Cmentarz założono 11 lutego 1895 roku na gruntach ówczesnej wsi Zaspa, przy drodze z Wrzeszcza do Brzeźna. Chowano na nim zmarłą biedotę Gdańska i okolic, m.in. zmarłych w przytułkach, samobójców, osoby, które zmarły w więzieniach lub zostały stracone na podstawie wyroków sądowych, żołnierzy niższych stopni, których rodziny nie wyraziły zainteresowania opłaceniem pogrzebu, jeńców wojennych: Rosjan, Rumunów, Francuzów, Brytyjczyków i Włochów zmarłych w czasie I wojny światowej i inne osoby, grzebane na koszt miasta lub powiatu.

Od 4 września 1939 roku grzebano na Zaspie zwłoki więźniów obozu w Stutthofie i innych miejsc kaźni (zmarłych ze Stutthofu przewożono tu i chowano tylko do czasu uruchomienia 10 września 1942 roku obozowego krematorium). W latach 1944–45 chowano tu więźniów zmarłych w podobozach Stutthofu na Przeróbce i w Kokoszkach i w oraz osoby zmarłe bądź stracone w gdańskich więzieniach. Liczba pochowanych na Zaspie ofiar narodowego socjalizmu szacowana jest u różnych autorów na 6000 do 14 000.

Po 1945 roku cmentarz stał się miejscem pamięci narodowej. W 1951 roku teren został uporządkowany i podzielony na 55 kwater, przy czym zlikwidowano wcześniejsze nagrobki zamieniając je w mogiły zbiorowe. Na cmentarz przenoszono też szczątki szczególnie zasłużonych osób, ekshumowanych w różnych miejscach, np. kolejarzy i celników zamordowanych 1 września 1939 roku w Szymankowie, czy też ofiary zbiorowych egzekucji działaczy polskich w lesie koło Stutthofu 11 stycznia i 22 marca 1940 roku. Dokonywano też sporadycznie pochówków osób zmarłych po wojnie, związanych z walkami i martyrologią Polaków w latach 1939–45. Oficjalnie cmentarz został zamknięty w 1956 roku, ale jeszcze po tej dacie pochowany został Piotr Buder – we wrześniu 1939 roku członek załogi (w stopniu plutonowego) Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, zmarły 2 września 1957 roku. W 1960 roku ustawiono 296 symbolicznych nagrobków – płyt z lastriko, z marmurowymi tabliczkami epitafijnymi.

Na skutek starań środowisk kombatanckich, w 1985 roku obiekt został oficjalnie zamieniony w cmentarz-pomnik. Około 1987 roku otrzymał nową aranżację według projektu (jedynie częściowo zrealizowanego) rzeźbiarza Wiktora Tołkina. Ustawiono wówczas rzędy umownych betonowych nagrobków, wykonano nowe ażurowe ogrodzenie, także z elementów betonowych, i rozebrano istniejący przy bramie dom grabarza.

Już po zakończeniu tych prac na cmentarz przeniesiono i 4 kwietnia 1992 roku, w nowo zbudowanym grobowcu, uroczyście pochowano 38 Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku, rozstrzelanych w pobliżu, 5 października 1939 roku. Ich szczątki odkryto 28 sierpnia 1991 roku, podczas prac ziemnych w miejscu dawnej strzelnicy na Zaspie (w rejonie ulicy Burzyńskiego).

Do najbardziej znanych osób spoczywających na cmentarzu należą: księża Bronisław Komorowski, Marian Górecki i Franciszek Rogaczewski (wszyscy beatyfikowani przez Jana Pawła II w 1999 roku), ks. Feliks Bolt, Antoni Lendzion, Konrad Guderski,  kmdr Tadeusz Ziółkowski, Alf Liczmański, Franciszek Kręcki, dr Stefan Mirau, Roman Ogryczak i Wilhelm Grimsmann. Cmentarz na Zaspie wszedł do literatury pięknej za sprawą Guntera Grassa, szczególnie jego powieści „Blaszany bębenek”, której kilka epizodów rozgrywa się właśnie w tym miejscu.

Cmentarz Ofiar Hitleryzmu (zwany Cmentarzem na Zaspie) znajduje się w Dolnym Wrzeszczu przy ul. Bolesława Chrobrego 88.

Zdjęcia wykonano w sierpniu 2023 roku.