospadowymi.

Archikatedra św. Jana Chrzciciela znajduje się na wrocławskim Ostrowie Tumskim.

Zdjęcia wykonano w październiku 2017 roku.