Barokowy pałac w Żelazie zbudowany został w II połowie XVIII wieku, z inicjatywy rodu von Bandemerów. W XIX wieku założenie zostało rozbudowane przez dodanie nowego skrzydła.

Starą i nowszą część budowli łączy czworokątna wstawka ze ściętymi rogami. Piętrowy budynek wybudowany z cegły na kamiennym fundamencie, wzniesiono na rzucie wydłużonego prostokąta i nakryto dachem naczółkowym. Fronton fasady ozdobiony został płaskorzeźbami przedstawiającymi popiersie kobiety i mężczyzny. Ganek i weranda o konstrukcji żeliwnej wzniesione zostały około 1876 roku. Do dziś na kamieniu narożnym werandy widnieje napis: Rudolph i Cordula von Bandemer – 1876. Na fasadzie starszej części pałacu nad wejściem znajdowała się tarcza herbowa Bandemerów, wewnątrz zachowała się częściowo oryginalna stolarka, parkiety i stiuki. Pałac otaczał założony w I połowie XIX wieku park dworski.

Od czasów nadania przez księcia Bogusława X, aż do końca II wojny światowej wieś pozostawała w rękach rodu von Bandemerów. Jedną z bardziej znanych mieszkanek pałacu w Żelazie była Cordula von Bandemer, która pozostawiła po sobie wiele cennych obrazów. Ostatnimi właścicielami dóbr w Żelazie byli Alferd i jego syn Rudolf von Bandemerowie. Obecnie zrujnowany pałac prawdopodobnie jest własnością Skarbu Państwa i czeka na bogatego inwestora.

Żelazo jest położone 25 km na północny-wschód od Słupska, 6 km na północ od drogi nr 213, przy lokalnej drodze do Smołdzina.

Zdjęcia wykonano w maju 2014 roku.

  • Elewacja frontowa

  • Starsze skrzydło

  • Elewacja tylna

  • Elewacja

  • Ryzalit łączący starą i nową część